فضای کار اشتراکی در ایران، رشد چشمگیری خواهد داشت
پیش‌بینی مدیرعامل فضای کار اشتراکی آبی سفید
«در زمان دانشجویی شرکتی در حوزه مخابرات تاسیس کردیم. مدتی هم در کانون کارآفرینی ایران که استارتاپ ویکندها را برگزار می‌کرد، به عنوان مدیر پروژه فعالیت داشتم. پس از آن در شتاب‌دهنده آوا تک در سمت مدیر توسعه کسب و کار مشغول فعالیت بودم و در حال حاضر نیز مدیرعامل فضای کار اشتراکی آبی سفید هستم.» این‌ها بخشی از گفته‌های محمد کرمانی است که با او درباره ویژگی‌های ریز و درشت فضای کار اشتراکی برای استارتاپ‌ها به گفتگو نشسته‌ایم. او ۲۹ ساله، دانش آموخته کارشناسی مهندسی برق گرایش مخابرات و کارشناسی ارشد کارآفرینی دانشگاه تهران است. مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
فضای کار اشتراکی چه فرقی با سیستم دفتر کار اشتراکی دارد. به نظر می رسد هر دو آنها یک کارکرد مشترک دارند؟
در دنیا اکوسیستم coworking space یا همان فضای کار اشتراکی بسیار پیشرفت کرده است که با shared office ها و open office ها وجوه تمایز ویژه‌ای دارند. Open office به مدل معماری گفته می‌شود که داخل ساختمان انجام می‌شود و به این صورت است که هیچ دیواری وجود ندارد یا پارتیشن‌های کوتاه وجود دارد و بخش‌های مختلف در کنار یکدیگر مشغول به فعالیت هستند. از طرف دیگر shared office ها یک دفترکاری است که بین تیم‌های مختلف با کاربری‌های مختلف تقسیم و به اشتراک گذاشته می‌شود و در خیلی از کشورها چندین دهه سابقه دارد.
مفهوم دیگری که در دنیا توسعه پیدا کرده، مفهوم coworking space است که به اعضای آن فضا و ارتباطاتی که در آن فضای اشتراکی اتفاق می‌افتد توجه دارد. این مفهوم در دنیا حدود ۱۵ سال است که مورد توجه قرار گرفته است. در ایران گاهی مفهوم فضای کار اشتراکی با shared office و open office اشتباه گرفته می‌شود. مثلا پارک‌های علم و فناوری، سالنی را مجهز به میز و صندلی می‌کنند و می‌گویند ما فضای کار اشتراکی ساخته‌ایم. در حالی که اینطور نیست، چرا که هیچ برنامه ریزی برای تیم‌هایی که وارد این فضا می‌شوند، ندارند.
چطور شد که فضای کار اشتراکی آبی سفید را راه اندازی کردید؟
حدود سه سال پیش بود که از شتاب‌دهنده آواتک خارج شدم و به فکر این بودم که فضایی را ایجاد کنیم که در آن، افرادی که مشغول کار هستند، حال خوبی داشته باشند و با همین حال خوب، به کسب و کارشان بپردازند. وقتی کاری را با حال خوب انجام دهیم، نه تنها فرآیند با انرژی مطلوبی پیش می‌رود، بلکه نتیجه کار هم قطعا مطلوب‌تر خواهد بود.
وظیفه آبی سفید تنها فراهم کردن میز و صندلی و دیزاین شیک برای اعضا نیست، بلکه ایجاد ارتباط های مفید را وظیفه خود می‌داند. آبی سفید فضایی را مهیا می‌کند که آدم‌ها با هم هم‌افزایی داشته باشند، به هم کمک کنند، صداقت حاکم باشد، برای خودشان مسئولیت اجتماعی قائل شوند و در کارهای جمعی مشارکت کنند.
اغلب فضاهای کار اشتراکی که در کشور وجود دارند، تنها استارتاپ‌ها را پذیرش می‌کنند، اما آبی سفید اینطور نیست. آبی سفید هر فرد و تیمی را در حوزه صنایع خلاق اعم از معمار، گرافیست یا عکاس، تیمی که پروژه ای را برای خارج از کشور انجام می‌دهند یا حتی یک استارتاپ را پذیرش می‌کند. با اینکه تمرکز ما تنها روی کسب و کارهای استارتاپی نبوده است، اما استارتاپ‌های فعال در اصفهان یا در اینجا هستند و از این فضا استفاده می‌کنند یا گاهی به ما سرمی‌زنند.
معتقدم فضای کار اشتراکی طی یکی دو سال آینده، رشد چشمگیری خواهد داشت. خوشبختانه اخیرا اقداماتی برای شناساندن فضاهای کار اشتراکی در کشور در حال انجام است. ما وقتی می‌خواستیم آبی سفید را راه اندازی کنیم، به مدت هشت ماه به دنبال دریافت کد کارگاه بودیم. هرجا می‌رفتیم باید ساعت‌ها توضیح می‌دادیم که دقیقا قصد انجام چه کاری را داریم.
آبی سفید چه خدماتی را به اعضا ارائه می‌کند؟
افراد می‌توانند از خدماتی مثل میزکار، اینترنت، اتاق جلسه، آشپزخانه و تلفن در قبال پرداخت حق عضویت ماهانه استفاده کنند. این حق عضویت از ماهی ۵۰ هزار تومان تا بیش از دو میلیون تومان است.
به نظر من تیم‌ها این مبلغ را صرفا به خاطر استفاده از این امکانات پرداخت نمی‌کنند. می‌توانم با اطمینان بگویم که افرادی که از فضای کار اشتراکی استفاده می‌کنند، بیشتر به خاطر فضا و حال خوبی که به آنها دست می‌دهد، حاضرند هزینه کنند و در این فضا حضور داشته باشند.
استارتاپ‌ها و شرکت‌هایی که در این فضای کار اشتراکی فعالیت دارند، به سودآوری قابل توجهی رسیده‌اند؟
در شش ماه اول سال ۹۷ که شرایط سخت اقتصادی عجیبی را شاهد بودیم، اعضای آبی سفید توانستند حدود ۲۱ فرصت شغلی جدید ایجاد‌کنند. یعنی دقیقا برعکس اتفاقاتی که در اقتصاد کشور شاهدش بودیم. تیم‌های مستقر در این فضای کار اشتراکی بیش از ۳۰ هزار یورو پروژه‌های ارزی برای خارج از کشور انجام داده بودند.
یک مفهومی در سنجش و اندازه گیری وجود دارد که نشان می‌دهد که به ازای هر شغلی که در داخل یک مجموعه وجود دارد، چند نفر را تمام وقت در خارج از مجموعه به کار می‌گمارد. مثلا به واسطه افتتاح یک کارخانه که ۱۰۰ نفر نیروی مستقیم دارد، هزار نفر نیروی غیرمستقیم درگیر می‌شوند. اما ضریب اقتصادی به تعداد کار تمام وقت خارج از بنگاه اطلاق می‌شود یعنی آن هزار نفر ممکن است معادل ۵۰ نفر تمام وقت کار کنند. در ایران متوسط این ضریب به عدد یک تا یک و نیم می‌رسد، این در حالی است که در آبی سفید در شش ماه اول سال این ضریب، سه و یک دهم بود که این مساله بسیار قابل توجه است و از تاثیر اقتصادی چشمگیر آن حکایت دارد.
شما برای پذیرش کسب و کارهایی که به سوی شما می آیند، فیلترینگ خاصی اعمال می‌کنید؟
خیر. ما هیچ فیلتری نداریم. هر فرد و تیمی که در سایت ثبت نام کند، می‌تواند یک روز به اینجا بیاید و آن را امتحان کند و در صورت تمایل، حق عضویت را پرداخت و کارش را شروع کند. ما هیچ کس و هیچ کسب و کاری را قضاوت نمی‌کنیم. ما فضایی را برای کار مطلوب مهیا کرده‌ایم، حال کسی که بتواند هزینه‌هایش را فراهم‌کند و یک فضای خوب در اختیار داشته باشد، حتما می‌تواند رشد کند.
آماری از ورودی‌ها و خروجی‌هایتان دارید؟
روزی که اولین حق عضویت پرداخت شد، ۲۷ اردیبهشت سال ۹۶ بود. از آن زمان دو سال گذشته است. در این مدت حدود هفت هزار نفر در رویددادهای ما شرکت کرده‌اند، حدود هزار و ۳۷۰ نفر ثبت نام کرده اند، حدود ۷۰۰ نفر نیز برای حداقل یک بار حق عضویت پرداخت کرده‌اند. با اینکه ظرفیت آبی سفید ۱۴۰ نفر است، اما معمولا ۱۵۰ نفر در هر ماه از خدمات آبی سفید استفاده می‌کنند.
برخی از فضاهای کار اشتراکی، برای حضور یک استارتاپ در مجموعه، محدودیت زمانی تعیین می‌کنند. آیا در آبی سفید هم چنین قانونی حکم فرماست؟
ما در آبی سفید فقط به استارتاپ‌ها فکر نمی‌کنیم. هر‌تیمی که وارد آبی سفید شود می‌تواند تا هر زمانی که خواست، اینجا بماند. برخی پارک‌های علمی و فناوری و حتی شتاب‌دهنده‌ها، محیطی را درست می‌کنند که ارتباطی با بازار کشور ندارد. در واقع فاصله زیادی بین فضاهای این‌چنینی با بستر بازار وجود دارد. این تیم‌ها بعد از دریافت دوره‌های آموزشی مربوطه، در اقتصاد رها می‌شوند، بدون اینکه رفتار درست را آموخته باشند. معتقدم با توجه به اینکه اکوسیستم استارتاپی در ایران هنوز به بلوغ نرسیده، نباید انتظارات خارق العاده‌ای از استارتاپ‌ها داشت. در کنار اینکه ما سعی می‌کنیم آنها در یک گلخانه‌ی مجزا از فضای اقتصادی کشور رشد نکنند تا بتوانند در فضای عمومی اقتصاد، قوی کار کنند
بازارهای رهن و اجاره در شرایط امروز اقتصاد کشور، کار را برای کسب و کارهای نوپا سخت می‌کند. همین مساله باعث می‌شود که تیم‌های مختلف به فکر روی آوردن به فضاهای کار اشتراکی بیفتند.
تا به حال شما با کمبود جا برای متقاضیان جدید مواجه شده اید؟
بله. به همین خاطر است که در حال افزایش شعبه‌های آبی سفید هستیم. در سال جاری احتمالا دو شعبه دیگر را افتتاح خواهیم کرد.
مدل درآمدی شما چطور است؟
مدل درآمدی ما شبیه شرکت جهانی و معروف «وی ورک» است. یعنی یک ساختمانی را می‌گیرد و فضای کار اشتراکی ایجاد می‌کند و به شعبه‌هایش اضافه می‌کند، طوری که امروزه این شرکت حدود ۴۰۰ شعبه در سراسر دنیا دارد. ما هم ساختمانی را تهیه کردیم که حدود چهار سال خالی بود و هیچ درآمدی برای صاحبش نداشت، اما با تدابیری که در آبی سفید اندیشیده شد، این ساختمان همواره پر از تیم‌های مختلف است و برای صاحب این ملک هم درآمدزایی دارد. از این نوع ساختمان‌های خالی باز هم در سراسر کشور پیدا می‌شود و می‌تواند چنین کاربری داشته‌‌باشد.
وضعیت فضای کار اشتراکی در ایران را در مقایسه با دنیا چطور می‌بینید؟
کاش یکسری قوانین دست و پا گیر در حوزه‌هایی مثل بیمه تامین اجتماعی یا مالیات در مورد اکوسیستم استارتاپی تجدید نظر می‌شد. متاسفانه قانون کار و مالیات به ویژه در اکوسیستم استارتاپی نیاز به اصلاحات ویژه‌ای دارد. در شرایط امروز اقتصادی، قوانین بیمه‌ای نیاز به اصلاحات دارد.
سرمایه همواره فرار است، به ویژه در اکوسیستم استارتاپی. در ایران مدتی بود که سرمایه‌ها در حال جاری شدن به این اکوسیستم بود که به یکباره متوقف شد. استارتاپ‌هایی وجود دارند که کاملا آمادگی جذب سرمایه‌گذار را دارند، اما متاسفانه جرات سرمایه‌گذاری وجود ندارد.
سومین مساله‌ای که می‌توان به عنوان معضل به آن نگاه کرد، مساله نیروی انسانی است. اغلب دانشگاه‌ها دانشجویانی را تربیت می‌کنند که به درد بازار کار نخورند! یکسری محفوظات به دانشجویان می‌دهند، بدون اینکه آنها را با بازار آشنا کنند. قانون تحصیل رایگان می‌گوید تا مدتی که تحصیل می‌کنید، نباید کار کنید. همین مساله هم دقیقا خلاف جریان توسعه است.
فکر می‌کنید فضای کار اشتراکی در ایران طی سال‌های آینده به کدام سمت و سو پیش خواهد رفت؟
معتقدم فضای کار اشتراکی طی یکی دو سال آینده، رشد چشمگیری خواهد داشت. خوشبختانه اخیرا اقداماتی برای شناساندن فضاهای کار اشتراکی در کشور در حال انجام است. ما وقتی می‌خواستیم آبی سفید را راه اندازی کنیم، به مدت هشت ماه به دنبال دریافت کد کارگاه بودیم. هرجا می‌رفتیم باید ساعت‌ها توضیح می‌دادیم که دقیقا قصد انجام چه کاری را داریم.
اصولا بازارهای رهن و اجاره در شرایط امروز اقتصاد کشور، کار را برای کسب و کارهای نوپا سخت می‌کند. همین مساله باعث می‌شود که تیم‌های مختلف به فکر روی آوردن به فضاهای کار اشتراکی بیفتند.
در این راستا ما نرم‌افزاری را توسعه داده بودیم که به مدیریت خودمان در فضای کار اشتراکی کمک می‌کرد. این نرم افزار را به شکل شبکه اجتماعی در اختیار افراد دیگری که در این حوزه فعال هستند گذاشتیم. هدف ما از این کار این بود که به تسهیل و توسعه فضاهای کار اشتراکی کمکی کرده‌باشیم. در کل به آینده فضای کار اشتراکی در ایران خوشبین هستم و فکر می‌کنم که این اکوسیستم در سال‌های آینده، توسعه بیشتری پیدا خواهد کرد.
آبی سفید برای اصفهان کارهای خوبی کرده. اگه اکوسیستم استارتاپی اصفهان کمی از بقیه شهرها بهتره یکی از دلیلهاش همین حضور محمد کرمانی و فضای کار اشتراکی و آبی سفید هست
در مورد کلاهبرداری سرآوا از ریحون مطلبی یا مصاحبه ای نمی گیرید؟ از این رضا حیدری یه مصاحبه بگیرین لطفا درباره همین تاریخ شفاهی وب فارسی