سرمایه‌های استارتاپی ۴ برابر می‌شود؟
فارغ از نتیجه انتخابات سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها رشد خواهد کرد
رضا زرنوخی، مدیرعامل صندوق مالی توسعه تکنولوژی است که در سال‌های گذشته روی استارتاپ‌های زیادی سرمایه‌گذاری کرده است. از کافه بازار تا علی‌بابا و همراه مکانیک و آریامدتور و… زرنوخی به عنوان یکی از چهره‌های تاثیرگذار اکوسیستم استارتاپی ایران هفته گذشته در کلاب‌هاوس گزارشی از این فضای کسب‌وکاری و آینده آن داد که شاید بتوان آن را تحلیل منسجمی از آنچه این روزها در این زیست‌بوم می‌گذرد دانست.
تحلیلی مفید برای آن‌ها که می‌خواهند در این حوزه کسب‌وکاری را بیندازند یا روی استارتاپی سرمایه‌گذاری کنند. چکیده‌ای از این بحث را در قالب یک یادداشت منتشر کرده‌ایم.
در دوسال گذشته علیرغم فشار زیادی که به خاطر کرونا به مردم، شرکتها و زنجیره تأمین وارد آمد، سهم بازار اقتصاد دیجیتال رشد کرد. در مارکت پلیس‌ها این موضوع خیلی خودش را نشان داد و رقابت شدیدی در حوزه رشد مارکت شروع شد و زنجیره تکمیلی حوزه مارکت پلیس‌ها اهمیت پیدا کرد.
همچنین در حوزه فینتک هم شاهد رشد بودیم. از این جهت که نظام بانکی بخشی از فشارها و محدودیت‌هایی را که در سال‌های گذشته اعمال می‌کرد، به خاطر شرایطی که کرونا به وجود آورد کنار گذاشت. بخشی از خدمات بانکداری، به سمت خدمات الکترونیک رفت و حوزه کیف‌های پول و خدمات پرداخت رشد کرد.
تعداد کسانی که در حوزه سلامت، دارو و تجهیزات فعالیت می‌کردند، زیاد شدند. برای مثال با افزایش تقاضا درحوزه تنفسی و ونتیلاتوری، شرکت‌های عرضه‌کننده موفق شدند حاشیه سودی را که در سال‌های گذشته نداشتند جبران کنند. از طرفی در این مدت قیمت دستگاه‌های اکسیژن‌ساز ۵ لیتری و ۱۰ لیتری و نظایر آن بیش از ۳ برابر گران شدند و روی سود این شرکتها تاثیر زیادی گذاشته شد.
در حوزه تجهیزات الکترونیک و مخابرات که بازار داخلی‌مان چند سالی دست شرکت‌های چینی بود رشدی اتفاق افتاد و شرکت‌های کوچک مخابراتی وارد تولید مودم‌های خانگی شدند. چرا که این محصول یک باره به شدت پُرتقاضا شد. در این مدت در فضای آموزش و فضای وب هم حجم کار زیادی صورت گرفت و خلاءهایی که قبلاً وجود داشتند پر شدند.
شرکت‌هایی که در حوزه خدمات نوبت‌دهی و آزمایش‌های آنلاین بعد از کرونا در شرایط نامنابسی بودند، احیا شدند و بعد از جذب سرمایه با رشد مناسبی وارد بازار جدید شدند و ناامیدی‌شان برطرف شد.
در حوزه گردشگری هم بعد از زمستان سال ۹۸ که همه‌چیز به یکباره قطع شد و کنسلی زیادی در شرکتها به وجود آمد، شوک بزرگی به گروه‌های گردشگری وارد شد. در آن دوره عملاً پلتفرم‌های واسط مجبور شدند با مشتری‌ها تسویه حساب‌های سنگینی بکنند و در پی چالشی که ایجاد شد، مجبور شدند تعدیل نیرو کنند و هزینه‌هایشان را کاهش بدهند.
تقریباً از خرداد ۹۹ شرایط کمی بهتر شد و برای نمونه شرکت علی‌بابا، موفق شد فروش سال ۹۸ را در سال ۹۹ جبران کند. مطمئناً بخشی از آن هم به دلیل افزایش هزینه بود. در همین هفته گذشته علی بابا رکورد فروش روزانه ۴ سال اخیرمان را زد و به نظر می‌رسد بازار بلیط قطار، هواپیما، سرویس‌های داخلی، تورهای داخلی و در کل گردشگری داخلی دارد برای پلتفرم‌ها احیا می‌شود. همه این‌ها اتفاق‌‌های خوبی هستند.
همچنین در حوزه گردشگری استارتاپ دیگری به اسم یوتوپین داریم که سرمایه‌گذاری خوبی بر روی آن انجام شده است و با رشد خوبی دارد فعالیت می‌کند. به علاوه تور خارجی‌مان هم دارد کم‌کم به راه می‌افتد و محدودیت‌هایی که کرونا ایجاد کرده بود برچیده می‌شوند.
پیش‌بینی استارتاپی ۱۴۰۰
پیش‌بینی من برای امسال به این شکل است: جدا از هر اتفاقی که بخواهد بیفتد و هر دولتی که بیاید حوزه سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها و اکوسیستم رشد خواهد کرد.
از جمله دلایلی که می‌توانم برای این پیش‌بینی ذکر کنم این است که قفل بورس که یک سال طول کشید، برای آی پی او (IPO) و شرکتها حل شده و با تغییر دولت مثبت خواهد شد و این چالش حل خواهد شد زیرا یکی از دعواهای دولت قبلی که کاسه کوزه‌اش سر بورس شکست، این بود که عملاً دولت به خاطر مشکلات زیادی که داشت، اقتصاد دیجیتال را ترویج کرد و از آن طرف مخالفین دولت سعی داشتند این اتفاق که در بین مشکلات زیاد دولت یک دستاورد بود نادیده گرفته شود.
در نتیجه آی پی او استارتاپ‌ها عقب افتاد. ولی حالا به نظر می رسد که دو سه پرونده بورسی شرکتها جلو افتاده است. قاعدتاً روندهای اجرایی آن ممکن است یکی دوماه طول بکشد ربطی هم به انتخابات ندارد. اگر موانع از میان برداشته شده و آی پی او انجام شود، این اتفاق به رشد استارتاپ‌ها منجر خواهد شد. تاکنون هیچ سرمایه‌گذار موفقی تا الان تجربه موفقی از اگزیت و کش‌اوت پولش را نداشته است و این قفل سرمایه‌گذاری خطرپذیر و استارتاپی در ایران بوده است.
در رابطه با عددهای بزرگ، هیچ راهی به غیر از بورس وجود ندارد. بنابراین پیش‌بینی من این است که اگر اولین یا دومین اگزیت (خروج سرمایه‌گذار ازاستارتاپ) انجام شود، شاید بالای ۴ برابر سرمایه‌ای که در دوره قبل وجود داشته است، یک‌مرتبه از سمت سرمایه‌گذارهای سنتی وارد اکوسیستم شود. این منطق بازار است. قرار نیست بازار سرمایه نگاه استارتاپی داشته باشد.
آن‌ها پول را می‌فهمند و در صورت امکان بازگشت سرمایه‌شان آی پی او انجام می‌دهند. پیش‌بینی من این است که از طریق آی پی او حداقل چهار برابر سرمایه‌های قبلی که وارد اکوسیستم شده است، به یکباره وارد اکوسیستم شود. به این ترتیب همه به فضای آی پی او جذب می‌شوند تا بتوانند در اکوسیستم استارتاپی نقشی داشته باشند.
به علاوه نهادهای حقوقی هم توانسته‌اند از بازار بورس، سودهای خوبی به دست بیاورند. طی گزارش‌هایی که شنیدم مجوزها در حدود ۵۰۰ میلیارد تومان است. نکته دیگر ورود سرمایه‌گذارهای تازه‌نفسی است که قبلاً به عنوان وی سی تجربه‌ای نداشته‌اند و به تازگی دارند وارد این اکوسیستم می‌شوند. به طور کلی اکوسیستم نسبت به سال قبل رشد بهتری خواهد داشت.