گزارش سالانه زیست بوم شرکتهای دانش‌بنیان منتشر شد
گزارش سالانه زیست بوم شرکتهای دانش بنیان با حضور علیرضا دبیری دستیار ویژه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان و نمایندگان صندوق توسعه ملی، وزارت اقتصاد، صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق‌های پژوهش و نوآوری، انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر و بانک‌ها
این گزارش گزیده‌ای شفاف از زیست بوم شرکتهای دانش بنیان در سال ۱۴۰۰ است که با استناد به داده‌های صورت‌های مالی و اطلاعات اعتباری شرکتهای دانش بنیان جمع آوری شده است. نتایج تحلیل این داده‌ها در ۷۰ صفحه توسط یک شرکت خصوصی به فعالان زیست بوم ارائه شده است. هدف از تهیه و انتشار این گزارش، آشنایی فعالان زیست بوم با وضعیت مالی و اعتباری شرکتهای دانش بنیان فرصتی را برای تحلیل و بررسی شکل گیری زیست بوم فناوری و مسیر پیش روی بازیگران آن ایجاد می‌کند. این داده‌ها هم به شرکتها در درک جایگاه واقعی خود کمک کرده و هم می‌تواند به حاکمیت و تصمیم سازی تصمیم گیران در تدوین نقشه راه و مسیر آینده کمک کند.
این گزارش در ۵ بخش «اطلاعات آماری»، «درآمد و دارایی»، «وام»، «ضمانت نامه» و «رتبه بندی» تهیه شده است.
آمار شرکتها به تفکیک حوزه فعالیت
در بخش اطلاعات آماری این گزارش، تعداد شرکتهای دانش بنیان در دستگاه‌های فناوری مشخص شده است. در این بخش آمده که تعداد شرکتهای دانش بنیان تا انتهای سال ۱۴۰۰ برابر با شش هزار و ۶۳۲ شرکت بوده که ۴۰۰ شرکت در حوزه نرم افزار و فناوری اطلاعات، ۲۷۳ شرکت در حوزه ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، ۳۳۷ شرکت در حوزه برق و الکترونیک، ۲۸۶ شرکت در حوزه مواد شیمیایی و پلیمری پیشرفته، ۱۴۹ شرکت در حوزه دارو و فرآورده‌های حوزه تشخیص و درمان، ۱۰۰ شرکت در حوزه خدمات تجاری سازی، ۱۱۰ شرکت در حوزه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، ۶۹ شرکت در حوزه تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کنند.
همچنین در این بخش ذکر شده که شرکتهای دانش بنیان با توجه به سطح فناوری محصولات تولیدی و وضعیت اظهارنامه مالیاتی خود در فرآیند احراز صلاحیت دانش بنیان دسته بندی می‌شوند. به طور کلی حدود ۶۵ درصد شرکتهای دانش بنیان در شرکتهای تولیدی دسته بندی شده اند و حدود ۱۴ درصد از شرکتها را شرکتهای نوع یک یعنی دارای محصولات با سطح فناوری بالا تشکیل می‌دهند.
در بین دستگاه‌های فناوری مختلف، دسته فناوری نرم افزار و فناوری اطلاعات بیشترین سهم را از منظر تعداد شرکتهای دانش بنیان دارد و بیشترین شرکتهای تولیدی نوع دو در این دسته طبقه بندی می‌شود. همچنین بیشترین سهم شرکتهای تولیدی نوع یک را حوزه برق و الکترونیک تشکیل داده است.
رشد پایدار و ثابت شرکتها
تعداد شرکتهای دانش بنیان در سال‌های اخیر رشد پایدار و ثابتی را تجربه کرده که یکی از دلایل مهم آن افزایش تعداد این شرکتها، تغییرات در آئین نامه تشخیص صلاحیت دانش بنیانی بوده است. دلیل دیگر افزایش مرکز رشد شتاب دهی، کارخانه‌های نوآوری و پارک‌های علم و فناوری هستند که با افزایش زیرساخت‌های دانش بنیان، رشد فزاینده ای را تجربه کرده اند.
در بخش آماری این گزارش آمده است که در بررسی مقایسه‌ای بازه تعداد کارکنان شرکتهای دانش بنیان نشان می‌دهد ۷۰ درصد کارکنان در ۶ درصد شرکتها شاغل هستند. از طرفی تعداد شرکتهای دانش بنیانی که در دسته بندی تعداد کارکنان جز شرکتهای کوچک و متوسط قلمداد می‌شوند، بیش از ۸۰ درصد از تعداد شرکتها بوده است. از این رو به نظر می‌رسد توسعه اشتغال زایی در شرکتهای دانش بنیان مستلزم برنامه ریزی مجزا برای حمایت از سیاست‌های جذب، نگهداشت و توانمندی کارکنان این شرکتها است.
استان تهران با ۳۲۱ نفر بیشترین مدیرعامل زن را در شرکتهای دانش بنیان دارد
همچنین در بخش آماری این گزارش به حضور زنان در شرکتهای دانش بنیان اشاره کرده که استان تهران با ۳۲۱ نفر بیشترین مدیرعامل زن را در شرکتهای دانش بنیان دارد که ۷۶ نفر نسبت به سال ۹۸ افزایش نشان داده است؛ استان کهکیلویه و بویراحمد با یک نفر کمترین مدیرعامل زن را دارد. علت تفاوت قابل توجه تعداد اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل زن در استان تهران و سایر استان‌ها به دلیل استقرار تعداد بیشتری از شرکتهای دانش بنیان در تهران است.
همچنین تعداد ۴ هزار و ۱۰۶ نفر از سهامدار حقیقی شرکتهای دانش بنیان را زنان تشکیل می‌دهد و آنها حدود ۱۷ درصد از سهام شرکت را در اختیار دارند.
بخش دوم: درآمد و دارایی‌ها و گزارش سالیانه زیست بوم شرکتهای دانش بنیان
در بخش دوم این گزارش که مربوط به درآمد و دارایی‌های شرکتهای دانش بنیان است، تولید ناخالص داخلی، درآمد شرکتهای دانش بنیان، درآمد از محصولات دانش بنیان نوع یک و دو، درآمد از محصولات دانش بنیان یک مشخص شده است.
در این بخش آمده درآمد شرکتهای دانش بنیان ۱۹۸ هزار میلیارد تومان در سال ۹۹ بوده که ۱۱۸ هزار میلیارد تومان آن حاصل از محصولات غیر دانش بنیان‌ها بوده است.
همچنین در این بخش ذکر شده که سهم فروش محصولات دانش بنیان از اقتصاد کشور حدود ۰.۶۷ درصد تخمین زده می‌شود. به نظر می‌رسد جهت افزایش سهم اقتصاد دانش بنیان از تولید ناخالص داخلی باید از محصولات دانش بنیان کالاهای سرمایه‌ای استفاده شود.
همچنین در این بخش ذکر شده که بیشترین درصد از کل درآمد شرکتهای دانش بنیان مربوط به استان‌های تهران، البرز، اصفهان، قزوین و زنجان است. استان قزوین با وجود در اختیار داشتن تنها یک درصد از شرکتهای دانش بنیان، سهم قابل توجهی از کل درآمد سیستم دانش بنیان را به خود اختصاص داده است.
وجود شرکتهای معدود با درآمد بالا در این استان‌ها موجب افزایش سرانه درآمدی در آنها شده است. همچنین در این گزارش آمده استان اصفهان با در اختیار داشتن ۹ درصد شرکتهای دانش بنیان تنها ۴ درصد از درآمد شرکتها را به خود اختصاص داده است. درصد درآمد بالای شرکتهای دانش بنیان در استان‌هایی مانند تهران و اصفهان به تنهایی قابل تفسیر نیست.
در بخش دیگری از این گزارش آمده که نسبت مالکانه میانگین شرکتهای دانش بنیان در سال ۹۹ حدود سه دهم درصد بوده و بخش اعظمی از تأمین مالی این شرکتها از طریق دریافت انواع وام‌ها انجام می‌شود. شرکتهای دانش بنیان بورسی در انتهای سال ۱۴۰۰ مجموعاً حدود ۱۸ هزار و ۷۷۶ میلیارد تومان وام فعال داشته اند. این در حالی است که در همان تاریخ، مجموع وام‌های فعال کل شرکتهای بورسی ۲۶۹ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان بود.
همچنین از حدود ۴ هزار و ۹۹۲ میلیارد تومان ضمانت نامه و تعهدات کل شرکتهای بورسی، ۵۱ هزار و ۵۱۲ میلیارد تومان مربوط به شرکتهای دانش بنیان بورسی است. در این گزارش ذکر شده حدود ۸ درصد از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را شرکتهای دانش بنیان تشکیل می‌دهند که ارزش این شرکتها تنها حدود ۳ درصد از ارزش کل این بازار می‌باشد.
بخش سوم: بررسی موضوع وام در گزارش سالیانه زیست بوم دانش بنیان‌ها
در بخش سوم این گزارش که مربوط به وام‌های شرکتهای دانش بنیان است، مانده وام بانک‌های کشور، وام تخصیص محصولات نوع یک یا دو، وام تخصیص محصولات نوع یک مشخص شده است.
در بخش سوم این گزارش آمده است میزان وام‌های فعال شرکتهای دانش بنیان در سیستم بانکی در انتهای سال ۱۴۰۰ حدود ۸۷ هزار میلیارد تومان بوده است. در مقایسه با مجموع کل وام‌های فعال بانک‌های کشور، سهم ۲.۱ درصدی دارد.
در مجموع حدود ۷۴ درصد شرکتهای دانش بنیان هیچ گونه وام فعالی در سیستم بانکی ندارند و از طرفی شرکتهای دارای وام فعال ۶ وام داشته اند و میانگین میزان مانده بدهی وام‌های فعال این شرکتها حدود ۴۱ میلیارد تومان بوده است.
طبق بررسی‌های صورت گرفته مجموع دانش بنیان‌ها که برای دریافت وام در سال ۱۴۰۰ به نهادهای تأمین مالی مانند بانک، صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش و فناوری مراجعه کرده اند، کمتر از نیمی از شرکت‌هایی بوده است و این در حالی است که بخش قابل توجهی از این شرکتها و کسب و کارهای کوچک و متوسط، نبود نقدینگی برای تولید را چالش اصلی شأن عنوان کردند.
در این بخش آمده که تعداد ۸۷ هزار و ۴۷۹ وام به شرکتهای دانش بنیان اعطا شده که کل مانده وام بانک‌های کشور ۴ میلیون و ۱۶۰ هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین ۲۸ هزار و ۲۶۸ میلیارد تومان وام به محصولات نوع یک و دو و ۹ هزار و ۱۵ میلیارد تومان به محصولات نوع یک وام اختصاص یافته است.
از سوی دیگر در این گزارش مشخص شده که هزار و ۶۷۸ شرکت حداقل یک وام فعال دارند و ۴ هزار و ۸۸۵ شرکت هیچ گونه وامی ندارند.
چهارم: ضمانت نامه‌ها در گزارش سالیانه زیست بوم شرکتهای دانش بنیان
در بخش چهارم این گزارش ضمانت نامه‌های فعال بانک‌های کشور، ضمانت نامه و تعهدات فعال، ضمانت نامه تخصیصی به محصولات نوع یک و ضمانت نامه تخصیصی به محصولات نوع یک و دو مورد بررسی قرار گرفتند.
در بخش چهارم این گزارش آمده که میزان ضمانت نامه‌های فعال شرکتهای دانش بنیان در سیستم بانکی در انتهای ۱۴۰۰ حدود ۵۵ هزار میلیارد تومان بوده است. معادل ۳.۱ درصد مجموع اقلام زیر خط ترازنامه‌های بانکی است و بخش عمده آن را تعهدات تشکیل می‌دهد.
در این بخش مشخص شده که ۵۴ هزار و ۸۷۵ میلیارد تومان ضمانت نامه و تعهدات فعال، یک میلیون و ۷۶۱ هزار میلیارد تومان ضمانت نامه‌های فعال بانکی، ۱۷ هزار و ۸۸۴ میلیارد تومان ضمانت نامه به محصولات نوع یک و دو و ۶ هزار و ۸۴۶ میلیارد تومان ضمانت به شرکتهای دانش بنیان اختصاص یافته است.
عموم شرکتهای دانش بنیان کمتر از ۱۰ ضمانت نامه بانکی فعال دارند که میانگین ارزش هر یک از آنها در حدود ۱.۳ میلیارد تومان است. در سال ۱۴۰۰ مجموعاً مبلغ دو هزار و ۱۸۲ هزار میلیارد تومان به ۵۰۸ شرکت دانش بنیان وام پرداخت شده است.
بخش پنجم: بررسی چک برگشتی در گزارش سالیانه زیست بوم شرکتهای دانش بنیان
در این بخش تعداد شرکتهای استعلام شده مجموع مبالغ چک‌های برگشتی، تعدادی شرکتهای دارای چک برگشتی و تعداد چک‌های برگشتی تعیین شده است. در این گزارش ذکر شده که از ۶ هزار و ۵۶۳ شرکت، ۳۷۷ شرکت دارای چک برگشتی بوده و مجموع مبالغ چک‌های برگشتی هزار و ۴۲ میلیارد تومان بوده است.
در بخش دیگری از این گزارش آمده که چک‌های برگشتی شرکتهای دانش بنیان با حذف اثر تورم علیرغم افزایش تعداد شرکتهای دانش بنیان نزولی شده که به نظر می‌رسد از نتایج اجرای قانون جدید چک باشد.
همچنین در گزیده‌ای از بخش پنجم این گزارش ذکر شده از این مبالغ چک‌های برگشتی اکثر شرکتهای دانش بنیان کمتر از یک میلیارد تومان بوده است اما یکی از شرکتها به تنهایی حدود ۲۳۰ فقره چک برگشتی به مبلغ بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان و شرکت دیگری حدود ۹۰ فقره چک برگشتی به مبلغ ۸۰ میلیارد تومان دارد که با چشم پوشی از این دو شرکت، بهبود قابل توجهی در رفتار اعتباری شرکتهای دانش بنیان مشاهده می‌شود.
بخش ششم: بررسی رتبه بندی در گزارش سالیانه زیست بوم دانش بنیان
در این بخش بیشترین میزان وام فعال در انتهای سال ۱۴۰۰، بیشترین میزان ضمانت نامه و تعهد فعال شرکتها، بیشترین درآمد عملیاتی در سال ۹۹ و بیشترین درآمد مشمول معافیت‌های مالیاتی و درآمدهای مالیاتی مورد بررسی قرار گرفتند.