نوید امیدیان، مدیرعامل شرکت دانش بنیان پیشرو فن‌افزار پارس: هنوز قطار اینترنت اشیا به شهرستان‌ها نرسیده است
شرکت پیشرو فن‌افزار پارس یک شرکت دانش بنیان مستقر در همدان است که به مدیریت نوید امیدیان اداره می‌شود. امیدیان در چهارمین همایش آینده وب و موبایل که به تازگی در دانشگاه امیرکبیر برگزار شد به عنوان یکی از سخنرانان پنل اینترنت اشیا حضور داشت. به بهانه فعالیت او در زمینه اینترنت اشیا و اداره یک تیم اینترنت اشیا در شهری به جز تهران با او به گفتگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
لطفاً برای شروع، از آغاز به کار شرکت خودتان و فعالیت در زمینه IoT بگویید.
من حدود ۷ سال پیش برنامه نویسی اندروید را شروع کرد. بعد از حدود دو سال کار کردن در این موضوع، پروژه‌های مبتنی بر سیستم عامل اندروید گرفتم. سپس با همان تیمی که از دوره کارشناسی در دانشگاه تشکیل داده بودیم شرکتی راه‌اندازی کردیم که اساس کارمان اپلیکیشن‌های اندرویدی بود. اما متوجه شدیم حوزه اینترنت اشیا خیلی جای کار دارد. هرکدام یک تخصصی داشتند و ما می‌توانستیم نیازهای اینترنت اشیا را پوشش دهیم. در استان نیز پیشنهادهایی در این حوزه بود و خیلی نیاز داشتند کار شود؛ نهادهایی مانند شهرداری، استانداری و قسمت‌های مختلف.
از سال ۹۴ شروع کردیم. تأسیس شرکت هم همزمان بود با ورود به اینترنت اشیا. ما ابتدا از پروژه‌های خیلی کوچک شروع کردیم. خودمان نمی‌دانستیم داریم در حوزه اینترنت اشیا قدم می‌گذاریم. قرار بود محصولی بسازیم که پارکینگ هوشمند باشد و به مؤسسات و شرکت‌ها خدمت‌رسانی کند. خیلی‌ها می‌گویند ما برنامه ۱۵-۲۰ ساله برای این قضیه داشتیم اما واقعیت امر این است که بازار خودش شما را به سمتی می‌کشاند، نیاز بازار این کار را با شما می‌کند.
ما بعد از حدود دو ماه این کار را انجام دادن که با ساخت دربازکن و پارکینگ هوشمند انجام شد متوجه شدیم که حوزه مورد علاقه همه اینترنت اشیا است. البته که سابقه ما در کار با اپلیکیشن و سیستم عامل اندروید مسیر را تسریع کرد و تخصص ما اینجا به کار آمد. به این ترتیب بود که جدی‌تر کار کردیم، درحال حاضر ۱۹ نفر داریم و ۵ پروژه درحال انجام است و تمرکز اصلی شرکت ما در همین زمینه اینترنت اشیا است.
چطور حمایت شدید؟ آیا سرمایه داشتید؟
ابتدای کار در پارک علم و فناوری استان همدان بودیم. از سمت آنها تشویق شدیم که شرکت تأسیس کنیم. تمام پروژه‌های اولیه ما استارتاپی بود یعنی با تیم کوچک، پروژه کوچکی انجام دادیم. اما کم کم منطقی‌تر و ساختار یافته‌تر جلو رفتیم. اما در واقع استارتاپی بودیم یعنی چهار پنج نفر دو هم جمع شدیم و پروژه ساختیم.
برای چند پروژه وارد فرایند جذب سرمایه شدیم. مثلاً پروژه بطری هوشمندی که درحال ساخت آن هستیم کاملاً دارد از طرف سرمایه گذار حمایت می‌شود و فکر می‌کنم تا پایان سال ۹۷ به تولید برسد. اما محصول اصلی ما پارکینگ هوشمند است.
مزیت رقابتی شما در زمینه پارکینگ هوشمند چیست؟ چون همانطور که خودتان می‌دانید در این حوزه افراد و تیم‌های متعددی فعالیت می‌کنند؟
همانطور که گفتید پارکینگ هوشمند حوزه بسیار متداولی شده است حتی شرکت‌های بزرگی مثل ایرانسل هم سعی کرده‌اند وارد این رقابت شوند. نکته‌ای که در مورد شرکت‌هایی مثل ما که در تهران مستقر نیستند و بودجه عظیمی ندارند وجود دارد این است که ما برخلاف ایرانسل و شرکت‌های بزرگ مانند آن سلوشن یکسانی نداریم بلکه روال ما این است که محصول ما که ماجولار تهیه شده است متناسب با نیاز هر استان و هر جای پارکی پیاده سازی کنیم. یعنی قابلیت سفارشی سازی داریم. اما آنها حسگرها و روال‌های تعیین شده ارائه می‌دهند که پارکینگ باید خودش را با آن تطبیق بدهد اما ما بر اساس بررسی‌های انجام شده متوجه شدیم که پارکینگ‌ها تفاوت‌های بزرگی با هم دارند. مثلاً در تهران آنتن‌های مخابراتی توانایی پشتیبانی از لورا (LoRa) را دارند؛ لورا یک گجت فناوری اینترنت اشیا است که روی آنتن‌های مخابراتی سوار می‌شود و می‌تواند تا ۴۰-۵۰ کلیومتر را پشتیبانی کند. اما این امکان در همدان وجود ندارد. یعنی عملاً ارائه این کار در شهرستان با شکست مواجه می‌شود.
پس معتقد هستید تفاوت‌های زیرساختی با اینکه مانع به نظر می‌رسد برای شما نوعی مزیت رقابتی به وجود آورده است؟
زیرساخت یک مبحث کار است. ما با بررسی ۵۰ پارکینگ متوجه شدیم که همه آنها با هم فرق دارند. لازم است یک حسگر را روی زمین نصب کنید یا یکی را روی دیوار و ما برای تمام این سناریوها راه حل داریم.
فضای جذب سرمایه در کسب و کار شما به عنوان فعال حوزه اینترنت اشیا چطور است؟
ما شروع اشتباهی داشتیم. ما در چند رویداد در مورد پروژه‌های استارتاپی خود شرکت کردیم و آن زمان بخش دولتی را مورد هدف قرار داده بودیم. مثلاً چراغ هوشمند برای شهرداری‌ها ساخته بودیم. اما پس از مدتی متوجه شدیم که عدم تمایل به تغییر در سیستم آنها وجود دارد. باید زمان زیادی بگذرد تا سیستم‌های دولتی و نیمه دولتی به تغییری راضی شوند. ما شاید چندین ماه از وقتمان تلف شد تا متوجه شدیم که بهتر است محصولمان B2C باشد یعنی مشتری را در نهایت هدف قرار دهد.
خیلی‌ها می‌گویند استارتاپ‌ها و رویدادهایی که برگزار می‌شود خیلی زیاد است و دیگر کیفیت لازم را ندارد. اما من با این گفته مخالف هستم. معتقدم شما با شرکت در این رویدادها و مسابقات با متخصصین و سرمایه‌گذاران همین حوزه آشنا می‌شوید. برای مثال در همایش آینده وب وموبایل که اخیراً انجام شد ما کارگاهی برگزار کردیم که پیاده سازی پارکینگ هوشمند به صورت عملی بود. در آنجا توانستیم با دو سرمایه‌گذاری که این محصول را می‌خواستند آشنا شویم. حرفم این است اگر کسی می‌خواهد در این حوزه وارد شود باید حتماً در همایش‌ها و مسابقات این حوزه شرکت کند. چون تشکیل شبکه در اکوسیستم خیلی مهم است.
هرچند که تبلیغات و بازاریابی برای ما مؤثر بود اما ما در همین رویدادها و سخنرانی‌ها و مسابقات توانستیم با خیلی از فعالات آشنا شویم.
با توجه به این شرایط آیا ترجیح شما این است که به سمت دولت نروید؟
ما از آنجایی که دانش بنیان هستیم حمایت دولت را دست کم به صورت اسمی داریم. یکی از دفاتر ما در پارک و علم و فناوری مستقر است. به رغم اینکه با دولت و مجموعه‌های دولتی ارتباطاتی داریم حس می‌کنیم هنوز این نهادها با موج عظیم اینترنت اشیا آماده نیستند و اشتباه بزرگی است.
تعداد دستگاه‌های اینترنت اشیا دارد از تعداد دستگاه‌ها موبایل بیشتر می‌شود و به چند میلیارد می‌رسد و این سیستم دولتی ما اصلاً آماده نیست و نمی‌خواهد این تغییر را قبول کند. شاید مجموعه‌ای مثل شهرداری تهران در حوزه شهر هوشمند درحال انجام کارهای خوبی باشد اما من مجموعه‌ای دولتی را سراغ ندارم (به جز مشهد و تهران) که در این زمینه اقبال نشان دهد. ما هم نمی‌خواهیم زمان را از دست دهیم اما درحال انجام مذاکرات اولیه هستیم که دوستان تمایل نشان دهند.
با توجه به رویداد تهران هوشمند که اخیراً برگزار شد، آیا این تلاش‌ها دور از واقعیت موجود در مورد اقبال مسئولان نسبت به هوشمندسازی به نظر می‌رسد؟
لازم است بگویم که ما در دوره اول تهران هوشمند شرکت داشتیم. آنجا در مسابقه‌ای یکی از ایده‌های شرکتمان مقام دوم را کسب کرد. در آن رویداد بسیاری از مسئولان و شهردار تهران حضور داشتند و ما انتظار داشتیم ایده ما دیده شود و پیگیری صورت گیرد. اما عملاً تنها به اهدای یک تندیس ختم شد. در واقع می‌توانم بگویم قدم رو به جلویی برداشته نشد.
تصور می‌کنید سرنوشت دوستان و استارتاپ‌هایی که در رویداد امسال شرکت کردند هم به همین شکل باشد؟
با ما که حتی یک تماس هم برقرار نشد. ایده ما کاملاً در حوزه شهرداری بود و می‌دانید که شهرداری تهران عامل اصلی برگزاری آن است. شاید کنایه آمیز به نظر برسد اما متأسفانه باید گفت در حد شوآف باقی می‌ماند.
البته در رویداد امسال بخشی به نام هکاتون یا چالش نوآوری شهر هوشمند در نظر گرفته شده بود که با در اختیار قرار دادن API های شهرداری به گروه‌ها سعی می‌کرد برای مشکلات شهرداری از راه حل‌های مردمی استفاده کند.
امیدوارم همینطور باشد. ما در رویداد امسال شرکت نکرده بودیم اما با این خبر، امیدوار هستم که اقبال بیشتری از سوی نهادهای دولتی مثل شهرداری برای حمایت از استارتاپ‌های صاحب ایده صورت گیرد.
چالش شما به عنوان گروهی که استارتاپی بالا آمدید چیست و چه دغدغه ای دارید؟
در خیلی از حوزه‌ها شرایط برای رشد استارتاپ‌ها مهیا است مثل حمل‌ونقل چون به زیرساخت عجیب و غریبی نیاز ندارد. چالشی که ما در حوزه اینترنت اشیا با آن مواجه هستیم زیرساخت است، آنتن‌های مخابراتی مجهز شوند، شهرهایمان به این سیستم‌ها تجهیز باشند.
ما تصمیم داریم با فاصله گرفتن از سیستم استارتاپی و تولید محصول، زیرساخت را به تمام بخش‌های کشور برسانیم. در استان همدان، کردستان درحال مذاکره هستیم که بتوانیم تجمیعی انجام دهیم و زیرساخت‌ها را پیاده سازی کنیم چون در این صورت استارتاپ‌های خیلی فعالی می‌توانند در آن کار کنند. همانطور که می‌دانید اینترنت اشیا به عرصه‌های متفاوتی اعم از کشاورزی و سلامت وارد شده است، با داشتن زیرساخت مناسب همه اینها ممکن می‌شوند.
ما با پیاده سازی محصولات و با بزرگ کردن بازاری که داریم می‌توانیم آنها را ترغیب کنیم که شرکت‌های بزرگ زیرساختی مثل همراه اول و ایرانسل برای اقدامات زیرساختی دست به کار شوند، یعنی به آنها نشان دهیم که برای مثال در همدان بازار این زیرساخت وجود دارد. اتفاق رویایی نیست چون برای این شرکت‌ها هم سود دارد. قطعاً بخشی از آن دست ما نیست مثل کارهای زیرساختی اما ما نیروی متخصص در اختیار داریم و می‌توانیم مشاوره دهیم.
آیا تجربه شما در استان همدان و اینکه در تهران مستقر نیستید خیلی متفاوت است؟ چقدر زیست استارتاپی در شهرستان در کسب‌وکار شما مؤثر بوده است؟
با اینکه دوست دارم به این سؤال جواب منفی بدهم اما باید بگویم شاید حتی فرصت‌هایی را به خاطر در تهران نبودن از دست داده باشیم. جدا از زیرساختی که در استان همدان نداریم، موضوع نیروهای متخصص مطرح می‌شود. در تهران شما اراده کنید می‌توانید نیرو پیدا کنید اما در شهرستان، هنوز قطار اینترنت اشیا کاملاً نرسیده است. در همان سال ۹۵ که ما کار را تازه شروع کرده بودیم واژه اینترنت اشیا خیلی ناشناخته به نظر می‌رسید و ما با مشکل مواجه می‌شدیم. اما چند سالی است که اوضاع خیلی بهتر شده و فرایند مذاکره ما با پارکینگ دارها و شرکت‌ها خیلی بهتر پیش می‌رود. به نظرم تا سال ۱۴۰۰ می‌توانیم انتظار شرایط مساوی در شهرستان‌ها داشته باشیم.
محصولات شما به چه حوزه‌هایی در اینترنت اشیا وارد شده است؟
یک بطری هوشمند که در زمینه سلامت و ورزش می‌تواند بررسی می‌کند که بدن شما در روز به چه مقدار آب نیاز دارد. این محصول اختراع شرکت خودمان است و به نوعی گجت محسوب می‌شود اما چون هنوز به خروجی نهایی نرسیده است نمی‌توانم در مورد جزئیاتش توضیح دهم.
محصول دیگر ما در زمینه مانیتورینگ محیطی است؛ جعبه بسیار کوچکی است که در هر محیطی مثل خانه، سیلو و حتی حنگل قابل نصب است و می‌تواند اطلاعات محیط را اعم از درجه جرارت، گازهای موجود، ورود افراد ناشناس و … تشخیص دهد و از طریق اپلیکیشن به کاربر برساند. یعنی در عمل هر شرکت یا سازمانی که از این محصول استفاده کند می‌تواند در هزینه‌ها صرفه جویی خوبی انجام دهد. نکته مهم این است که دستگاه ما می‌تواند کنترل محیط را هم انجام دهد.
همچنین پارکینگ هوشمند هم یکی دیگر از دستاوردهای ماست که قبلاً توضیح دادم. علاوه بر این محصولات که پیاده‌سازی آنها انجام شده است و به تولید رسیده اند؛ دو محصول دیگر هم داریم که سال آینده ساختشان تمام می‌شود.
می‌توانید در مورد محصولات آینده شرکت خودتان هم بگویید؟
بله محصولی داریم که در همان رویداد شهر هوشمند رتبه دوم را کسب کرد. هوشمندکردن چراغ های راهنمایی ایده این محصول است. یعنی با مجهز کردن چراغ‌های راهنمایی به اینترنت اشیا می‌توان ترافیک را کنترل کرد و راهنمایی بهتر ماشین‌ها بسیار مؤثر است. همانطور که می‌دانید تمام خیابان‌های کشور چراغ راهنما دارند و اگر بتوانیم آنها را هوشمند کنیم عملاً مدیریت شهری را به اینترنت اشیا مجهز کرده ایم. ما نسخه دمو این محصول را ساخته ایم اما نسخه نهایی آن، سال آینده انجام می‌شود.
ایده دیگر ما چون هنوز در حد بسیار اولیه است، نمی‌توانم توضیحی در موردش بدهم.
بازار حاکم بر اینترنت اشیا ایران را چطور ارزیابی می‌کنید و تصورتان از جایگاه ما در جهان چیست؟
نظر واقعی من این است که ما هنوز با معیارهای جهانی فاصله داریم یعنی هنوز صاحبان کسب‌وکارها و سرمایه به این جمع بندی نرسیده اند که ما به اینرتنت اشیا در کشور نیاز داریم. ما بعد از چهار سال فعالیت در این حوزه تازه شاهد توجه مسئولان و سرمایه گذاران هستیم. پتانسیل اینترنت اشیا در ایران شگفت انگیز است و ما هنوز شرکت‌های کافی برای فعالیت در این حوزه نداریم یعنی هنوز جای بسیار زیادی برای ورود شرکت‌های خصوصی به حوزه اینترنت اشیا وجود دارد. هنوز دو تا سه سال زمان می‌برد که صاحبان کسب و کار فرصت‌های اینترنت اشیا را ببینند و به آن پی ببرند.
راهکار شما چیست؟ فکر می‌کنید چطور می‌شود این روند را تسریع کرد؟
بخشی از فرایند برجسته شدن اینترنت اشیا به عنوان یک فرصت با گذر زمان مرتفع می‌شود اما ما هم نباید دست روی دست بگذاریم. باید تبلیغات دائم انجام دهیم و اطلاع رسانی کنیم. اما نکته ای که وجود دارد این است که سونامی اینترنت اشیا در بسیاری از کشورهای دنیا مخصوصاً در اروپا و آمریکا و حتی چین به خوبی جا افتاده است. بنابراین ما چه تبلیغ کنیم و چه نه این سونامی وارد کشور هم می‌شود؛ حرفم این است که باید خود را توانمند کنیم یعنی اینترنت اشیا را به واقعی‌ترین شکل ممکن پیاده سازی کنیم چون برای مشتری رسالت واقعی اینترنت اشیا که بر کم مصرف بودن، کم هزینه بودن، دور برد بودن و برقراری ارتباط بین اشیا تأکید دارد کاربرد دارد.
پس بخشی از وضعیت موجود به دلیل عدم اطلاع است و بخش دیگر این است که خودمان نتوانسته‌ایم به کیفیت درستش برسیم. اما وقتش کم کم می‌رسد.
برخی از کم بودن امنیت اینترنت اشیا نگران هستند. تجربه شما چگونه است؟ آیا امنیت واقعاً نگران کننده است و قابل تضمین نیست؟
تجربه من نشان داده است که با هرکسی در کشور صحبت می‌کنید و می‌گویید می‌خواهید این دستگاه را هوشمند کنید اولین سؤال این است: امنیتش چه می‌شود؟ یعنی قبل اینکه وارد کاربردش شوند در مورد امنیتش می‌پرسند. به خاطر همین گفتم که هنوز وقتش نرسیده است. جالب است این را هم بگویم که فناوری بلاکچین هنوز به صورت جدی وارد کشور نشده است و در دنیا هم پیاده سازی موفق و برجسته‌ای نداشته است. اما باید بدانیم که بلاکچین و اینترنت اشیا دست در دست همدیگر هستند. چون بلاکچین امنیت صد در صدی برای داده‌های اینترنت اشیا تأمین می‌کند. ما در سال‌های آینده با ورود و بیشتر شدن متخصصان این حوزه می‌توانیم دغدغه امنیت را کاملاً حل کنیم.
آیا در چشم انداز شرکت شما هست که در آینده به سمت بلاکچین هم برود؟
بله، ما درحال مذاکره با دو تا سه نفر از حوزه بلاکچین هستیم که با ما همکاری کنند و حتماً پروژه‌های این حوزه را پیاده سازی می‌کنیم.
به عنوان آخرین حرف…
ما هنوز متخصص حوزه اینترنت اشیا نداریم. وقتی آگهی در سطح کشور پخش می‌کنیم خیلی رزومه‌های کمی به دستمان می‌رسد. من امیدوار هستم که این فرصت عظیم دیده شود.