وایرا چطور به یک شتابدهنده موفق برای تلفونیکا تبدیل شده است؟
تلفونیکا که دفتر مرکزی آن در اسپانیا واقع شده با 120 هزار کارمند و بیش از 52 میلیارد دلار درآمد سالانه یکی از بزرگترین اپراتورهای تلفن دنیاست. سال 2011 تلفونیکا شتابدهنده استارتاپی خود را با نام وایرا (Wayra) راه انداخت. شتابدهنده‌ای که به استارتاپ‌ها دفتر کار، سرمایه و منتورشیپ ارائه می‌دهد. شتابدهنده‌ای که جالب است بدانید 45 درصد از استارتاپ‌هایی که در آن رشد کرده‌اند، بنیانگذار زن داشته‌اند. مدیرعامل و بنیانگذار شتابدهنده وایرا، خوزه ماریا آلوارز پالت است؛ کسی که موقع راه‌اندازی وایرا، هم‌زمان بازوی بین‌المللی تلفونیکا را هم هدایت می‌کرد.
بر اساس آمارهای کرانچ‌بیس، وایرا یکی از موفق‌ترین شتابدهنده‌های دنیا از منظر تعداد خروجی‌های موفق است. بازوی نوآوری تلفونیکا تاکنون بیش از 160 میلیون دلار بر روی بیش از 800 استارتاپ سرمایه‌گذاری کرده است. حالا پرتفولیوی وایرا حدود 1.4 میلیارد دلار ارزش دارد که در این پرتفو بیش از 50 خروج موفق دیده می‌شود. خروج هایی مانند استارتاپ تراستِو که توسط شرکت ترانس‌یونیون به قیمت 44 میلیون دلار خریداری شد، یا استارتاپ نئوکامی که توسط شرکت رلیار 300 میلیون دلار تصاحب شد و سینه‌پاپایا که توسط فاندانگو خریداری شد.
از تجربه شتابدهنده استارتاپی وایرا درس بگیریم
درواقع وایرا و شرکت مادر آن یعنی تلفونیکا یک نمونه فوق‌العاده را در حوزه استارتاپ‌ها ساخته‌اند و تجربه‌هایی دارند که به درد بسیاری از استارتاپ‌های دیگر در گوشه و کنار جهان می‌خورد. میگوئل آریاس، رییس بخش جهانی کارآفرینی وایرا در مصاحبه‌ای از مهم‌ترین تجربه‌ها و درس‌هایی که این شتابدهنده استارتاپی می‌تواند در اختیار شتابدهنده‌های دیگر بگذارد گفته است. درس‌هایی که احتمالا برای شتابدهنده‌های ایرانی به‌ویژه در حوزه اینترنت اشیا و هوش مصنوعی و بلاکچین هم خواندنی است.
1- شرکت‌هایی که نوآوری ندارند، می‌میرند!
واضح است که در یک دنیای در حال تغییر از نظر فناوری، شرکت‌های بزرگ برای اینکه زنده بمانند باید مدام در حال بازتعریف خود باشند. یعنی فیل‌های بزرگ دنیای کسب‌وکار اگر می‌خواهند موقعیت‌شان را در آینده از دست ندهند باید بتوانند با غزال‌های چابک و خوش‌اندام دنیای تجارت برقصند! آن‌هم جوری برقصند که پای این غزال‌ها را لگد نکنند! پیام روشن است؟ خودمانی‌تر اینکه شرکت‌های بزرگ باید راه همکاری و تعامل با استارتاپ‌ها را یاد بگیرند.
در این تلاش، بسیاری از شتابدهنده‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری شسکت می‌خورند، چرا که در درون خود، ارزش کافی برای اضافه کردن به استارتاپ‌ها را ندارند. به عبارتی وقتی شتابدهنده‌ها و شرکت‌های مادر آن‌ها چنین ارزش‌هایی را نداشته باشند اتفاقی که می‌افتد این است که فیل‌ها فقط پای غزال‌ها را لگد می‌کنند!
2- بزرگتر فکر کنید، جهانی فکر کنید
با این همه شتابدهنده‌ای که هر روز سر از تخم در می‌آورند، دیگر معنای شتابدهی صرفا فراهم کردن اینترنت و میز و دفتر کار، حمایت‌های قانونی و یا کشیدن چک سیدمانی یا سرمایه مرحله بذری (seed stage) نیست! چرا که این روزها بیشتر از هر زمان دیگری پول به سمت اکوسیستم‌های استارتاپی سرازیر شده است. (البته که این جمله درباره اکوسیستم استارتاپی ایران مصداق ندارد!) آمارهای کرانچ‌بیس نشان می‌دهد که در سه‌ماهه دوم سال 2018 بیش از هر زمان دیگری از زمان فروپاشی حباب دات‌کام در سال 2001 تا الان پول به سمت استارتاپ‌ها آمده است. بنابراین چیزی که یک شتابدهنده استارتاپی باید بدانند این است: سخت‌جانی، تمرکز و انعطاف بیشترین چیزی است که استارتاپ‌ها و اکوسیستم‌های استارتاپی می‌خواهند.
3- هر چالش بزرگی نیاز به یک تغییر فرهنگی بزرگ دارد
ارزش واقعی که یک شرکت بزرگ می‌تواند به یک کارآفرین بدهد، نسلی از کسب‌وکارهای مشترک است. کسب وکارهایی که می‌توانند در زنجیره ارزش استارتاپ چه به عنوان مشتری چه به عنوان همکار اضافه شوند. شتابدهنده‌ها برای رسیدن به چنین هدفی باید یک فرآیند درست را برای همکاری خود با استارتاپ‌ها پیش‌بینی و طراحی کنند. در مواجهه با مردم گرفته تا فناوری‌های تازه و فرآیندهای مختلف، چنین طراحی‌ای باید به عنوان یک مترجم بین سیستم‌های متفاوتی عمل کند که خودشان نمی‌توانند به هیچ‌وجه حرف یکدیگر را بفهمند. سیستم‌هایی که به هیچ طریقی نقطه‌نظر یکسانی ندارند و از فهمیدن زبان همدیگر عاجزند. چنین طراحی‌ای مستلزم این است که شرکت‌های سرمایه‌گذاری بتوانند با شکست زندگی کنند و از اشتباه‌ها به سرعت درس بگیرند. اینگونه است که می‌توانند شرکت‌های کوچکی که در حال تغییر بازار هستند را شناسایی و جذب و موفق کنند.
استارتاپ‌ها در اشتیاق رسیدن به مشتری و اعتبار پیدا کردن در بازار هستند و این همان چیزی است که یک شرکت بزرگ در نقش یک شتابدهنده می‌تواند به آن‌ها بدهد: یعنی همان مقیاس‌پذیری. به همین دلیل است که تلفونیکا ترجیح می‌دهد با استارتاپ‌های نسبتا بالغ کار کند تا با استارتاپ‌هایی که هنوز در مرحله ایده‌پردازی هستند.
4- استارتاپ‌ها، بازی‌هایی خارج از قاعده هستند
هروقت استارتاپ‌ها متوجه شدند که چطور ارزش‌های کسب‌وکاری محسوسی به شرکت‌های بزرگ ارائه دهند، می‌توانند مقیاس‌پذیر شوند. این شعار جدید شتابدهنده وایراست!
ساختارهایی مانند وایرا می‌توانند به استارتاپ‌ها در دسترسی به شرکت‌های تکنولوژی، کانال‌های فروش، شرکای تجاری و کسب‌وکارهای مشترک کمک کنند. همچنین می‌توانند برای استارتاپ‌ها دسترسی به پلتفرم‌های جهانی را فراهم کنند؛ از پلتفرم‌های اینترنت اشیا گرفته تا روترهای APIهای باز. و البته مهم‌تر از همه استارتاپ‌ها را به اقیانوسی از مشتری‌ها در سراسر دنیا وصل کنند.
خود شرکت‌های بزرگ می‌توانند در نقش مشتری‌های بزرگ برای استارتاپ‌ها هم ظاهر شوند. شتابدهنده استارتاپی وایرا معمولا در مرحله بذری به عنوان سرمایه‌گذار عمل می‌کند تا تعهد خودش به استارتاپ‌ها را بیشتر نشان دهد. اما سرمایه‌گذاری خطرپذیر باید در اندازه و شرایط، منعطف باشد تا با شرایط استارتاپ‌ها وفق پیدا کند؛ در وایرا بین 50 هزار تا 150 هزار دلار روی استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود. سرمایه‌گذاری‌هایی که علاوه بر افزایش ارزش پرتفوی وایرا برای شرکت مادر آن هم منافع زیادی داشته است. چراکه بیش از 100 استارتاپ وایرا سرویس‌ها و اپلیکیشن‌هایی را توسعه داده‌اند که در تلفونیکا به کار گرفته و ادغام شده‌اند.
5- یک تغییر ذهنیت فرهنگی درون‌شرکتی هم نیاز است
تلفونیکا این روزها روی این مسئله تمرکز کرده است که چطور می‌تواند استارتاپ‌ها را برای کار با کسب‌وکارهای جهانی و محلی قدرتمند و توانا کند. همینطور تمرکز ویژه‌ای روی این موضوع دارد که مطمئن شود اعضای تیم یک استارتاپ آمادگی ذهنی برای یک تغییر فرهنگی بزرگ به منظور برعهده گرفتن ریسک‌های انجام یک حرکت خلاقانه و انقلابی را دارند. به‌عبارتی شتابدهنده‌های معتبر باید مطمئن شوند تیم استارتاپی با گذشتن از مرحله سودآوری برای تبدیل شدن به یک بازیگر بزرگ آماده است. تا زمانی که تغییر ذهنیت تیم رخ نداده باشد، هرگونه برداشتن قدم‌های بزرگ معنایی جز شکست نخواهد داشت.
6- اکوسیستم‌های باز توسط آزمایشگاه‌های نوآوری باز ساخته نمی‌شوند!
داشتن یک همکاری درست و بدون اشکال بین استارتاپ‌ها، سرمایه‌گذارها، دولت‌ها و دیگر بازیگران یک اکوسیستم استارتاپی یک ریسک چالش‌برانگیز است. قاعدتاً چنین همکاری‌ای از یک بازوی نوآوری درون‌شرکتی که به‌دور از هیاهو و در انزوا در حال فعالیت است برنمی‌آید. به همین خاطر است که نوآوری را باید بیرون از آزمایشگاه‌های نوآوری خود شتابدهنده‌ها جستجو کرد!
مانند هر پلتفرم دیگری، همه بخش‌ها باید وظیفه‌ای برای رسیدن به چنین هدفی را برعهده بگیرند. تلفونیکا بیش از 100 همکار خصوصی و عمومی تحت عنوان آژانس و کسب وکار مشترک دارد که با تلاش‌های نوآوری‌های باز خود امکان وصل کردن این شرکت بزرگ و شتابدهنده‌اش را به سرمایه‌گذارهای دیگر، فناوری‌های روز، بازارهای جهانی و البته فرصت‌های کسب‌وکاری تازه، فراهم می‌کنند.
فارغ از این 6 نکته اساسی که مدل کار شتابدهنده استارتاپی وایرا آن‌ها را آشکار کرده یک درس دیگر هم هست که نباید آن را فراموش کرد. نوآوری باز فراتر از افزایش بهره‌وری و افزایش درآمدها به تغییرات فرهنگی و کشف فناوری‌های تازه و بهبود ارتباط شرکت‌ها با دنیای بیرون ارتباط بسیار زیادی خواهد شد.
این‌ها درس‌هایی است که می‌توان از تلفونیکا و شتابدهنده موفقش، وایرا یاد گرفت. درس‌هایی که به هر شتابدهنده استارتاپی کمک خواهد کرد استارتاپ‌های موفق‌تری را در دل خود پرورش دهد و مهم‌تر اینکه با استفاده از ظرفیت‌های این استارتاپ‌ها و اکوسیستم استارتاپی که می‌سازد به شرکا و سایر ذی‌نفعانش سود برساند.