تحقیر در ازائ شغل
گزارشی درباره آگهی‌های تبعیض نژادی و قومیتی در سایت‌های کاریابی
پشت شیشه یکی از مغازه‌های بازار نوشته شده:«یه یک کارگر افغانی نیازمندیم». در بسیاری از سایت‌های کاریابی هم این را نوشته‌اند. این یک خط ساده برای ما که از خیابان عبور می‌کنیم یا سایت‌های کاریابی را روزانه به دنبال کار چک می‌کنیم، معنای خاصی ندارد اما برای یک جوان افغان این موضوع متفاوت است. جوانی که احتمالا می‌داند هموطنانش را به این دلیل می‌خواهند تا دستمزد کمتری بگیرند و بیشتر کار کنند و درخواست بیمه هم نداشته باشند. همین یک خط برای یک کارگر ایرانی که دنبال کار است هم حرف‌های زیادی دارد. کسی که ممکن است دنبال کار باشد اما به دلیل خواستن حقوق اولیه کاری پیدا نمی‌کند و جایی در مغازه‌های بازار ندارد. این تبعیض نژادی برای کارفرمایی که پشت شیشه مغازه‌اش برگه‌ای را می‌چسباند، تنها اندکی سود مالی به همراه دارد اما برای مخاطبان آن یک خط ساده که دنبال کار می‌گردند، انبوهی از تبعیض و تحقیر را فراهم می‌کند.
وقتی به توهین عادت می‌کنیم
تا سال‌ها لطیفه‌های زیادی برای قومیت‌های مختلف ساخته می‌شد. یک اتفاق عادی که همه ما در زندگی روزمره با آن روبرو بودیم اما تلاشی برای تغییرش نمی‌کردیم. در باطن اما ماجرا طور دیگری بود. همین لطیفه‌ها می‌توانست یک نژاد یا قومیت را به سخره بگیرد و توهین تلقی شود. توهینی که خیلی‌ها را آزار می‌داد اما در زندگی همه ما جریان داشت. بعدها این موضوع کمی تغییر کرد. راه‌های بهتری برای خندیدن هم وجود داشت که به سادگی می‌توانست مسیر را عوض کند. به همین دلیل فرهنگ سازی‌های این چندین سال اوضاع را تا حدودی بهبود داد. حالا روزانه با انواع جوک و لطیفه روبرو هستیم که به هیچ قومیت خاصی اشاره ندارد اما می‌تواند ما را بخنداند. این فاصله گرفتن اگرچه کمی دیر اما بالاخره اتفاق افتاد.
کلیشه‌های ذهنی مبنای انتشار آگهی
ماجرای تفکیک قومیتی در مواردی که موجب تحقیر و آزار می‌شود تنها به لطیفه‌های چندسال اخیر و آگهی‌های پشت شیشه در بازار ختم نشده است. در حوزه کاری آنهم در سایت‌های کاریابی به صورت علنی هم این تفکیک قومیتی بسیار مشخص و آزار دهنده بوده است. موضوعی که احتمالا در حوزه اجتماعی هم با آن زیاد برخورد داشتید. در آگهی‌های درخواست شغل در بسیاری از موارد به یک قومیت خاص اشاره می‌شود. «به یک کارگر افغانی نیازمندیم!»، «کارگر مورد نیاز ترجیحا شهرستانی!»، «برای باربری به یک کارگر کرد نیاز داریم.» این آگهی‌ها به اندازه همان لطیفه‌هایی که ما برای خندیدن بیانش می‌کردیم غیرانسانی و غیراخلاقی است. نام بردن از قومیت‌ها در کارهای این چنینی، نتیجه‌ای جز تحقیر و کوچک شمردن افرادِ آن قومیت ندارد و نکته مهم اینکه به صورت گسترده و علنی منتشر می‌شود. متاسفانه بسیاری از سایت‌های کاریابی بدون هیچ مشکلی چنین آگهی‌هایی را منتشر می‌کنند و از مساله به این مهمی چشم‌پوشی کردند. از دید چنین کارفرماهایی، توانایی افراد بر اساس کلیشه‌های ذهنی که وجود دارد شکل می‌گیرد. به عنوان مثال «کارگر ترجیحا شهرستانی» احتمالا قدرت بدنی بالایی دارد و برای کارهای سخت و سنگین مناسب است پس قومیت یا شهر کارگر مورد نظر را در کنار آگهی خود درج می‌کند. همین کلیشه ذهنی غلط هم باعث می‌شود تا کارفرمایان بدون هیچ ابایی آگهی خود را منتشر می‌کنند و از نظرشان مشکلی وجود نداشته باشد.
«دیوار» پیشگام حذف آگهی‌های تبعیض نژادی
پلتفرم «دیوار» به عنوان سایت انتشار آگهی با میلیون‌ها کاربر، دقیقا به دلیل همین تبعیض نژادی و توهین به قومیت‌ها، در بخش آگهی‌های سایت، کلماتی که مرتبط به قومیت‌ها می‌شود را حذف کرده است. در واقع نام بردن از هیچ نژاد و قومیتی که مرتبط با کار نباشد، در زمان استخدام در سایت دیوار مجاز نیست. پلتفرم دیوار با این عقیده که هر نوع محدودیت نژادی مغایر با سیاست‌های دیوار است، آگهی‌های این‌چنینی را رد می‌کند. در واقع آگهی‌هایی با این مضمون که «فقط» کارگر ایرانی می‌گیریم و یا «فقط» کارگر یا نگهبان افغانی نیاز داریم، یا حتی به قومیت خاصی برای جذب نیرو اشاره داشته باشد، منتشر نخواهد شد. دیوار معتقد است مسائل نژادی جز شرایط کار نیست و چنین آگهی‌هایی موجب تبعیض نژادی می‌شود.
کارفرمایان باید بر اساس توانایی افراد و فارغ از قومیت و نژاد با کارجوها در تماس باشند. این گام موثر می‌تواند همان مسیری باشد که در چند سال گذشته و در رابطه با لطیفه‌های قومیتی اتفاق افتاده است. یک اتفاق آزار دهنده با آگاهی می‌تواند به راحتی از چرخه زندگی اجتماعی حذف شود. دیوار حالا در این مسیر پیشگام شده است تا قومیت‌ها و نژادهای مختلف با تحقیر و کارهای پیش پا افتاده شناخته نشوند. واقعیت جامعه امروز این است که همه افراد دارای توانایی‌های مختلفی هستند که می‌توانند شغل خود را براساس آن انتخاب کنند و هیچ نیازی نیست تا به نژاد و یا قومیت آن‌ها اشاره‌ای شود.