ایران می‌تواند به هاب بلاکچین خاورمیانه بدل شود
مدرسه تابستانی بلاکچین، چندی پیش به مدت یک هفته زیر نظر خانه نوآوری در صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شد. یکی از سخنرانان و مدرسان این دوره، مصطفی نقی‌پورفر، فعال حوزه بلاکچین و مؤسس آزمایشگاه بلاکچین در خانه نوآوری و نیز مدیر اجرایی مرکز فناوری نوآوری فناپ بود. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی آی‌چیزها با نقی‌پورفر در مورد ارتباط بلاکچین و اینترنت اشیا، نسبت این فناوری با صنعت کنونی ایران و جایگاه کشور در این حوزه است:
بلاکچین به رفع عدم شفافیت در صنعت ایران کمک می‌کند
نقی‌پورفر در پاسخ به این سؤال که فناوری بلاکچین به لحاظ ماهوی چه نسبتی با صنعت ایران و وضعیت آن دارد گفت: یکی از مشکلاتی که ما در ایران داریم عدم شفافیت است. بلاکچین می‌تواند به شفاف شدن بیشتر شرایط تبادل‌ها کمک کند. بلاکچین به خصوص در حوزه‌های مالی و بانکی می‌تواند جلوی خیلی از اتفاق‌هایی که پشت پرده می‌افتد را بگیرد یا آنها را افشا کند.
وی با تأکید بر برجستگی تأثیر بلاکچین در صنایع افزود: واقعیت این است که بلاکچین نوعی فناوری است که تمام صنایع را تحت تأثیر جدی قرار می‌دهد؛ مانند زمانی که وب آمده بود. زمانی که وب در دنیا متولد شد در ابتدا همه تصور می‌کردند که می‌خواهد یک سری داده بین بخش‌های دانشگاهی رد و بدل شود. پروتکل آرپانت که در ابتدا به عنوان پدر اترنت و اینترنت مطرح شد برای ارتباط بین مراکز پژوهشی طراحی شده بود و کسی فکر نمی‌کرد از آن بتوان حتی برای خرید روزانه هم استفاده کرد. حالا می‌بینیم که هیچ صنعتی نیست که از اینترنت بی نیاز باشد.
به گفته نقی‌پورفر بلاکچین همان کاری را با صنایع خواهد کرد که اینترنت با دنیا کرد. بلاکچین به بالاتر رفتن امنیت داده‌ها کمک می کند، شفافیت اطلاعات واضح‌تر می‌شود، ثبت و ضبط داده‌ها بهتر انجام می‌شود و غیر قابل کلاه برداری و غیر قابل تغییر می‌شوند. همچنین داده‌ها در مقابل هک و اتک مصون خواهند بود یا دست کم حمله‌ها کار سختی می‌شوند.
کمک بلاکچین به رفع نا امنی در اینترنت اشیا
مدیر آزمایشگاه بلاکچین خانه نوآوری در مورد نسبتی که فناوری بلاکچین با دنیای اینترنت اشیا دارد گفت: یکی از معضلات جدی در حوزه اینترنت اشیا بحث امنیت است. تحت کنترل گرفتن دستگاههای اینترنت اشیا، امنیت داده‌ها، تغییر دادن و پاک کردن لاگ‌ها همه موارد نگرانی دست‌اندرکاران این حوزه هستند. اگر قرار باشد یک دستگاه اینترنت اشیا وارد زندگی مردم شود، تحت کنترل قرار گرفتن یا دچار مسئله شدن این دستگاه از طرف یک شخص ثالث به هر شکل می‌تواند خطرناک باشد.
وی در پاسخ به این سؤال که بلاکچین چه ارزش افزوده‌ای برای اینترنت اشیا دارد گفت: بلاکچین می‌تواند کمک کند که این امنیت به طور پایدار شکل بگیرد. از طرف دیگر دستگاههای اینترنت اشیا نیاز دارند که اگر می‌خواهند کار خود را انجام دهند بتوانند با هم تراکنش مالی انجام دهند. اگر ما واقعاً می‌خواهیم به سمت دنیای اینترنت اشیا برویم باید کمترین دخالت را برای عامل انسانی در نظر بگیریم.
نقی‌پورفر با تأکید بر نقش بلاکچین در ارز رمزنگاریها افزود: به ویژه برای موارد مالی، کریپتوکارنسی‌ها که بر مبنای بلاکچین طراحی شده اند تنها ابزار و بهترین ابزار برای انجام تراکنش مالی هستند. شما از یک دستگاه اینترنت اشیا نمی‌توانید انتظار داشته باشید که پشت باجه بانک برود یا با اینترنت بانک و موبایل بانک کارش را انجام دهد. علاوه بر آنکه وقتی ارتباط مالی از طریق اینترنت اشیا مطرح می‌شود موضوع امنیت دو چندان اهمیت پیدا می‌کند و پول رمز نگاری شده که تحت اختیار دستگاه اینترنت اشیا است برای تراکنش‌هایش با دستگاه های دیگر باید استفاده کند نباید سرقت شود ، نباید توسط شخص ثالث تحت تأثیر قرار بگیرد. بنابراین ابزار کریپتوکارنسی می‌تواند به فضای اینترنت اشیا کمک کند.
آینده در دستان سه فناوری اینترنت اشیا، بلاکچین و هوش مصنوعی
مدیر اجرایی مرکز فناوری نوآوری فناپ در مورد اهمیت هوش مصنوعی گفت: موارد بسیاری را از همکاری میان اینترنت اشیا و بلاکچین می‌توان مثال زد. البته کنار اینها باید هوش مصنوعی را هم اضافه کنید. این سه فناوری در کنار هم آینده را تحت تأثیر قرار خواهند داد و با یکدیگر همکاری‌های خوبی خواهند داشت. هوش مصنوعی که می خواهد دستگاههای اینترنت اشیا را تحت کنترل داشته باشد، می‌تواند تراکنش مالی انجام دهد، می‌تواند اعمالی را به جای انسان انجام دهد. بنابراین باید هم امنیتش حفظ شود و هم ابزار مالی مطمئن در اختیار داشته باشد. بدون شک ابزارهای مالی کنونی به هیچ عنوان پاسخگوی سیستم‌های آینده مثل اینترنت اشیا و هوش مصنوعی نخواهند بود.
اگر لازم باشد باید بستر کنونی را تغییر دهیم
نقی‌پور فر در پاسخ به این سؤال که آیا ایران برای رسیدن به جایگاه مطلوب در آینده باید ساختار صنعتی خود را تغییر دهید یا خیر گفت: من نمی‌گویم این ساختار باید عوض شود بلکهع لازم است خود را تطبیق دهیم. البته اگر لازم باشد باید دست به تغییر هم بزنیم اما لازم است محصولات مبتنی بر بلاکچین یا فناوری‌های مشابه را در سیستم‌ها در نظر بگیریم و پیاده سازی کنیم. شما در آینده نمی‌توانید دستگاه اینترنت اشیا داشته باشید که مشکل امنیتی یا مشکل تراکنشش با دستگاههای دیگر حل نشده باشد. پس طبیعتاً باید در ثابت‌افزارهای خود دستگاههای اینترنت اشیا و ساختار شبکه‌ای که این دستگاه‌ها می‌خواهند با هم در ارتباط باشند چنین پیش بینی شده باشد.
وضعیت اکوسیستم استارتاپی: نیروی انسانی و علاقه زیاد اما دانش فنی پایین
مصطفی نقی‌پورفر در مورد وضعیت اکوسیستم استارتاپی ایران در زمینه بلاکچین گفت: ما شرایط خوبی از جهت پتانسیل نیروی انسانی و علاقه مندی خیلی جدی داریم اما از نظر تکنیکی دانش کافی وجود ندارد. بچه‌های ما به ویژه برنامه نویس‌ها باید دانش بیشتری در این زمینه کسب کنند و فناوری را جدی بگیرند. طبیعتاً متناسب با نیاز موجود راه حل مناسب هم انتخاب کنند. همه راه حل‌ها به بلاکچین ختم نمی شود چون بلاکچین برای کاربردهای مشخصی است اما استفاده از سیستم‌های سنتی و قدیمی کار اشتباهی است.
در دنیای اینترنت اشیا و بلاکچین، داده‌ها ارزش‌های قابل انتقال هستند
وی در مورد مفهوم و اهمیت تراکنش در حوزه بلاکچین و ایترنت اشیا تصریح کرد: منظور از تراکنش، تبادل و عمل متقابل بین دو موجودیت است. یک پیام است که درحال رد و بدل شدن بین دستگاههای به هم متصل است. آیا مهم نیست که بدانیم این پیام واقعن از طریق یک دستگاه تولید شده است یا ممکن است یک man-in-the-middle این پیام را به اشتباه انتقال داده باشد؟ برای امنیتش چه راهکاری دارید؟ اینجا بلاکچین به کمک می‌آید. این تراکنش صرفاً تراکنش مالی نیست چون همه چیز را می‌توانید در قالب یک تراکنش ببینید. در واقع تبادل میان دو چیز مهم است. می‌تواند یک پیام، فایل، پول یا حتی میزان برق مصرفی باشد. در تمام این تراکنش‌ها یک ارزش درحال انتقال است. در این میان بلاکچین کمک می‌کند تا انتقال ارزش امن و ایمن انجام شود. بنابراین باید مفهوم تراکنش را خیلی عام‌تر و گستره‌تر دید.
سهم اندک استارتاپ های کنونی اینترنت اشیا و سرمایه گذارها در بلاکچین
نقی‌پورفر با تأکید بر اهمیت تجربه جهانی گفت: من بسیاری از استارتاپ‌هایی که خودم منتور آنها هستند تشویق می‌کنم تا فضای بلاکچین را لمس کنند. ابتدا باید فناوری‌های موجود را آزمود. لازم است ابتدا این فناوری‌ها را استفاده کنند و محدود به موضوع ارز رمزنگاری نمانند. اما لازم است اول از همه ببیند در دنیا چه اتفاقی افتاده است، شاید تجربه جهانی مناسب حال ما هم باشد و بتوانند همان را روی محصولاتشان پیاده کنند.
وی در پاسخ به اینکه آیا فاصله زیادی تا جذب سرمایه گذار در حوزه بلاکچین داریم گفت:
خوشبختانه با ابزارهایی که وجود دارد همه می‌تواند به دانش دسترسی داشته باشند اما نکته این است که آیا این دانش رابه کار می‌گیرند یا اصلاً به آن فکر می‌کنند؟
صندوق سرمایه گذاری باید سرعت عمل بیشتری داشته باشد
مدیر آزمایشگاه بلاکچین خانه نوآوری به صندوق‌های سرمایه‌گذاری توصیه کرد: باید آگاه باشیم که بلاکچین از جمله فناوری‌هایی است که سریع رشد می‌کند و سرمایه‌گذاری در دنیا به طرز وحشتناکی سریع است. پیشبینی می‌شود که تا سال 2020 یا 2021 روند رشد فناوری بلاکچین تا اندازه سالی 120 درصد خواهد رسید. برآورد می‌شود که تا 2030 ارزش کسب و کار در این حوزه تا حدود 3.5 تریلیون دلار برسد. این زمان‌ها خیلی دور نیستند. یعنی تا دو سال دیگر و تا دوازده سال دیگر این اتفاق‌ها خواهند افتاد.
جایگاه ما در دنیای پرسرعت سرمایه‌گذاری کجاست؟
وی در پاسخ به این سؤال گفت: ما از دنیا عقب هستیم. اما می‌توانیم جبران کنیم. می‌توانیم خودمان را به عنوان هاب بلاکچین خاورمیانه معرفی کنیم. اما لازمه‌اش این است که دوستان سرمایه‌گذار، سرمایه‌گذاری خطر پذیر را به معناوی واقعی در این حوزه انجام دهند. یعنی دنبال راه حل‌ها و استارتاپ‌هایی نباشد که حتماً به موفقیت بینجامند. سرمایه گذاری‌ها به اندازه‌ای وحشتناک شده است که تنها یک شهر در چین 1 میلیارد دلار سرمایه به حوزه بلاکچین اختصاص داده است. ما اگر خود را جزء یک درصد دنیا می‌دانیم باید از آن یک میلیارد دلار، در حداقل‌ترین حالت 10 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کنیم. اما آیا این کار را می‌کنیم؟ آیا تهران به اندازه 10 میلیون دلار در حوزه بلاکچین سرمایه گذاری می‌کند؟ بنابراین باید این عقب ماندگی را با سرمایه گذاری جدی‌تر و فرصت دادن برای اشتباه کردن به بچه‌های استارتاپی جبران کنیم.
نقی‌پورفر با اشاره به تجربه جهان به ویژه چین در زمینه شکست استارتاپ‌ها افزود: سال 2017 اعلام شد که 27 هزار اپلیکیشن استارتاپی وارد بازار شده است اما 90 درصد آنها از بین رفتند. اما آیا سرمایه گذاری متوقف یا کم شد؟ اتفاقاً خیر. سرعت رشد سرمایه گذاری خیلی بیشتر شد چون شکست‌ها لازمه موفقیت هستند و لازمه رشد فناوری و رشد صنعت در کشور. چین درحال حاضر جز پیشروها در این حوزه است و یک تنهدرحال سرمایه‌گذاری سنگین در حوزه بلاکچین، از جمله کریپتوکارنسی‌ها است. این کشور فاندها و گرنت‌های هنگفتی می دهد تا در مراکز رشد و استارتاپ های خود تحقیق و توسعه انجام شود. ما هم از این موضوع مستثنا نیستیم.
اگر در سال 2016 کل سرمایه گذاری‌ها در حوزه بلاکچین یک میلیارد دلار بود، الان یک شهر در چین همین مقدار هزینه در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کند.
افزایش قیمت دلار به نفع استارتاپ‌های سخت‌افزاری است
وی با اشاره به جایگاه ما در دنیای فناوری اینترنت اشیا گفت: واقعیت این است که ما در زمینه اینترنت اشیا مزیت خیلی زیادی نداریم؛ حداقل تا چند ماه پیش که دلار حدود 3-4 هزار تومان بود. اما حالا که دلار قیمت بسیار صعودی پیدا کرده است افزایش قیمت دلار به نفع استارتاپ‌های حوزه سخت‌افزاری است. به همین ترتیب این ماجرا به نفع توسعه کلی داخل کشور است. ما می‌توانیم در مقیاس جهانی محصول خود را توسعه دهیم. حتی می‌توانیم توسعه دهنده محصول برای کشورهای خارجی باشیم. اما اینکه چقدر حاضر باشیم هزینه کنیم سؤالی است که حتماً باید رگولاتوری و دولت به این مسائل به طور جدی فکر کند.
ما دچار خودتحریمی در حوزه بلاکچین هستیم
نقی‌پورفر در پاسخ به این سؤال که آیا مانع بیرونی برای این عقب ماندگی وجود دارد تأکید کرد: بله ما متأسفانه دچار تحریم داخلی هستیم. ما پتانسیل خیلی خوبی در زمینه نیروی انسانی تحصیل کرده داریم و این فضا از آن دسته فضاهایی است که می‌تواند در بازار بین‌المللی مارکت و بازار برای ما ایجاد کند. اما لازم است دولت به این مرحله برسد که استارتاپ‌ها دشمنش نیستند. کسب و کارهای بخش خصوصی رقیب یا دشمن دولت نیستند. فناوری دشمن کسی نیست. فناوری و دانش دشمن جهل است. دولت باید با کنار گذاشتن جهل، به جوان‌ها اعتماد کند و باید فضا را برای این جوان‌ها و استارتاپ‌ها باز کند تا نوآوری خودشان را سرعت ببخشند.
وی با تأکید بر اهمیت همگام شدن با دنیای مدرن فناوری گفت: ما متأسفانه در سال های گذشته دچار خود تحریکی بوده‌ایم، یعنی تحریم‌های داخلی به مراتب سخت تر، سنگین تر، کشنده تر از تحریم های کنگره آمریکا و آقای ترامپ بوده است. این موانعی که در راه استارتاپ‌ها، سرمایه گذاری‌های خارجی و کسب‌وکارهایی است که درحال کار کردن هستند. باید فشار روی آنها از جهت مالی، بیمه، و نمادهای مختلف برداشته شود. دولت باید کوچک شود و بخش خصوصی بزرگ شود. در غیر این صورت ممکن است شاهد روزی باشیم که نه تنها دولت، که کشور از هم بپاشد. اگر خودمان را با دنیای مدرن امروزی تطبیق ندهیم منقرض خواهیم شد. هرچقدر هم که بزرگتر باشیم یا سیستم امنیتی قوی‌تر داشته باشیم اگر همزمان با فناوری روز جلو نرویم و خودمان را سوار این فناوری نکنیم و پیشرو نباشیم، آن هم فناوری که برای کشور آوردی داشته باشد و تنها به چاپ مقاله منتهی نشود نمی‌توانیم بازیگر جدی در این عرصه باشیم.
نقی‌پورفر در مورد تبدیل شدن ایران به بهشت سرمایه‌گذاری در زمینه بلاکچین افزود: ایران مزیت نسبی خیلی خوبی دارد، هم منابع دارد، هم از نظر ژئو پولتیکی از موقعیت مناسبی برخوردار است اما باید خود تحریمی‌ها را برداریم.
آن عقب ماندگی که ما سال‌های سال داشتیم باید با حذف کردن مجوزها و مسیرهای اداری و تسریع کردن حتی سرمایه گذاری‌های خارجی در این حوزه جبران شود، تا کسانی که در حوزه بلاکچین سرمایه‌گذاری می‌کنند ایران را به عنوان بهشت سرمایه گذاری حوزه بلاکچین بشناسند.
مناطق آزادمان باید فعال باشد و دولت تشویق‌های مالیاتی و بیمه بدهد. این است که باعث اشتغال زایی می‌شود و کشور را واقعاً به هاب بلاکچین تبدیل می‌کند. در این صورت کشور می‌تواند فناوری و پول را جذب کند و وقتی ما توانستیم در این حوزه سرمایه‌گذاری خارجی جذب کنیم دیگر کسی نمی‌تواند به راحتی ما را تحریم کند.