استفاده از کالای دست دوم را مد کنیم

باید بدانیم تقاضای ما برای به دست آوردن مواد بیشتر به معنای آن است که نقاط بیشتری از زمین را تخریب می کنیم. برای تهیه بسیاری از وسایل، میزان زیادی از انرژی چه به صورت سوختهای فسیلی و چه به صورتهای دیگر مانند انرژی برق مصرف می‌شود و مجبور می‌شویم با سوزاندن سوختهای فسیلی به گرم شدن زمین و تغییر اقلیم کمک کنیم.
یکی از راه‌های ساده و آسان حفظ محیط زیست که شاید به آن فکر هم نکرده باشید، استفاده از وسایل دست دوم به جای تولید کالاهای نو و دست اول است.
روزانه میلیاردها نوع کالا و محصول در سراسر جهان تولید می شود که بسیاری از آنها برای کره کوچک ما زیانبارند. آب، برق و منابع طبیعی را می‌بلعند و با مصرف آنها زباله های انبوه تری هم به کره زمین اضافه می شود در حالی که نمونه‎ های دست دوم و کاملا قابل استفاده از آن محصولات در دسترس ماست.
گزارشی که سال گذشته از سوی مجله علمی Nature منتشر شد نشان داد در حال حاضر سالانه فقط 11 میلیون تن پلاستیک به اقیانوس ها راه پیدا می کند و به زیستگاه های حیات وحش و حیواناتی که در آنها زندگی می کنند آسیب می رساند. این تحقیق نشان داد که اگر اقدامی در این راستا انجام نشود، این میزان تا سال 2040 به 29 میلیون تن در سال خواهد رسید.
یکی از این اقدامات تولید کمتر و در نتیجه زباله کمتر است. اگر بتوانیم موضوع استفاده از کالای دست دوم را به جای کالای نو ترویج کنیم قدم مهمی برای کمک به حفظ زمین برداشته ایم.
احمد بحری فعال حوزه محیط زیست درباره استفاده از کالاهای دست دوم و مضراتی که برای زمین دارد می‌گوید:«رواج مصرف کالای دست دومی که هنوز قابل استفاده است باعث می شود تولید غیرضروری محصولات کاهش پیدا کند. برای تولید هر محصولی نیازمند چرخش کارخانجات هستیم و به تبع آن آب، برق و سوخت بیشتری هم مصرف می‌شود. متناسب با آن کلی آلودگی هم ایجاد می‌شود که در جای خودش زیانبار است. هر چقدر از کالای دست دوم استفاده کنیم قطعا آلودگی‌ها کاهش می‌یابد و این به بهبود وضعیت محیط زیست کمک بزرگی می کند.»
اما مشکل بزرگی که این میان وجود دارد علاقه به مصرف گرایی است. در جامعه مصرف گرای فعلی که رغبت و تمایل شدیدی به استفاده و مخصوصا نمایش کالاهای جدید وجود دارد چطور می توان مصرف گرایی را کنترل کرد؟
بحری می‌گوید: «واقعا در این موقعیت سخت است بخواهیم این موضع را جا بیندازیم. شاید تنها نکته ای که بتوانیم روی آن مانور دهیم گران بودن کالاها و اشیا در وضعیت فعلی ایران است و از این طریق شاید بشود مردم را تشویق و ترغیب به استفاده از کالای دست دوم کرد. البته برخی ممکن است این مسئله را در شان خود ندانند و استفاده از کالای دست دوم را موجب افت خود یا شخصیتشان بدانند اما ما وظیفه داریم و باید اطلاع رسانی کنیم، آموزش دهیم و فرهنگسازی کنیم که استفاده از کالای دست دوم به حفظ زمین کمک می‌کند. نیاز داریم گروه هایی که این مسئله را ترویج می‌دهند تقویت کنیم و گسترش دهیم تا اعضای آنها روز بروز بیشتر شوند و بر دایره نزدیکان خود تاثیر بگذارند.»
این فعال محیط زیست آموزش در مدارس را مهمترین و پایه‌ای‌ترین اقدام می‌داند و می‌گوید: «اگر ما برنامه‌ریزی کنیم و بتوانیم در همان بدو ورود بچه ها به مدارس این فرهنگسازی را انجام دهیم برد کرده‌ایم. اگر معلمان به دانش آموزان بگویند می‌توانند و باید از دفتر و مداد دست دومی که در خانه هست و احتمالا متعلق به خواهر و برادر بزرگترشان است استفاده کنند و نیازی به خریدن لوازم التحریر نو وجود ندارد از همان کودکی در ذهن بچه‌ها به عنوان یک ارزش ثبت می‌شود. بچه ها یاد بگیرند نباید از این مسئله خجالت بکشند و استفاده از وسیله دست دوم کسر شان نیست. اگر معلمان این را جا بیندازند که این یک جور کلاس و پرستیژ است و استفاده از لوازم دست دوم و محیط زیستی بودن مد شود خیلی کمک بزرگی به این فرهنگسازی است.»
امروزه در محاصره جهانی هستیم که شرکتهای تبلیغاتی از یکسو و شبکه‌های اجتماعی از سوی دیگر هر روز ذهن ما را برای استفاده از کالای جدیدتر دستکاری می کنند. جوانان، نوجوانان و مخصوصا زنها در چنبره هزاران پیام بازرگانی هستند که لابلای پستهای اینستاگرام و ویدیوهای یوتیوب و تیک تاک لای زرورق عرضه می شود. تمایل به تجمل و لوکس گرایی مخصوصا با رشد شبکه اجتماعی اینستاگرام به حد زیادی رسیده است. چگونه می توانیم این مسیر را تغییر دهیم؟
بحری معتقد است باید از همین شبکه‌ها برای خنثی کردن تاثیرات مخربشان کمک بگیریم: «از قضا فضای مجازی تا حدود زیادی کمک کرده است. جنبشهای زیادی هم به وجود آمده که پسماند صفر یکی از آن جنبشهاست. گروه‌هایی که بازیافت و تفکیک زباله از مبدا را ترویج می کنند هم گروه های خیلی موفقی بوده‌اند و هستند. حتی نیاز داریم صفحات «بازتعمیر» و «بازمصرف» را ایجاد کنیم تا افراد لوازم خود را مبادله کنند و همه متوجه اهمیت حفظ محیط زیست از این راه بشوند. سایتهایی مثل سایت دیوار هم خیلی کمک کرده‌اند و بیش از این هم می‌توانند مفید باشند.»
چند اصل محیط‌زیستی وجود دارد که اگر آنها را سرلوحه کارمان قرار دهیم می‌توانیم کمک بزرگی به حفظ سلامت کره زمین بکنیم. یکی اصل «بازکاهی» است. یعنی سعی کنیم مصرفمان را به حداقل ممکن برسانیم. دیگری «بازمصرف» یعنی به جای تهیه وسایل جدید، تا جای ممکن از همان وسایل قدیمی که در اختیار داریم استفاده کنیم.
سومی «بازتعمیر» است؛ اگر وسیله‌ای معیوب یا فرسوده است به جای آنکه وسیله‌ای جدید را جایگزین آن کنیم ایرادش را برطرف کنیم و چهارمی «بازیافت» است که همه با آن آشناییم، وسایل غیرقابل استفاده را به چرخه بازیافت بسپاریم تا از مواد به کار رفته در آنها بتوان مواد اولیه جدید تهیه کرد.