بازار بلیت فروشی آنلاین هنوز به بلوغ نرسیده است
گفت‌وگو با امیر عسگری، مدیر اجرایی مرکز نوآوری رفاتک
با وجود رشد فزاینده صنعت گردشگری در جهان، تعداد استارتاپ‌های فعال در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین نیز در حال افزایش است. در داخل کشور نیز شاهد افزایش فعالیت این استارتاپ‌ها هستیم. برخی استارتاپ‌ها نیز در حوزه‌های دیگر فروش آنلاین بلیت مثل فروش بلیت رویدادهای فرهنگی مشغول به فعالیت هستند.
امیر عسگری، دکترای مدیریت آموزش عالی دارد و مدیر اجرایی مرکز نوآوری رفاتک (مرکز نوآوری و توسعه کسب‌وکار بانک رفاه) است که در گفت‌وگو با آی‌چیزها به مختصات فعالیت این استارتاپ‌ها اشاره می‌کند. همچنین این مدرس دانشگاه به راه‌های توسعه استارتاپ‌های فعال در بلیت‌فروشی آنلاین، همچنین مشکلات پیش روی این استارتاپ‌ها اشاره می‌کند که در ادامه می‌خوانید.
ظرفیت بازار فروش آنلاین بلیت در کشور برای توسعه فعالیت استارتاپی در این حوزه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بازار گردشگری و ارائه خدمات رفاهی به گردشگران از جمله بخش‌‌هایی است که در آن خریدوفروش آنلاین بلیت و خدمات به کرات اتفاق میفتد. امروزه شاهد سرویس‌هایی هستیم که علاوه بر اینکه امکان دسترسی به بلیت را فراهم می‌کنند، سرویس‌های دیگری از جمله مقایسه بین هتل‌ها یا تورهای مختلف، خدمات باشگاه مشتریان و همین طور خدمات تسهیل سفر ارائه می‌کنند که اگر بخواهیم همه این‌ها را کنار هم قرار دهیم خواهیم دید که چه بازار عظیمی را پوشش خواهند داد.
بحث بلیت‌فروشی آنلاین را از دو جنبه می‌توان نگاه کرد. یکی نوع سرویس‌های اولیه است که معمولا لایه اولیه کسب‌وکارشان با فروش سفر و بلیت آغاز شده است، اما نسل بعدی کسب‌وکارها، علاوه بر فروش بلیت، دسترسی به خدمات دیگری را هم تسهیل می‌کنند.
یعنی بعدها وقتی کاربران بیشتری جذب کردند، خدماتشان را گسترش می‌دهند. ما در نسل‌‌های بعدی بلیت‌فروشی آنلاین، بیزینس‌های متفاوتی خواهیم داشت که امکان ارائه تسهیلات متنوع‌تری دارند، بنابراین ما با حجم عظیمی از کاربران مواجه خواهیم بود که بازار مطلوبی برای این نوع کسب‌وکارها ترتیب خواهند داد.
نکته مثبتی که در این نوع کسب‌وکارها به‌چشم می‌خورد، این است که دو سر سود هستند. به عبارت دیگر، این نوع سرویس‌ها، هم برای صاحبان کسب‌وکار و هم برای کاربران منفعت‌بخش خواهد بود، چراکه نه‌تنها به معرفی بیشتر آن کسب‌وکار منجر خواهد شد، بلکه امکان راه اندازی سرویس‌های متنوع‌تری هم فراهم خواهد کرد. از طرف دیگر، با توجه به اینکه ارزش پیشنهادی هر کسب‌وکار متفاوت است، کاربران می‌توانند ضمن مقایسه بین سرویس‌های مختلف، خدمات متنوع‌تر و شایسته‌تری انتخاب کنند.
|
وضعیت فعلی استارتاپ‌های فعال در بلیت فروشی آنلاین در ایران و جهان را چطور می‌بینید، آیا فضای این دو اکوسیستم با همدیگر قابل‌مقایسه است؟
برای بررسی این مسئله بهتر است از جنبه بلوغ کسب‌وکار به آن نگاه کنیم. در اکوسیستم استارتاپی ایران خیلی مانده به سطح بلوغی که در دنیا وجود دارد، برسیم، بنابراین اگر کسب‌وکارهای بین‌المللی در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین را رصد کنیم، خواهیم دید که این سرویس‌ها صرفا ارائه‌دهنده خدمات بلیت نیستند، بلکه خدماتی از جمله بوکینگ هتل یا پرواز، حمل‌ونقل، بوم‌گردی، لیدر سفر و… را هم می‌توان در آنجا پیدا کرد.
برای رسیدن به چنین دامنه وسیعی از ارائه خدمات در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین، نه‌تنها باید به مرحله بلوغ این کسب‌وکارها برسیم، بلکه زیرساخت‌های کشور هم باید به این بلوغ برسد. متاسفانه ما در هر دو زمینه هنوز فاصله زیادی داریم. در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین هنوز در نسل اول این اکوسیستم استارتاپی سیر می‌کنیم و به بلوغ فناوری و بلوغ زیرساخت‌ها دسترسی نداریم.
چطور می توان با انحصار در اکوسیستم استارتاپی فعال در بلیت‌فروشی آنلاین مقابله کرد؟
بحثی که در کشور همواره به‌چشم می‌خورد، بحث انحصار است. متاسفانه در ایران وقتی در یک حوزه کسب‌وکار، خدماتی تعریف می‌شود، بعد این خدمات دست دو، سه استارتاپ میفتد و سپس بیزینس‌های این حوزه رشد عظیمی می‌کنند، اما معمولا پیشرفت آن‌ها باعث می‌شود بقیه استارتاپ‌ها یا کسب‌وکارهایی که تازه کلید خورده‌اند، نتوانند رشد کنند، حتی اگر ایده‌های خلاقانه بیشتری داشته باشند.
بنابراین نقش مهمی که می‌توانیم در این بخش تعریف کنیم، تسهیلگر یا رگولاتور است. درواقع نقش یک رگولاتور این است که رفع انحصار کند و به استارتاپ‌هایی که در حال شکل‌گیری هستند، کمک کند. کمک از این جهت که هرچه این استارتاپ‌ها رشد می‌کنند، آن‌ها را در جهت افزایش و تنوع خدمات هدایت کنند. به این معنا که مثلا اگر یک استارتاپ در حوزه فروش آنلاین بلیت فعالیت می‌کند، رگولاتور، بستری را فراهم می‌کند تا دامنه خدماتش را به‌واسطه حمل‌ونقل، ارائه مشاوره، خدمات گردشگری و… گسترش دهد.
|
در مسیر بلوغ استارتاپ های فعال در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین، حمایت یکسری از نهادها نیز لازم است. برای هموار کردن مسیر رشد یک کسب‌و کار در حوزه فروش آنلاین بلیت، همکاری و هدایت کدام نهادها ضروری است؟
به اعتقاد من، در این حوزه، چهار نوع متفاوت از نهادها یا بخش‌های مرتبط وجود دارند. دسته اول، آن‌هایی هستند که خدمات بلیت ارائه می‌کنند، یعنی آژانس‌های مسافرتی، سرویس‌های هواپیمایی، اتوبوس یا قطار که به یک بستر برای خریدوفروش احتیاج دارند. دسته دوم، نهادهای نظارتی که هماهنگ‌کننده بین این‌ها هستند، درواقع به‌عنوان رگولاتور شناخته می‌شوند. قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها، استراتژی‌ها، قیمت‌ها و هر آنچه به حوزه نظارتی مربوط می‌شود را پوشش می‌دهند.
دسته سوم که ممکن است ایجاد شود، نهادهای واسط هستند که مثلا APهای باز در اختیار این استارتاپ‌ها قرار می‌دهند یا بسترهای پلتفرمیک ایجاد می‌کنند و کاربر را بین این نهادها توزیع می‌کنند.
دسته چهارم را به‌عنوان نهادهای کمکی می‌شناسیم که خدمات متنوع‌تری ارائه می‌کنند، نهادهایی مثل هتل‌ها، متل‌ها، بومگردی‌ها، تولیدکنندگان محتوا در حوزه گردشگری، نمایشگاه‌ها، سمینارها و عکاس‌ها از این دسته هستند.
مراکز نوآوری بانک‌ها را در کدام دسته می‌بینید، آیا آن‌ها می توانند به رشد استارتاپ‌های فعال در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین کمک کنند؟
مراکز نوآوری یک بخش تحت‌عنوان تسهیل کسب‌وکار دارد که این بخش خود چند شاخه دارد، از جمله تامین مالی و شبکه‌سازی. در بخش شبکه‌سازی ما می‌توانیم کسب‌وکارها را به هگتا (هلدینگ گردشگری تامین‌اجتماعی) وصل کنیم که باعث تسهیل در پیشبرد اهداف آن‌ها خواهد شد، بنابراین به نظر می‌رسد مراکز نوآوری بانک‌ها به‌عنوان واسط تلقی شوند که می‌توانند به رشد استارتاپ‌های فعال در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین کمک کنند.
شاید برایتان جالب باشد:
راه و چاه توسعه استارتاپ‌های بلیت‌فروش می‌خواهیم برند بزرگ بازار گردشگری باشیم آینده از آن استارتاپ‌های ارزآور است
اگر چنین بازارهایی مثل فروش آنلاین بلیت رونق پیدا کند، چه تاثیری در زندگی مردم خواهد داشت، درواقع مردم چه بهره مندی‌هایی از رشد این استارتاپ‌ها خواهند داشت؟
دو نوع بهره‌وری خاص و عام داریم. بهره‌وری عام که در همه دنیا وجود دارد و بهره‌وری خاص که فقط در ایران می‌بینیم. در بهره‌وری عام، هر کسب‌وکار یک ارزش پیشنهادی دارد که با عناوینی مثل تسهیل دسترسی، افزایش راندمان، افزایش کیفیت، تنوع و رقابت‌پذیری همراه است که در کسب‌وکارهای بین‌المللی پذیرفته شده‌اند. این بهره‌وری‌ها به صورت جنرال، ارزش‌هایی هستند که کسب‌وکارها به عموم جامعه پیشنهاد می‌دهند. ویژگی‌هایی وجود دارد که خاص بازار ایران است.
متاسفانه ایران، رگولاتور منسجم و هدفمندی ندارد. شاید خیلی از مردم ندانند که کجاها با چه قیمت‌ها و با چه ابزاری و چگونه می‌توانند بهتر سفر کنند. به‌طور کلی، دسترسی آنلاین به همه اقامتگاه‌ها می‌تواند منجر به افزایش نرخ رشد صنعت گردشگری در ایران شود. در این مسیر، هم سیستم بلیت‌فروشی آنلاین می‌تواند کمک کند و هم کسب‌وکارهایی که با سیستم‌های فروش بلیت مرتبط هستند. درواقع در نتیجه رشد چنین بازار آنلاینی، شاهد رشد اشتغال، افزایش نرخ تولید، انتقال فرهنگ و همین طور رونق اقتصاد گردشگری خواهیم بود که به نفع همه جامعه تمام می‌شود.
در این بین تاثیر مراکز نوآوری دولتی و خصوصی بر رونق استارتاپ‌های فعال در حوزه بلیت فروشی آنلاین را چطور می‌بینید؟
در ایران همه مراکز نوآوری با حمایت دولت کار می‌کنند که قطعا پشت همه آن‌ها یک شرکت خصوصی با یک درصد مالکیت خاص فعالیت می‌کند. به‌طور کلی هر مرکز نوآوری توسط معاونت علمی، فناوری ریاست‌جمهوری حمایت می‌شود. مراکز نوآوری معمولا یک کنسرسیوم‌هایی هستند که از بخش دولتی، خصوصی و تخصصی تشکیل شده‌اند که این بخش تخصصی، خود از چند بخش منتفع تشکیل شده است.
درواقع هر مرکز نوآوری از بالاسر، به چند نهاد همکار وصل است که از پتانسیل مجموع آن‌ها استفاده می‌کند تا بتواند یک کسب‌وکار را رونق دهد. در نتیجه قاعدتا تفاوت معناداری بین مراکز نوآوری خصوصی و دولتی وجود نخواهد داشت. مگر اینکه رویکردها متفاوت باشد. مثلا برای مرکز نوآوری که در حوزه صنایع خلاق فعالیت می‌کنند، با مرکز نوآوری که در حوزه فین‌تک کار می‌کنند، تفاوت وجود دارد. نوع حمایت‌ها، بودجه‌بندی‌ها، کسب‌وکارها و برگشت سرمایه نیز در مراکز نوآوری می‌تواند متفاوت باشد.
در حوزه صنایع خلاق یعنی صنایعی که بازدهی سریع ندارند معمولا مراکز نوآوری دولتی وارد عمل می‌شوند، چون هدفشان پیاده‌سازی یک اکوسیستم خلاق در سراسر کشور است. در سایر حوزه‌ها که بحث پول و سرمایه حرف اول را می‌زند، مراکز خصوصی وارد می‌شوند، چون به فکر منفعت اقتصادی بیشتر هستند.
گفت‌وگو: مریم طالبی
