ویژگی‌ها، مزایا و مشکلات دسترسی به داده باز در کشور

در سمینار آموزشی بستر ملی داده‌های باز و کاربردی، که روز ۱ اسفندماه در سالن همایش‌های شهید قندی برگزار شد، امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران، در افتتاحیه سمینار داده باز سامانه ملی کاتالوگ و مجموعه داده‌های باز و کاربردی رونمایی کرد و از داده‌های باز صحبت کرد.

امیر ناظمی، برای تعریف داده باز، از ویژگی‌های آن صحبت کرد و مشخصات داده باز را به این صورت نام برد:

• قابل دسترسی برای همه
• قابل انتشار مجدد
• قابل استفاده به دفعات
• فراتر از داده‌های دولتی باشد و شامل داده‌های سازمان‌های غیردولتی، دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و افراد
• مجوز استفاده توسط تولیدکننده داده صادر شده باشد
• زمینه‌های تبدیل ترکیب یا به اشتراک گذاری آن با دیگران را داشته باشد.

او در ادامه، سه اصل داده باز را عدم محدودیت، قابلیت استفاده مجدد و هزینه نام‌برد و اشاره کرد که بهره‌برداران از داده باز به ۴ گروه دولت، پژوهشگاه و دانشگاه‌ها، شرکت‌های خصوصی و مردم هستند.

رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران مزایای داده باز را به این صورت نام برد:

• رشد اقتصادی در بخش خصوصی و صنعت
• افزایش بهره‌وری و بازدهی بهتر ادارات دولتی
• کاهش هزینه‌های جلوگیری از تولید داده‌های تکراری
• بهبود رفاه اجتماعی
• کمک به تصمیم‌سازی بهتر
• ایجاد فرصت‌های جدید برای کسب‌وکارهای نوپا
• ایجاد شفافیت در دولت

امیر ناظمی با اشاره به اینکه قدرت در به اشتراک‌گذاری داده‌ها است نه در به انحصار درآوردن آنها، وضعیت امروز سامانه داده باز کشور را به این صورت با آمار تشریح کرد: «تعداد کل سازمان‌های ثبت شده در این سامانه، ۱۶۲ و تعداد کل کاربران ۱۷۸ نفر است. تعداد سازمان‌های که داده بازگذاری کرده‌اند ۲۶ سازمان و مجموع رکوردهای سامانه ۱۲۲۸ است. مجموع دیتاست ۱۲۱۰ و مجموع دیتا کاتالوگ ۱۸ است.»

او در ادامه صحبت‌هایش به دو سازمانی که مشارکت خوبی در این زمینه داشتند اشاره کرد و توضیح داد: «سازمان زمین‌شناسی با ارائه ۴۵۹ داده از ۱۲۱۰ دیتاست و سازمان راهداری با بارگذاری ۳۳۷ داده دو سازمانی بودند که بیشترین مشارکت در این پروژه را داشته‌اند.»

او در پایان اشاره کرد که بیش از ۴۵۰۰ دستگاه در کشور هستند و تا الان ۲۶ دستگاه از این تعداد مشارکت خود را شروع کرده‌اند.

مشکلات دسترسی به داده‌ها در کشور چیست

عنوان سخنرانی حمیدرضا ربیعی، رئیس پژوهشگاه فناوری اطلاعات دانشگاه شریف «توانمندسازی دولت و جامعه با داده‌های باز» بود. او در رابطه با مفاهیم و اهداف داده‌های باز، فازبندی پروژه داده باز، گزارشات پژوهشی پروژه و آمار داده‌ها و سازمان‌های فعال سامانه صحبت کرد.

او در رابطه با چرایی نیاز به داده‌های باز گفت: «به سه دلیل به این داده‌ها نیاز داریم، ۱- کمک به شفاف‌سازی دولت، ایجاد فرصت‌های تجاری جدید و حفاظت از کره زمین.»

حمیدرضا ربیعی به مشکلات کشور در زمینه دسترسی به داده‌ها اینطور اشاره کرد:

• عدم وجود زیرساخت واحد برای به اشتراک‌گذاری داده‌های باز سازمان‌ها
• عدم وجود متولی واحد برای مدیریت داده‌های باز سازمان‌های کشور
• وجود مشکلات برای کاربران عادی (پژوهشگران و غیره) در دسترسی به داده‌های سازمان‌ها
• انجام موازی‌کاری‌ها برای تهیه داده که از مضرات مهم آن هدر رفتن منابع مالی دولت است

چه کنیم تا داده‌ها باز نشوند؟

رضا باقری اصل، عضو هیئت عامل سازمان فناوری اطلاعات ایران در رابطه با گام‌های پیش روی سازمان فناوری اطلاعات در حوزه open data صحبت کرد و به تمام مواردی که مانع پیش‌رفتن این پروژه در کشور و سازمان‌های کشور می‌شود، از جمله ایجاد مجوزهای زیاد، احراز صلاحیت‌ برای اخذ داده، خرد کردن فایل‌ها تا حد ممکن، داون بودن سرورهایی که داده‌ها روی آن ارائه می‌شود، ارائه داده‌ها در حالت pdf از روی عکس‌ و چنین اقداماتی که قبلا هم انجام شده است، اشاره کرد.

او در ادامه بیان کرد ۲۱% داده‌ها در کشور باز شده‌اند و هنوز ۷۹% از داده‌ها باز نیستند.

تقدیر از سازمان‌هایی که در پروژه داده‌ باز مشارکت داشته‌اند

در ادامه این مراسم در سه بخش، اهدای لوح طلا، نقر‌ه‌ای و برنز از سازمان‌هایی که بیشترین همکاری را با سامانه داده باز داشتند، تقدیر و قدردانی شد.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات منطقه‌ای کشور، لوح طلایی دریافت کرد.

شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، ستاد احیای دریاچه ارومیه، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیردازی کشور و سازمان حفاظت از محیط زیست، دریافت‌کنندگان لوح نقره‌ای بودند.

به شرکت ملی پست، سازمان فضایی ایران، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، لوح برنز اهدا شد.