بازار بلیت فروشی آنلاین هنوز به بلوغ نرسیده است

گفت‌وگو با امیر عسگری، مدیر اجرایی مرکز نوآوری رفاتک

با وجود رشد فزاینده صنعت گردشگری در جهان، تعداد استارتاپ‌های فعال در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین نیز  در حال افزایش است. در داخل کشور نیز شاهد افزایش فعالیت این استارتاپ‌ها هستیم. برخی استارتاپ‌ها نیز در حوزه‌های دیگر فروش آنلاین بلیت مثل فروش بلیت رویدادهای فرهنگی مشغول به فعالیت هستند.

امیر عسگری، دکترای مدیریت آموزش عالی دارد و مدیر اجرایی مرکز نوآوری رفاتک (مرکز نوآوری و توسعه کسب‌وکار بانک رفاه) است که در گفت‌وگو با آی‌چیزها به مختصات فعالیت این استارتاپ‌ها اشاره می‌کند. همچنین این مدرس دانشگاه به راه‌های توسعه استارتاپ‌های فعال در بلیت‌فروشی آنلاین، همچنین مشکلات پیش روی این استارتاپ‌ها اشاره می‌کند که در ادامه می‌خوانید.

ظرفیت بازار فروش آنلاین بلیت در کشور برای توسعه فعالیت استارتاپی در این حوزه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

بازار گردشگری و ارائه خدمات رفاهی به گردشگران از جمله بخش‌‌هایی است که در آن خریدوفروش آنلاین بلیت و خدمات به کرات اتفاق می­فتد. امروزه شاهد سرویس­‌هایی هستیم که  علاوه بر اینکه امکان دسترسی به بلیت را فراهم می‌­کنند، سرویس­‌های دیگری از جمله مقایسه بین هتل‌ها یا تورهای مختلف، خدمات باشگاه مشتریان و همین طور خدمات تسهیل سفر ارائه می‌­کنند که اگر بخواهیم همه این‌ها را کنار هم قرار دهیم خواهیم دید که چه بازار عظیمی را پوشش خواهند داد.

بحث بلیت‌فروشی آنلاین را از دو جنبه می‌توان نگاه کرد. یکی نوع سرویس­‌های اولیه است که معمولا لایه اولیه کسب‌وکارشان با فروش سفر و بلیت آغاز شده است، اما نسل بعدی کسب‌وکارها، علاوه بر فروش بلیت، دسترسی به خدمات دیگری را هم تسهیل می‌­کنند.

یعنی بعدها وقتی کاربران بیشتری  جذب کردند، خدماتشان را گسترش می‌­دهند. ما در نسل‌‌­های بعدی بلیت‌فروشی آنلاین، بیزینس­‌های متفاوتی  خواهیم داشت که امکان ارائه تسهیلات متنوع‌­تری  دارند، بنابراین ما با حجم عظیمی از کاربران مواجه خواهیم بود که بازار مطلوبی برای این نوع کسب‌وکارها ترتیب خواهند داد.

نکته مثبتی که در این نوع کسب‌وکارها به‌چشم می‌­خورد، این است که دو سر سود هستند. به عبارت دیگر، این نوع سرویس­‌ها، هم برای صاحبان کسب‌وکار و هم برای کاربران منفعت­‌بخش خواهد بود، چراکه نه‌تنها به معرفی بیشتر آن کسب‌وکار منجر خواهد شد، بلکه امکان راه اندازی سرویس‌های متنوع­‌تری  هم فراهم خواهد کرد. از طرف دیگر، با توجه به اینکه ارزش پیشنهادی هر کسب‌وکار متفاوت است، کاربران می­‌توانند ضمن مقایسه بین سرویس­‌های مختلف، خدمات متنوع­‌تر و شایسته­‌تری انتخاب کنند.

ایران رگولاتور منسجم و هدفمندی ندارد. شاید خیلی از مردم ندانند که کجاها با چه قیمت­‌ها و با چه ابزاری و چگونه می‌­توانند بهتر سفر کنند. به‌طور کلی، دسترسی آنلاین به همه اقامتگاه‌­ها می‌­تواند منجر به افزایش نرخ رشد صنعت گردشگری در ایران باشد. در این مسیر هم سیستم بلیت‌فروشی آنلاین می‌تواند کمک کند و هم کسب‌و کارهایی که با سیستم‌­های فروش بلیت مرتبط هستند. درواقع در نتیجه رشد چنین بازار آنلاینی، شاهد رشد اشتغال، افزایش نرخ تولید، انتقال فرهنگ و همین طور رونق اقتصاد گردشگری خواهیم بود که به نفع همه جامعه است.

وضعیت فعلی استارتاپ‌های فعال در بلیت فروشی آنلاین در ایران و جهان را چطور می‌­بینید، آیا فضای این دو اکوسیستم با همدیگر قابل‌مقایسه است؟

برای بررسی این مسئله بهتر است از جنبه بلوغ کسب‌وکار به آن نگاه کنیم. در اکوسیستم استارتاپی ایران خیلی مانده  به سطح بلوغی که در دنیا وجود دارد، برسیم، بنابراین اگر کسب‌وکارهای بین‌­المللی در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین را رصد کنیم، خواهیم دید که این سرویس‌­ها صرفا ارائه‌دهنده خدمات بلیت نیستند، بلکه خدماتی از جمله بوکینگ هتل یا پرواز، حمل‌ونقل، بوم­‌گردی، لیدر سفر و… را هم می‌توان در آنجا پیدا کرد.

برای رسیدن به چنین دامنه وسیعی از ارائه خدمات در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین، نه‌تنها باید به مرحله بلوغ این کسب‌وکارها برسیم، بلکه  زیرساخت‌­های کشور هم باید به این بلوغ برسد. متاسفانه ما در هر دو زمینه هنوز فاصله زیادی داریم. در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین هنوز در نسل اول این اکوسیستم استارتاپی سیر می‌کنیم و به بلوغ فناوری و بلوغ زیرساخت‌ها دسترسی نداریم.

چطور می توان با انحصار در اکوسیستم استارتاپی فعال در بلیت‌فروشی آنلاین مقابله کرد؟

بحثی که در کشور همواره به‌چشم می‌­خورد، بحث انحصار است. متاسفانه در ایران وقتی در یک حوزه­ کسب‌وکار، خدماتی تعریف می‌­شود، بعد این خدمات دست دو، سه استارتاپ می­فتد و سپس بیزینس‌­های این حوزه رشد عظیمی می­‌کنند، اما معمولا پیشرفت آن‌ها باعث می‌­شود بقیه استارتاپ‌­ها یا کسب‌وکارهایی که تازه کلید خورده‌اند، نتوانند رشد کنند، حتی اگر ایده­‌های خلاقانه بیشتری داشته­ باشند.

بنابراین نقش مهمی که می‌­توانیم در این بخش تعریف کنیم، تسهیلگر یا رگولاتور است. درواقع نقش یک رگولاتور این است که رفع انحصار کند و به استارتاپ‌­هایی که در حال شکل‌گیری هستند، کمک کند. کمک از این جهت که هرچه این استارتاپ‌­ها رشد می‌­کنند، آن‌ها را در جهت افزایش و تنوع خدمات هدایت کنند. به این معنا که مثلا اگر یک استارتاپ در حوزه فروش آنلاین بلیت فعالیت می­‌کند، رگولاتور، بستری را فراهم می‌­کند تا دامنه خدماتش را به‌واسطه حمل‌ونقل، ارائه مشاوره، خدمات گردشگری و… گسترش دهد.

به‌طور کلی، دسترسی آنلاین به همه اقامتگاه‌­ها می‌­تواند منجر به افزایش نرخ رشد صنعت گردشگری در ایران باشد. در این مسیر هم سیستم بلیت‌فروشی آنلاین می‌­تواند کمک کند و هم کسب‌و کارهایی که با سیستم‌­های فروش بلیت مرتبط هستند. درواقع در نتیجه رشد چنین بازار آنلاینی، شاهد رشد اشتغال، افزایش نرخ تولید، انتقال فرهنگ و همین طور رونق اقتصاد گردشگری خواهیم بود که به نفع همه جامعه تمام می‌شود.

در مسیر بلوغ استارتاپ های فعال در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین، حمایت یکسری از نهادها نیز لازم است. برای هموار کردن مسیر رشد یک کسب‌و کار در حوزه فروش آنلاین بلیت، همکاری و هدایت کدام نهادها ضروری است؟

به اعتقاد من، در این حوزه، چهار نوع متفاوت از نهادها یا بخش‌­های مرتبط وجود دارند. دسته اول، آن‌هایی هستند که خدمات بلیت ارائه می‌­کنند، یعنی آژانس‌­های مسافرتی، سرویس­‌های هواپیمایی، اتوبوس یا قطار که به یک بستر برای خریدوفروش احتیاج دارند. دسته دوم، نهادهای نظارتی  که هماهنگ‌­کننده بین این‌ها هستند، درواقع به‌عنوان رگولاتور شناخته می‌­شوند. قوانین و مقررات، آیین‌­نامه‌­ها، استراتژی‌­ها، قیمت‌ها و هر آنچه به حوزه نظارتی مربوط می‌­شود را پوشش می‌­دهند.

دسته سوم که ممکن است ایجاد شود، نهادهای واسط هستند که مثلا APهای باز در اختیار این استارتاپ‌ها قرار می‌­دهند یا بسترهای پلتفرمیک ایجاد می‌­کنند و کاربر را بین این نهادها توزیع می‌­کنند.

دسته چهارم را به‌عنوان نهادهای کمکی می‌­شناسیم که خدمات متنوع­‌تری  ارائه می‌­کنند، نهادهایی مثل هتل‌­ها، متل‌­ها، بوم­گردی­‌ها، تولیدکنندگان محتوا در حوزه گردشگری، نمایشگاه­‌ها، سمینارها و عکاس‌­ها از این دسته هستند.

مراکز نوآوری بانک‌­ها را در کدام دسته می‌­بینید، آیا آن‌ها می توانند به رشد استارتاپ‌های فعال در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین کمک کنند؟

مراکز نوآوری یک بخش تحت‌عنوان تسهیل کسب‌وکار دارد که این بخش خود چند شاخه دارد، از جمله تامین مالی و شبکه‌­سازی. در بخش شبکه‌سازی ما می‌­توانیم کسب‌وکارها را به هگتا (هلدینگ گردشگری تامین‌اجتماعی) وصل کنیم که باعث تسهیل در پیشبرد اهداف آن‌ها خواهد شد، بنابراین به نظر می‌­رسد مراکز نوآوری بانک‌­ها به‌عنوان واسط تلقی شوند که می‌توانند به رشد استارتاپ‌های فعال در حوزه بلیت‌فروشی آنلاین کمک کنند.

شاید برایتان جالب باشد:
راه و چاه توسعه استارتاپ‌های بلیت‌فروش
می‌خواهیم برند بزرگ بازار گردشگری باشیم
آینده از آن استارتاپ‌های ارزآور است

اگر چنین بازارهایی مثل فروش آنلاین بلیت رونق پیدا کند، چه تاثیری در زندگی مردم خواهد داشت، درواقع مردم چه بهره ­مندی‌­هایی از رشد این استارتاپ‌ها خواهند داشت؟

دو نوع بهره‌وری خاص و عام داریم. بهره­‌وری عام  که در همه دنیا وجود دارد و بهره‌­وری خاص که فقط در ایران می‌­بینیم. در بهره­‌وری عام، هر کسب‌وکار یک ارزش پیشنهادی دارد که با عناوینی مثل تسهیل دسترسی، افزایش راندمان، افزایش کیفیت، تنوع و رقابت‌­پذیری همراه است که در کسب‌وکارهای بین‌المللی پذیرفته شده‌اند. این  بهره‌وری‌ها  به  صورت جنرال، ارزش‌­هایی هستند که کسب‌وکارها به عموم جامعه پیشنهاد می‌دهند.  ویژگی‌­هایی وجود دارد که خاص بازار ایران است.

متاسفانه ایران، رگولاتور منسجم و هدفمندی ندارد. شاید خیلی از مردم ندانند که کجاها با چه قیمت‌­ها و با چه ابزاری و چگونه می‌­توانند بهتر سفر کنند. به‌طور کلی، دسترسی آنلاین به همه اقامتگاه‌­ها می‌­تواند منجر به افزایش نرخ رشد صنعت گردشگری در ایران شود. در این مسیر، هم سیستم بلیت‌فروشی آنلاین می‌­تواند کمک کند و هم کسب‌وکارهایی که با سیستم‌­های فروش بلیت مرتبط هستند. درواقع در نتیجه رشد چنین بازار آنلاینی، شاهد رشد اشتغال، افزایش نرخ تولید، انتقال فرهنگ و همین طور رونق اقتصاد گردشگری خواهیم بود که به نفع همه جامعه تمام می‌شود.

در این بین تاثیر مراکز نوآوری دولتی و خصوصی بر رونق استارتاپ‌های فعال در حوزه بلیت فروشی آنلاین را چطور می‌بینید؟

در ایران همه مراکز نوآوری با حمایت دولت کار می‌­کنند که قطعا پشت همه آن‌ها یک شرکت خصوصی با یک درصد مالکیت خاص فعالیت می‌کند. به‌طور کلی هر مرکز نوآوری توسط معاونت علمی، فناوری ریاست‌جمهوری حمایت می‌­شود. مراکز نوآوری معمولا یک کنسرسیوم‌هایی هستند که از بخش دولتی، خصوصی و تخصصی تشکیل شده‌اند که این بخش تخصصی، خود از چند بخش منتفع تشکیل شده است.

درواقع هر مرکز نوآوری از بالاسر، به چند نهاد همکار وصل است که از پتانسیل مجموع آن‌ها استفاده می‌­کند تا بتواند یک کسب‌وکار را رونق دهد. در نتیجه قاعدتا تفاوت معناداری بین مراکز نوآوری خصوصی و دولتی وجود نخواهد داشت. مگر اینکه رویکردها متفاوت باشد. مثلا برای مرکز نوآوری که در حوزه صنایع خلاق فعالیت می‌­کنند، با مرکز نوآوری که در حوزه فین‌­تک کار می‌­کنند، تفاوت وجود دارد. نوع حمایت­‌ها، بودجه­‌بندی‌­ها، کسب‌وکارها و برگشت سرمایه نیز در مراکز نوآوری می‌­تواند متفاوت باشد.

در حوزه صنایع خلاق یعنی صنایعی که بازدهی سریع ندارند معمولا مراکز نوآوری دولتی وارد عمل می‌­شوند، چون هدفشان پیاده‌سازی یک اکوسیستم خلاق در سراسر کشور است. در سایر حوزه­‌ها که بحث پول و سرمایه حرف اول را می‌­زند، مراکز خصوصی وارد می‌­شوند، چون به فکر منفعت اقتصادی بیشتر هستند.

گفت‌وگو: مریم طالبی

پهپادها

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.