آیا استارتاپ‌ها باید از طرح نوآفرین و پول دولت خوشحال باشند؟
استارتاپ‌ها بر‌خلاف کسب‌وکارهای دیگر امسال رونق چشمگیری خواهند داشت البته زیر سایه پررنگ دولت!
این روزها تقریبا همه جا صحبت از استارتاپ‌هاست. حالا باید منتظر باشیم غول‌هایی مثل دیجی‌کالا، اسنپ، دیوار، کافه بازار و… بیشتر از گذشته نبض بازار را در دست بگیرند و البته منتظر رقیبان جدیدتری نیز باشیم. مهم‌ترین گزاره در تایید این ادعا، تصویب «طرح نوآفرین برای استارتاپ‌ها» است که پس از یک سال چکش‌کاری توسط وزارت ارتباطات نهایی شد و از چشم‌اندازی شگفت‌انگیز از آینده استارتاپ‌ها در ایران خبر می‌دهد.
برای آنکه از وسعت ماجرا با خبر شوید شاید برایتان جالب باشد که بدانید در سه سال گذشته حجم کل سرمایه‌گذاری خطرپذیر ۱۸۰۰ میلیارد تومان بوده و از امسال نیز قرار است این بودجه به سه هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کند. سه هزار میلیارد تومان برای کسب‌وکارهایی که تا همین چند سال پیش حتی وجود آن‌ها نیز توسط برخی مسئولان، محل سوال بود حالا آینده اشتغال کشور را در دست گرفته‌اند. البته این ماجرا زمانی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد که ایده‌های استارتاپی جدید و نوآورانه نیز وارد این چرخه شود و عرضه و تقاضا شکل منطقی به خود بگیرد. در این گزارش از نکته‌هایی رونمایی می‌کنیم که قطعا می‌تواند دید شما را نسبت به استارتاپ‌ها و آینده فضای اشتغال کشور تغییر دهد. آیا استارتاپ‌ها، نجات‌دهنده این سال سخت اقتصادی خواهد بود؟
چند نکته از فضای استارتاپی 98
برای آنکه بدانیم ماجرا چیست و چه اتفاقی قرار است رخ دهد، چند نکته را به زبان ساده و کپسولی مرور می‌کنیم.
1- شرایط امروز نشان می‌دهد اگر بورس وارد شود و امسال بتوانیم چند استارتاپ بورسی داشته باشیم اتفاقات بسیار خوبی را خواهیم داشت. در مسیر سرمایه‌گذاری خطرپذیر چند چالش وجود دارد که اگر این چالش‌ها برطرف شود، قطعا عدد سرمایه‌گذاری سال 98 کمتر از 97 نخواهد بود.
2- امروز همه بازیگران این چرخه مشغول فعالیت هستند؛ استارتاپ و منتور و رسانه و وی‌سی (سرمایه‌گذاری خطرپذیر) و… هنوز فعالیت هیچ‌کس متوقف نشده. از سوی دیگر وی‌سی‌ها نگران هستند و به دلیل همین نگرانی اغلب منابع‌شان را خرج نکرده و نگه داشته‌اند. اگر این فضای اضطراب کم شود، قطعا فضا متعادل می‌شود. با کاسته شدن از این اضطراب و دو اتفاق دیگری که امسال رخ خواهد داد، می‌توان پیش‌بینی کرد سال 98 سال خوبی برای استارتاپ‌ها باشد.
3- آن دو اتفاق مثبت چیست؟ یکی از اتفاقات مثبت، ورود صندوق نوآوری و شکوفایی به بحث سرمایه‌گذاری خطرپذیر است؛ این صندوق بعد از چند سال، پول بزرگی را برای وی‌سی‌ها (سرمایه‌گذاری خطرپذیر) گذاشته و اعلام کرده که به نسبت 20/80 آماده سرمایه‌گذاری مشترک است. بنابراین فعلا می‌توان گفت که منابع وجود دارد و گفته می‌شود بالای 3000 میلیارد تومان در اختیار صندوق است که بخشی از آن یعنی در حدود 500 میلیارد تومان را به وی‌سی اختصاص داده شده است.
4- نکته جالب دیگر هم این است که استارتاپ‌های بالغ به صورت مستقیم و مستقل در حال مذاکره هستند که خارج از این فضای وی‌سی، بتوانند به روش‌های مختلف از ابزارهای مالی استفاده کنند. معنی این اتفاقات این است که مشکل کمبود پول در اکوسیستم، مقداری برطرف می‌شود.
صندوق جدید چه کمکی می‌کند؟
همانطور که در ابتدای گزارش نیز اشاره کردیم، طرح نوآفرین برای استارتاپ‌ها فعلا امید خیلی از افراد را زنده کرد. این طرح چه ویژگی‌هایی دارد؟ در این طرح آمده: «فضاهای کار اشتراکی می‌توانند همزمان چند کد کارگاه بیمه‌ای بگیرند، سازمان‌های دولتی می‌توانند به وی‌سی‌ها وام بدهند، استارتاپ‌های پلتفرمی اجباری به بیمه کردن سرویس‌دهنده‌هایشان ندارند، استارتاپ‌های مشمول طرح نوآفرین از پرداخت مالیات معافند، هم‌بنیان‌گذارها می‌توانند بیمه نداشته باشند، حق‌بیمه نیروهای (کارورزها) استارتاپ‌های مشمول این نوآفرین را دولت می‌پردازد و خارجی‌ها هم می‌توانند در ایران شتابدهنده راه بیندازند.» دقیقا همه مشکلاتی که یک نفر در راه‌اندازی کسب‌وکارهای سنتی ممکن است به آن برخورد کند و به خاطر آن قید سرمایه‌گذاری را بزند؛ حالا کنار گذاشته شده تا استارتاپ‌ها پر قدرت‌تر از قبل شوند.
چند نگاه خوشبینانه و بدبینانه
حالا که به صورت اجمالی درباره فضای آینده استارتاپی کشور نوشتیم، چند خوشبینانه و بدبینانه را نیز مرور می‌کنیم.
1- مهم‌ترین نکته این است که قطعا بازیگران جدیدی وارد فضای استارتاپی خواهند شد و این چرخه را کاملا متحول خواهد کرد. بگذارید یک مثالی بزنیم. چند ماه قبل بود که رئیس صندوق مالی توسعه تکنولوژی در همایشی گفته بود سرمایه‌های جامعه پزشکی به سمت استارتاپ‌ها بیاید! او در مثال خودش گفته بود: « برای نمونه در حوزه نرم‌افزاری، کافه بازار تغییر جدی ایجاد کرده است. کافه بازار یک پلتفرم واگذاری نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها است که از سمت تولیدکننده‌های نرم‌افزار به خریدارها و کسانی که مانند ما از اپلیکیشن‌های مختلف استفاده می‌کنند این نرم افزارها را ارائه می‌دهد. این شرکت ۶ سال پیش تاسیس شده است و در حال حاضر ۲۶هزار نفر در کشور در قالب شخصیت‌های حقیقی و حقوقی که نرم‌افزار تولید کرده‌اند، کافه بازار به عنوان یک پلتفرم فعال در این حوزه، انتخاب کرده و این نرم‌افزارها را آنجا به فروش می‌رساند. این در حالی است که هیچ رابطه کاری بین کافه بازار با هیچ یک از این افراد وجود ندارد. این اپلیکیشن در حدود ۳۰ میلیون نصب دارد و یک کاربر بارها از این اپلیکیشن در اسمارت‌فون خود استفاده می‌کند. درواقع در همه اپلیکیشن‌مارکت‌ها، این اتفاق می‌افتد.»
2- برخی کارشناسان اقتصادی می‌گویند این اتفاقات و سرمایه‌گذاری‌ها و وام‌های دولتی ممکن است در آینده برای استارتاپ‌ها خطرناک باشد. چرا؟ بگذارید یک مثال بزنیم. NGOها یا مطبوعات در بخش خصوصی فعالیت دارند و قرار بود خرج خود را از دولت‌ها جدا کنند اما در عمل با ایجاد شدن وام‌ها و یارانه‌های مختلف برای آن‌ها، به نوعی حیاتشان به کمک‌های دولتی وابسته شد. ماهیت استارتاپ‌ها نیز کاملا بر پایه تفکر خصوصی و اقتصاد آزاد شکل گرفته. یعنی فقط دولت راه را باز کند و بقیه کار دست خود استارتاپ‌ها باشد. برخی کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند این وام‌های دولتی ممکن است تا همیشه برخی استارتاپ‌ها را به دولت وابسته کند.
3- نگاه دیگر آن است که استارتاپ‌ها توانسته‌اند موارد اشتغال جدیدی ایجاد کنند اما از سوی دیگر برخی کسب‌وکارهای سنتی را کنار زدند. یک اتفاق معمول در همه جهان. حالا باید دید این توازن چگونه برقرار خواهد شد که این دو فضای مدرن و سنتی در کنار یکدیگر باقی بمانند و فضای سنتی کسب‌وکار، نگاه منفی خود به آن‌ها را کنار بگذارد.
فرید عطارزاده