آیا بگیروببند استارتاپ‌ها روش درستی است؟
حکم حبس 10 ساله برای مدیرعامل آپارات چه پیام‌هایی برای بقیه اکوسیستم استارتاپی دارد؟
محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیرعامل آپارات به دلیل انتشار یک ویدئو توسط یک کاربر روی این پلتفرم به ۱۰ سال حبس محکوم شده است. زمزمه‌های این خبر از دو روز پیش در شبکه‌های اجتماعی شروع شد و دیروز روابط عمومی آپارات خبر را تایید کرد که بله در شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی مقیسه این رای صادر شده اما رای بدوی است و قابل تجدیدنظر‌خواهی.
حکمی که الان صادر شده به نظر می‌رسد مربوط به احضار شکوری‌مقدم در پاییز سال گذشته است که در آن زمان ساعاتی بعد او با وثیقه ۵۰۰میلیونی آزاد شد. حالا در مورد اینکه بحث بر سر کدام ویدئو است و واکنش‌ها به این ماجرا چه بوده جلوتر توضیح می‌دهیم. مسئله اصلی اما به نظر می‌رسد یک خلأ قانونی در حیطه فعالیت پلتفرم‌هاست که به جای منتشر‌کننده محتوای مجرمانه با سرویس‌دهنده برخورد می‌شود.
آپارات یک سرویس اشتراک ویدئو است که در ایران بعد از گوگل پربازدیدترین است و در سطح بین‌المللی در رتبه ۵۵ جهان قرار گرفته. این سرویس به طور میانگین روزانه ۴٫۸۲میلیون بازدیدکننده منحصربه‌فرد دارد و در طول یک ماه در کل ۷۳۹میلیون بار ویدئوهای بارگذاری شده در آن دیده می‌شود.
کدام ویدئو؟
در مورد اینکه مدیرعامل آپارات بابت انتشار کدام ویدئو حکم حبس گرفته هیچ خبر رسمی‌ای از سوی مراجع قضایی اعلام نشده اما به نظر می‌رسد ماجرا مربوط به ویدئویی باشد که در مهر سال گذشته، مهرماه ۹۸ ، روی سرویس آپارات بارگذاری شد. در این ویدئو یک مجری زن در قالب یک برنامه اینترنتی به نام ژلوفن در سطح شهر از کودکان می‌پرسید که می‌دانند چطور به دنیا آمدند؟ به این بهانه که باید به کودکان آموزش درست بدهیم .
این سوژه جنجالی قسمت اول این برنامه اینترنتی بود که مورد اعتراض گروهی از کاربران اصولگرا در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. آنها از آرایش غلیظ مجری این برنامه و سوالات عجیبش از کودکان آن هم به دور از چشم والدین انتقاد کردند. باشگاه خبرنگاران جوان (وابسته به صداوسیما) هم به طور گسترده این واکنش‌ها را پوشش داد.
اوایل آبان ۹۸ که خبر آمد مدیرعامل آپارات بابت انتشار این ویدئو احضار شده است. باز اواخر آذرماه هم یک مرتبه دیگر خبر بازداشت مجدد شکوری‌مقدم منتشر و این بار گفته شد او با وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی آزاد شده است. پیش از این گفته شد عوامل ساخت این کلیپ جنجالی به دستور دادسرای ارشاد توسط پلیس اطلاعات و امنیت تهران بازداشت شدند. گفتنی است این کلیپ به فاصله ۴۰دقیقه از روی سرویس آپارات حذف شده بود.
شکوری‌مقدم سال گذشته که ماجرای بازداشت پیش آمد در توئیتی نوشت: «لوکیشن: دادسرای ارشاد. اتهام: اشاعه فحشا. دیالوگ: مسئولیت همه ویدئوهای بارگذاری شده با آپارات است!اگر نمی‌توانید تعطیل کنید. من: ماده۲۳جرایم رایانه‌ای، مصوبه شورای عالی فضای مجازی، پلتفرم، میزبانی، شوخی؟ نتیجه: ۳ساعت بازداشت، ۵۰۰میلیون تومان وثیقه، موقت آزاد! …»
*حالا این یک روایت است در مورد ویدئوی مورد بحث اما یک تصویر نصف و نیمه از دادنامه هم در فضای مجازی منتشر شده که از صحت و سقم آن بی‌خبریم ولی در آن به ویدئویی با محتوای خوانندگی و خالکوبی اشاره شده است.
واکنش‌ها
محمدجواد آذری جهرمی شنبه‌شب مهمان شبکه خبر بود و در مناظره با عبدالصمد خرم‌آبادی معاون سابق دادستان کل کشور (که در دوران مسئولیت خود خیلی روی افزایش فیلترینگ و کنترل فضای مجازی اصرار داشت) گفت: « اگر یک نفر محتوای مجرمانه‌ای را در پیام‌رسان داخلی بارگذاری کرد، شما مالک پیام‌رسان را به زندان می‌اندازید. این حمایت از تولید داخل نیست.» این جمله وزیر ارتباطات به نوعی واکنش به ماجرای حکم حبس مدیرعامل آپارات تعبیر شده است.
میلاد منشی‌پور، مدیرعامل تپسی در توئیتی نوشت: «چنین حکمی نشان‌دهنده ضعف در شناخت کارکرد و حدود مسئولیت پلتفرم‌هاست البته امیدوارم حکم تغییر پیدا کنه اما بی‌تردید شروع چنین جریان غیرمنطقی‌ای خطرناکه.»
پویا پیرحسین‌لو، مدیرعامل ابرآروان هم در توئیتر نوشت:«شورای عالی فضای مجازی اهداف بومی سازی ۱۴۰۴ منتشر می‌کنه، بعد دربرابر حکم ۱۰سال حبس مدیرعامل آپارات فقط تماشا می‌کنه؟»
حکم شکوری‌مقدم چیست؟
محمدجواد شکوری مقدم در واقع در دادگاه بدوی دو حکم حبس یک سال و یک حکم ۱۰ سال گرفته که طبق قانون حداکثر آن یعنی ۱۰سال اعمال می‌شود. عناوین اتهامی او فعالیت تبلیغی علیه نظام و انتشار محتوای مبتذل ذکر شده است. ضمن اینکه گفته شده هفت متهم دیگر از تیم تهیه و تولید این برنامه اینترنتی هم هرکدام ۱۱ سال زندان به اتهام تشویق به فساد و انتشار محتوای مبتذل محکوم شدند که در صورت قطعی شدن حکم ۱۰ سال آنها قابل اجراست.
به نظر می‌رسد این احکام با استناد به ماده ۲۳ قانون جرایم رایانه‌ای صادر شده که بر اساس آن شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات دسترسی وظیفه دارند محتوای موجود در فضای خود را رصد و از انتشار محتوای مجرمانه جلوگیری کنند. در بیانیه روابط‌عمومی آپارات آمده:«در لایحه اعتراضیه با اشاره به ماده ۲۳ قانون جرایم رایانه‌ای و مصوبات حمایتی شورای عالی فضای مجازی از پلتفرم‌ها که به‌صورت رویه ثابت درآمده، استناد شده و امیدواریم بر این مبادی محکمه تخصصی رای مناسب را صادر نمایند.»
آپارات چطور محتوا را کنترل می‌کند؟
آپارات با سیستم هوش مصنوعی و پایش فردی معمولا محتوا را قبل از انتشار کنترل می‌کند و ویدئویی هم اگر با ترفندهایی از این مرحله عبور کند دقایقی بعد از انتشار پاک می‌شود مثل همین ویدئوی جنجالی مورد بحث که گفته شده ۴۰دقیقه بعد حذف شده. گرفتاری آپارات و پلتفرم‌هایی نظیر آن اما این است که در همین فاصله اندک بعضی از محتوای موردنظر اسکرین‌شات تهیه می‌کنند و حاشیه‌های بعدی پیش می‌آید.
شکوری‌مقدم اخیرا در مصاحبه‌ای توضیح داده بود که در ماه یک میلیون و ۱۰۰ هزار ویدئو در این سرویس بارگذاری می‌شود که این حجم اساسا قابل کنترل دستی و چشمی نیست و برای این کار از گزارش‌های کاربران و سیستم‌های هوش مصنوعی و یک تیم ۴۰ نفره استفاده می‌شود.
شکوری مقدم کیست؟
متولد ۱۳۶۱ است و شاید بتوان او را موفق‌ترین کارآفرین زنجیره‌ای دنیای استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین ایران دانست. کلوب را سال ۸۳ و با الگوبرداری از اورکات راه انداخت که همین دو سال پیش پایان آن اعلام شد. اما کسب‌وکار موفق شکوری‌مقدم آپارات است. فیلیمو و ورود به دنیای فیلم و سریال تجربه موفق دیگر او و برادر کوچک‌ترش محمدمهدی است.
با راه افتادن آپارات‌گیم و سرمایه‌گذاری در سایت‌هایی چون سینماتیکت، فلایتیو، پلاک و حالا ورود به حوزه آموزش با محصولی به نام «مدرسه فیلیمو» او فعالیت‌هایش را گسترش داده است. شکوری‌مقدم کم‌حرف و رسانه‌گریز است و عملگرایی خاص خودش را دارد. شنیدن خبر سرمایه‌گذاری‌های تازه یا راه‌اندازی محصولات جدید در هلدینگ صباایده که او آن را مدیریت می‌کند به یکی از عادت‌های اکوسیستم استارتاپی تبدیل شده.
کاربرد هزارتوی مجوزها چیست؟
اگر قرار باشد با مدیران استارتاپ‌ها و شرکت‌های اینترنتی در نهایت با احکام حبس برخورد شود پس کاربرد مجوزهای ریز و درشتی که آنها قبل از شروع کار اخذ می‌کنند چیست؟ مجوزهایی که از سوی سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر، پروانه‌ها و مجوزهای وزارت ارشاد، وزارت ارتباطات، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، وزارت صمت، شورای عالی فضای مجازی، مرکز رسانه‌های دیجیتال، مرکز ماهر، سامانه صبا، سازمان توسعه تجارت، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی و … صادر می‌شود.