الماس هم به رگولاتور وی‌او‌دی‌ها اضافه شد!
هفت صبح| همه این سریال‌هایی که امروزه در فضای آنلاین منتشر می‌شوند، تا قبل از ماه مهر از زیر دست نهادی به اسم ساترا رد و در پلتفرم‌های آنلاین پخش می‌شدند؛ ساترا فیلمنامه را بررسی می‌کرد و مجوز پخش می‌داد. حالا ولی روزهای اول مهرماه یک بازیگر تازه‌نفس به اسم الماس از راه رسیده که جنگ قدرت بین ساترا و وزارت ارشاد را به یک مثلث سه‌ضلعی تبدیل کرده است. این بازیگر جدید مجوزش را از سازمان صداوسیما گرفته و ادعا می‌کند که از این به‌بعد آنها مسئولیت صدور مجوز برای سریال‌های خانگی و همه محتواهای اینترنتی را برعهده دارند.
اسم این تیم شورای محتوایی صدور مجوز تولیدات حرفه‌ای است؛ برای این اسم طول و دراز یک سامانه هم به اسم الماس طراحی شده. این رقیب جدید آرام و بی‌سر‌و‌صدا حالا مثل یک برادرخوانده کنار ساترا که تا همین چند وقت پیش با مصوبه مجلس ادعای نظارت بر محتوای ویدئویی را داشت، نشسته است. دقیقا معلوم نیست که با وجود مجوزی که مجلس سال پیش به ساترا داد تا روی این محتوا نظارت کند، صداوسیما چگونه سامانه الماس را شکل داده است، ولی ممکن است غایت شکل‌گیری این ضلع جدید، این باشد که در سازمان صداوسیما هم رویکرد واحدی درباره اینکه چه‌کسی در محتواهای ویدئویی حرف آخر را بزند، وجود ندارد.
ماجرا از کجا شروع شد؟
زمانی‌که سریال شهرزاد ساخته می‌شد سریال‌های خانگی از وزارت ارشاد مجوز می‌گرفتند و با دور زدن ممیزی‌های صداوسیما در بازار پخش می‌شدند. کم‌کم تعداد این سریال‌ها بیشتر شد و با سریال ممنوعه و دل مورد اتهام قرار گرفتند که در کشور به ترویج بی‌بند‌و‌باری می‌پردازند. این ماجرا تا سال پیش کش پیدا کرد. در نهایت پاییز ۱۳۹۹ وزارت ارشاد گفت که صدور مجوز از اختیار آنها خارج و به ساترا داده شده است. تا آن زمان وزارت ارشاد می‌گفت این کار خلاف قانونی است که سال ۱۳۸۸ مجلس تصویب کرده بود. (مصوبه مجلس در ماده یک قانون مطبوعات این بود که صدا و تصاویر، جزو تعریف رسانه‌ها آمده و رسانه هم تحت نظارت وزارت ارشاد است.
در نتیجه صدا و تصویر هم باید زیر نظر وزارت ارشاد باشد.) در همین بین که صدا و سیما و وزارت ارشاد دلایل مختلفی برای اثبات حقانیت خود می‌آوردند، قوه قضائیه پشت ساترا را گرفت و مجلس هم آخر اسفند سال پیش تصویب کرد که صداوسیما مسئول نظارت بر مراحل تولید محتواهایی باشد که در فضای مجازی تولید می‌شوند. وقتی در این مرحله داریم از صداوسیما حرف می‌زنیم، در واقع عملا موضوع بحث نه خود آن بلکه سازمان زیرمجموعه آن به‌نام ساتراست که از سال پیش بازوی نظارت و پخش وی‌او‌دی‌ها را برعهده گرفت.
موضع وزیر جدید: ارشاد باید مجوز بدهد
سال ۱۳۹۹ دولت دوازدهم نتوانست آرا را به سمت وزارت ارشاد برگرداند. دولت جدید هم انگار همان موضع دولت قبل را در این گره سخت نمایش خانگی دارد. وزیر ارشاد جدید هم اخیرا تاکید کرده که نظارت بر شبکه نمایش خانگی باید از ساترا دوباره به وزارت ارشاد برگردد. محمدمهدی اسماعیلی در مراسم بازگشایی هنرستان‌های هنرهای زیبای کشور حضور داشت و آنجا گفت که سازمان سینمایی مسئولیت صدور مجوز VODها را برعهده دارد.
حرف او این بود: «ما طی روزهای اخیر با شورای‌عالی فضای مجازی، دوستان در مجلس شورای اسلامی، سازمان صداوسیما در هفته اخیر گفت‌وگوهای خوب و فشرده‌ای داشتیم و کار در حال جمع‌بندی است که به‌زودی در مراکز قانونی تصمیم‌گیری این ماجرا اتفاق می‌افتد. قطعاً ما معتقد هستیم که جایگاه نظارتی و شأن وزارت فرهنگ‌واره اسلامی در مسیری که تا به امروز ادامه داشته، باید ادامه پیدا کند و اگر ابهامی در این زمینه هست و مسائل جدیدی پیش‌آمده که نیازمند تصمیم‌گیری جدید است، باید با رعایت قوانین و رویه‌های موجود تصمیم‌گیری شود.»
اما صداوسیما با رونمایی از این بازوی نظارتی جدید به اسم الماس نشان داد که لابی‌ها و چانی‌زنی‌های وزارتخانه با مجلس، شورای‌عالی فضای مجازی و صداوسیما آنقدر برش نداشته که مجوز را از ساترا بگیرد و به خودش برگرداند. به‌خاطر همین هم با اینکه مجلس سال پیش تصویب کرده بود ساترا باید مجوز نمایش خانگی را بدهد، نه تنها مجوز از ساترا گرفته نشد بلکه فقط با عوض شدن صورت مسئله یک نهاد دیگر هم به این فرآیند اضافه شد که اسم آن الماس است و در مصوبه مجلس هیچ جایی نداشته.
ساترا؛ یک قدم عقب
ساترا در واقع مولود سازمان صدا‌و‌سیماست که سال ۱۳۹۴ با ابلاغیه رهبری و مرکز ملی فضای مجازی متولد شد. آن زمان ساترا شده بود مسئول تلویزیون‌های تعاملی. با این مسئولیتی که به ساترا سپرده بودند، طبیعی بود که آن زمان خیلی هم به‌چشم نیاید. سال ۱۳۹۶ ورق برگشت و ساختمانی به اسم آن در خیابان مفتح تهران قد‌علم کرد. این ساختمان حالا دیگر حمایت مصوبه مجلس را هم داشت که در سال ۱۳۹۷ قدرت بیشتری هم گرفت.
این تاریخ هم‌زمان شد با آمدن سید‌صادق امامیان به خیابان مفتح. همین زمان بود که وزارت ارشاد اعطای مجوز به وی‌او‌دی‌ها را باخت و دایره نظارت ساترا گسترده‌تر شد. وزارت ارشاد و سازمان سینمایی برای ساترا مهره مهمی در نظر گرفته نمی‌شد که مسئولیت جدید آنها را خدشه‌دار کند اما این سازمان با این سابقه و ریشه‌هایی که عمر آن دارد به ۶ سال می‌رسد از تابستان امسال کم‌کم وارد چالش جدیدی شد. چالشی به اسم الماس که شورای آن مرداد‌ماه تشکیل و سامانه آن همین هفته پیش راه‌اندازی شده است.
الماس از اینجا پیدا شد
اگرچه سامانه الماس مهرماه شروع به کار کرد اما شورای حامی پشت آن دوازدهم مرداد ماه تشکیل جلسه داد و اعضای خود را انتخاب کرد. غلامرضا میرحسینی دبیر این شوراست که قبلا مدیر شبکه سه بوده. از گفت‌و‌گویی که با هفته‌نامه تماشاگران امروز در سال ۱۳۹۵ داشته، می‌شود تصویری از رویکردهای سیاسی او به‌دست آورد. مثلا می‌شود فهمید که مخالف پخش مصاحبه فردوسی‌پور با ظریف بوده است.
به‌غیر از او بیشتر این تیم را مدیران قدیمی‌تر صداوسیما تشکیل می‌دهند. اعضای حقیقی این شورا عبارتند از آقایان حجت‌الاسلام محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، اصغر پورمحمدی که در کارنامه کاری او معاونت سیمای سازمان صداوسیما و مدیریت شبکه سه دیده می‌شود، محسن مهاجرانی، معاون اسبق صدا و معاون اسبق سیما، منصور واعظی، مشاور رئیس سابق رسانه ملى.
چرا مجوز از ساترا گرفته شد؟
جواب این سوال را دبیر این شورا داده است. میرحسینی در این زمینه به زومیت اینطور گفته که بعضی از آثار در چند ماه اخیر از نظر محتوایی ایرادهایی داشتند، به همین خاطر هم یک شورای مستقل (به اسم الماس) شکل گرفت تا اینطور که حسینی گفته «با نگاه مراقبت و محافظت از فضای فرهنگی، کیان خانواده و حقوق مخاطبان، وظیفه بررسی متون و محتوا را بر عهده داشته باشد.»
وظیفه ضلع سوم چیست؟
حالا الماس قرار است چه‌کار کند؟ میرحسینی جواب این سوال را به خبرگزاری مهر و زومیت داده. خلاصه حرف او این است که وی‌او‌دی‌ها آثارشان را اول به سامانه الماس می‌فرستند. اگر نقص نداشته باشد به کارگروه‌های زیرمجموعه آن ارسال می‌شود که در چند حوزه کودک، حادثه‌ای و اکشن، طنز و ملودرام فعالیت دارند. اگر کارگروه آن را تایید کند که هیچ اگر فیلمنامه با چیزی که ساخته می‌شود مطابقت نکند، باز هم این شورا مسئول حل کردن این مشکل است.
از ۲۵ طرح، سه طرح تایید شد
در این رسم و رسوم جدید به گفته او تا امروز ۲۵ سازنده، طرح‌های خودشان را به این شورا داده‌اند. از ۲۵ طرح، سه طرح تایید شدند. یعنی این سه طرح می‌توانند بروند و فیلم خودشان را بنویسند. از ۲۲ طرح باقی مانده ۱۰ طرح به بازنگری مشروط شده است که درباره آنها به جمع‌بندی رسیدیم و قرار شد طرح جدید بدهند و باقی هم مردود شدند. حساسیت‌های این شورا چه بوده؟ به‌صورت خلاصه سخنگوی این شورا حساسیت‌هایشان را اینطور توضیح داده که توضیح‌دهنده رویکردهای جدید این ضلع جدید است:
فرض کنید درباره نقش زن و برجسته‌سازی توانمندی‌های زنان، نقش منفی هم وجود دارد اما تولید‌کننده در اجرا، همین محتوای خوب را با همین مؤلفه‌های جذابیت در شبکه خانگی ادغام می‌کند، حتی همان زن خوب را با پوشش‌ها و آرایشی ترکیب می‌کند که شاید قابل پخش نباشد.
حالا این وسط پس نقش ساترا چه خواهد بود؟ ساترا دیگر فقط مجوز پخش می‌دهد. یعنی الماس طرح را چکش‌کاری می‌کند و ساترا اجازه نمایش یا عدم نمایش را می‌دهد. بررسی محتوا از ساترا جدا شده و به‌عهده این شورا گذاشته شده ولی صدور مجوز انتشار همچنان برعهده ساتراست.