عرض‌اندام استارتاپ‌ها در ساختمان بورس تهران
گزارشی از همایشی که احتمالا نشان از آشتی بیشتر بازار سرمایه با کسب‌وکارهای آنلاین در آینده است
همایش «اقتصاد دانش‌بنیان؛ بازار سرمایه، دورنمای آینده» که با حضور سخنرانانی از بخش خصوصی و بخش دولتی و چهره‌های شناخته‌شده استارتاپی ایران برگزار شد فرصتی را فراهم ساخت تا استارتاپ‌ها در کنار ارائه آمارهای رشدشان از گلایه‌های سیاست‌گذاری بازار سرمایه در مورد این کسب‌وکارها هم بگویند.
در ابتدای این همایش، محمود گودرزی مدیرعامل بورس اوراق بهادار ضمن صحبت‌هایش گفت که ایجاد تغییر هدفمند در مدل کسب‌وکار شرکت‌ها باعث تغییر پارادایم کسب‌وکاری شرکت‌ها می‌شود. او توضیح داد: «در حال حاضر چهل درصد از تولید ناخالص ملی کشورها در تمام دنیا متعلق به شرکت‌های دانش‌بنیان است، اما درگذشته این‌طور نبود.»
گودرزی همچنین درباره همایش اقتصاد دانش‌بنیان گفت: «این همایش به همت بورس تهران و نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران برگزار شد تا فضایی برای تعامل بازار سرمایه و شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم شود.»
او در پایان صحبت‌هایش با اشاره به اهمیت اشتغال در پیگیری مسئله اقتصاد دانش‌بنیان گفت: «کارآفرینی در اقتصاد دانش‌بنیان ساده‌تر از کارآفرینی در بخش صنعت است. در حال حاضر هفت هزار شرکت دانش‌بنیان داریم که ۶۷ درصد آنها به درآمدسازی عملیاتی رسیده‌اند.»
سخنران دوم مراسم، مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بود. عشقی با بیان اینکه هنوز در کشور ما، عمده ارزش بازار سرمایه متعلق به شرکت‌هایی است که دارایی فیزیکی دارند گفت: «سه شرکت برتر در بازار سرمایه ایران دارایی محورند درحالی‌که روال فعلی در جهان، برعکس است. باید تلاش کنیم تا شرکت‌های دانش‌بنیان به جایگاه واقعی‌شان برسند.»
سنتی‌ها باید دانش‌بنیان‌ها را به رسمیت بشناسند
سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، سخنران بعدی همایش اقتصاد دانش‌بنیان بود. او با اشاره به مشکلاتی که شرکت‌های دانش‌بنیان پیشرو دارند گفت: «در مدت نه سالی است که در معاونت علمی و فناوری هستم، سیر تحول این شرکت‌ها را دیده‌ام، با آنها بزرگ و پیر شده‌ام و با مشکلات آنها درگیر بوده‌ام. رشد این شرکت‌ها و جا افتادن آنها در اکوسیستم اقتصادی کشور، یک مبارزه فرهنگی علیه ساختارهای موجود است.»
ستاری ادامه داد: «کشوری که واردات و فروش نفت در آن رونق داشته و قرار نبوده کارآفرینی کند، حالا می‌خواهد به شرکت‌های دانش‌بنیان مجال ظهور و بروز بدهد. در کشور ما ساختارهایی شکل‌گرفته‌اند که به‌صورت قانونی مقابل کارآفرینی‌اند و مفاهیم و تفکراتی در جامعه وجود دارد که با کارآفرینی ضدیت دارند. دانشگاه و صنعت ما هم در اصلشان با کارآفرینی مخالف‌اند. در چنین شرایطی شرکت‌های دانش‌بنیان راه سختی در پیش دارند.»
او شرط موفقیت در این مبارزه سخت را تلاش و استقامت، و ایجاد یک اکوسیستم متناسب با نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان دانست و گفت: «این اکوسیستم، مبتنی بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پژوهش است. با پول دولت نمی‌شود محصول مناسب به دست مردم داد. ماهیت کمک‌های دولتی به‌گونه‌ای است که نمی‌تواند منجر به نتیجه مطلوب شود. الان در پارک علم و فناوری پردیس، یازده هزار میلیارد سرمایه‌گذاری از طرف بخش خصوصی داریم که هنوز عملیاتی نشده است.»
او ادامه داد: «این تغییر را باید از دانشگاه‌ها شروع کنیم. دانشگاه درگذشته ارتباطی با صنعت نداشت اما اصطلاحاتی مثل ناحیه‌های نوآوری، کارخانه‌های نوآوری، پارک‌های علم و فناوری و مشابه آنها که از حدود هشت سال پیش رواج پیدا کرده، به معنی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پژوهش است.»
معاون علم و فناوری ریاست‌جمهوری به نمونه‌ای از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان در جذب سرمایه اشاره کرد و گفت: «ما هرساله ۴۰۰ هزار لیتر خون به آلمان و اتریش می‌فرستیم و در قبالش دو فراورده خونی می‌گیریم که بابت هر یک گرم از آنها، باید ۴۰۰ یورو پرداخت کنیم. این در حالی است که بزرگ‌ترین شرکت‌های دانش‌بنیان ما در حوزه بیوتکنولوژی کار می‌کنند.»
سورنا ستاری ادامه داد: «یکی از شرکت‌های ایرانی پالایش خون، به یکی از بانک‌ها درخواست وام داده و بانک گفته بود باید سند یک زمین در یکی از گران‌ترین محله‌های تهران را به‌عنوان به بانک بدهند. این یعنی بانک و دیگر نهادها، ارزش سرمایه فکری را نمی‌دانند و به همین خاطر باید هزینه بسیار گزافی را بابت خرید فرآورده‌های خونی به کشورهای خارجی بپردازیم.»
ستاری همچنین گفت که در اقتصاد نفتی، فرد و قدرت کارآفرینی‌اش مهم نیست، اما در اقتصاددانش بنیان ما راجع به افراد، ایده‌ها و ارزش آنها صحبت می‌کنیم.
معاون دیجیتال ایرانسل: پارادایم جهانی خلق ارزش تغییر کرده است
باقر صمدی، معاون دیجیتال ایرانسل، سخنران دیگر همایش بود. او در ابتدای صحبت‌هایش به تاریخچه شکل‌گیری و اقدامات مهم انجام شده در طول فعالیت ایرانسل پرداخت و تصریح کرد: «ایرانسل، پروژه بزرگ توسعه فراگیر نسل پنج در کشور را کلید زده و از ۴۶۰ سایت ۵G برنامه‌ریزی شده، تاکنون ۹۲ سایت را در استان‌های مختلف کشور، نصب و اجرا کرده است.»
صمدی ضمن ارائه‌ای که در همایش داشت، خواستار هم‌افزایی برای بهره‌مندی بازار سرمایه از زیست‌بوم درحال‌رشد استارتاپی کشور در جهت ارتقای سامانه معاملات، توسعه ابزارهای مالی نوین، نظارت بهینه بر معاملات برخط و الگوریتمی، پردازش اطلاعات بازار سرمایه در حوزه مدیریت فناوری اطلاعات، رونق بازار سرمایه از طریق تسهیلگری ورود شرکت‌های استارتاپی و دانش‌بنیان، بازنگری مقررات باهدف تسهیل ورود سرمایه‌گذاران خارجی و مقررات‌زدایی باهدف تسهیل خروج ارز از کشور حاصل خواهد شد.
مدیرعامل دیجی‌کالا: فرمول جدید شبکه لجستیک ساختن
پس از باقر صمدی، نوبت به حمید محمدی، مدیرعامل دیجی‌کالا رسید. او به تغییر پارادایم اقتصادی در دنیا اشاره کرد و گفت: «تا نیمه‌های قرن بیستم، در بین شرکت‌های برتر دنیا ردپایی از شرکت‌های دانش‌بنیان نمی‌دیدیم. اما از اواخر این قرن، قواعد بازی تغییر کرد و این شرکت‌ها توانستند در بین ده شرکت برتر دنیا، جایی باز کنند.»
محمدی همچنین گفت: «شرکت‌های دانش‌بنیان با حجم دارایی‌هایشان خلق ارزش نمی‌کنند و پارادایم خلق ارزش از اواخر قرن بیستم تغییر کرده است. نگرش ارزش‌آفرین در سرمایه‌گذاری تغییر کرده و شرکت‌های معتبر دنیا فقط به‌خاطر سود کوتاه‌مدتشان ارزش‌گذاری نمی‌شوند. ۹۰ درصد دارایی شرکت‌های برتر دنیا در ۲۰۲۰، دارایی نامشهود بوده است.» او شرکت آمازون را به‌عنوان نمونه‌ای موفق از یک شرکت با دارایی‌های نامشهود معرفی کرد و گفت که آمازون در ۲۰۲۱ توانست سودی معادل ۱۲ برابر تمام زیان‌های گذشته‌اش را کسب کند.
مدیرعامل دیجی‌کالا سپس به وضعیت بازار سرمایه ایران اشاره کرد و گفت: «ده شرکت برتر بورسی ایران در سال ۱۴۰۰ هیچ‌کدام دانش‌بنیان و تکنولوژی محور نبودند.» او ادامه داد: «مدیرعامل فرابورس در فروردین ۱۴۰۱ گفت چهل‌وسه شرکت دانش‌بنیان در بورس و فرابورس حضور دارند. این شرکت‌ها عمدتاً یا PSP هستند، یا در زمینه دارویی فعالیت می‌کنند و یا شرکت‌های صنعتی دانش‌بنیان هستند.»
محمدی با مقایسه بازار سرمایه ایران و ترکیه گفت: «سهم تجارت الکترونیک در اقتصاد ترکیه بیش از دوبرابر سهم آن در اقتصاد ایران است. چرا با وجود بسترهای آماده و دانش فنی خیلی خوب در کشور، این سهم پایین است؟ مهم‌ترین دلیل آن، حجم سرمایه‌گذاری پایین در این زمینه است. مجموع این سهم از ابتدای شروع خرده‌فروشی آنلاین در کشور، کمتر از ۴۰۰ میلیون دلار بوده است.»
مدیرعامل دیجی‌کالا در ادامه توضیح داد: «ما در دیجی‌کالا حتی یک مترمربع دفتر، انبار و زمین نداریم اما توانسته‌ایم بزرگ‌ترین شبکه لجستیک منطقه را به وجود بیاوریم. در سال ۱۴۰۰ مردم بیش از ۱۴ هزار روستا از دیجی‌کالا کالایی خریده و یا در آن کالایشان را فروخته‌اند. توانمندسازی کسب‌وکارهای بومی و محلی باعث افزایش سهم کسب‌وکارهای محلی در اقتصاد دیجیتال کشور شده است.»