چرا تلویزیون اینترنتی در ایران شکست خورد؟
ممیزی با عینک صداوسیما یکی از جذاب‌ترین بخش‌های اقتصاد آنلاین کشور را به نفس‌های آخر انداخته است
این روزها که پلتفرم‌های آنلاینی چون نماوا و فیلیمو و فیلم‌نت و کافه‌بازار با روی آوردن به پخش فیلم وسریال در حال رقم زدن به یک تجربه تازه در فضای محتوایی کشور هستند عده‌ای از خود می‌پرسند سرنوشت تلویزیون‌های اینترنتی که زودتر وارد میدان ویدئو شده بودند چه شد؟
پلتفرم‌های آی‌پی‌تی‌وی با اینکه زودتر از ویاودیها شروع به کار کردند اما نه‌تنها نتوانسته‌اند در بین کاربران اینترنتی ایران جایگاه قابل‌قبولی کسب کنند بلکه این روزها در حال کشیدن آخرین نفس‌های خود هستند. آن‌ها بازی را به ویاودیها باخته‌اند. دلیل هم روشن و واضح است: ویاودیها کار خود را زیر نظر ارشاد شروع کردند و تا همین اواخر که صداوسیما به حوزه آن‌ها ورود کرد مجوز تولید و انتشار محتواهای خود را تنها از این وزارتخانه می‌گرفتند اما آی‌پی‌تی‌وی‌ها از همان ابتدای فعالیت خود با صداوسیما و استانداردهای ممیزی آن سروکار داشتند. آی‌پی‌تی‌وی‌هایی چون آیو، تیوا، لنز و آی‌ُسیما و … که وقتی با تعهد سنگین صد میلیاردتومانی به صداوسیما کار خود را شروع کردند امید داشتند وعده‌هایی چون حمایت‌های تبلیغاتی، داشتن انحصار برنامه‌های لایو و … برای آن‌ها عملی شود اما چیزی که نصیب‌شان شد بسته شدن تمام راه‌های درآمدزایی‌شان توسط معاونت فضای مجازی صداوسیما بود.
برادر بزرگ‌تر و سخت‌گیرتر ساترا
واحد نظارت فضای مجازی صداوسیما یک واحد در درون یکی از معاونت‌های این سازمان و با کارکردی مشابه و تا حدی موازی با ساتراست که کار نظارت بر آی‌پی‌تی‌وی‌ها را برعهده دارد. واحدی که این پلتفرم‌های آنلاین را با عینک نظارتی یکی از شبکه‌های صداوسیما و حتی سفت و سخت‌تر نظارت می‌کند. تفاوتی که به وی‌اودی‌هایی چون فیلیمو و نماوا این فرصت را داد تا با استفاده از محتواهای تولیدشده در داخل کشور از جمله فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و تله‌فیلم‌ها و … مخاطب قابل‌توجهی کسب کنند تا حدی که در دو سال اخیر با روی آوردن به تولید فیلم و سریال و برنامه‌های اختصاصی به بازیگر مهمی در اکوسیستم آنلاین و البته فیلم وسریال کشور تبدیل شوند. آی‌پی‌تی‌وی‌ها اما با تیغ صداوسیما مجبور شدند محتواهایی را پخش کنند که نسخه‌های سانسورنشده و کامل آن‌ها در سینماها و سوپرمارکت‌ها در حال توزیع بود!
جذابیت آی‌پی‌تی‌وی‌ها و به‌طور کلی پلتفرم‌های ویدئویی داخلی به پخش محتواهای داخلی است. محتواهایی که باید از تولیدکنندگان آن‌ها خریداری یا به شکل اختصاصی توسط خود آن‌ها تولید شود. یکی از مقرون‌به‌صرفه‌ترین راهکارها برای رشد این پلتفرم‌ها هم این است که به سراغ فیلم و سریال‌هایی بروند که یک بار مسیر مجوزگیری و نظارت را طی کرده‌اند. اما وقتی صحبت از نظارت دوباره آن‌هم توسط سازمانی می‌شود که خود یکی از رقبای آی‌پی‌تی‌وی‌ها محسوب می‌شود ماجرا متفاوت می‌شود.
نظارتی که باعث شده تا فیلم‌های سینمایی ایرانی که با مجوز وزارت ارشاد اکران شده‌اند و در فرمتی دیگر در شبکه نمایش خانگی و در سوپرمارکت‌ها هم توزیع شده‌اند در آی‌پی‌تی‌وی‌ها اجازه پخش پیدا نکنند مگر اینکه مجدد با متر و معیارهای صداوسیما بازبینی و اصلاح و ممیزی شوند.
پخش زنده، یک تجربه شکست‌خورده دیگر
عدم امکان استفاده از فرصت محتواهای داخلی باعث شد تا آی‌پی‌تی‌وی‌ها از خیر بازپخش و انتشارفیلم و سریال‌های داخلی بگذرند و تلاش کنند با استفاده از برنامه‌های زنده که یکی از تفاوت‌های آن‌ها با وی‌او‌دی‌هاست از این بازار سهم بگیرند. اما مشکل ممیزی باز هم خود را به رخ کشید. به‌خصوص وقتی پای کنسرت‌های آنلاین به آی‌پی‌تی‌وی‌ها باز و با استقبال خوبی هم از کاربران مواجه شد، ممیزی‌ها به شکلی شدیدتر و حادتر از حتی شبکه‌های داخلی خود صداوسیما وارد عمل شدند تا این تجربه را به تجربه‌ای شکست خورده بدل کنند.
ممیزی‌هایی که از کنسرت علیرضا قربانی و همایون شجریان شروع و در کنسرت شهرام ناظری به اوج رسید. از آی‌پی‌تی‌وی‌ها خواسته شد که ساز نوازندگان را سانسور کنند! موضوعی که حتی این روزها در شبکه‌هایی چون نسیم هم دیگر اعمال نمی‌شود. اما همین سختگیری صداوسیما و برخی ممیزی‌های حتی شدیدتر مانند ممنوعیت همکاری این تلویزیون‌های اینترنتی با خواننده‌های پاپ باعث شد تا موضوع کنسرت‌های آنلاین که می‌توانست برای این پلتفرم‌ها مخاطب و درآمد قابل‌توجهی را ایجاد کند به یک تجربه شکست‌خورده تبدیل و از دستور کار آن‌ها خارج شود.
ممنوعیت همکاری با خواننده‌های پاپ که از نهادهای رسمی چون وزارت ارشاد مجوز فعالیت و حتی انتشار آلبوم دارند قصه جذاب‌تری است. خواننده‌هایی که از نگاه واحد موسیقی صداوسیما تاییدنشده بودند و یا در آهنگ‌های خود از سازها و سبک‌هایی چون گیتار الکترونیک یا جاز استفاده می‌کنند عملا جایی در صداوسیما ندارند و به‌تبع آن آی‌پی‌تی‌وی‌ها هم از همکاری با آن‌ها محروم می‌شدند.
ممیزی چندباره یک مسابقه فوتبال
صداوسیما در هر پخش زنده‌ای یک ناظر پخش می‌فرستد که کارش ممیزی و اعمال استانداردهای صداوسیمایی بر آن برنامه است. ناظری که حتی هزینه آن را هم خود پلتفرم‌ها باید بپردازند! ناظرهایی که در بسیاری موارد استانداردهایی سخت‌تر از رویه‌های داخلی صداوسیما و البته سلیقه‌ای و غیرمدون را برای آی‌پی‌تی‌وی‌ها اعمال می‌کنند. حتی در آن حد که پخش زنده یک فوتبال از شبکه سه، که خود از فیلتر ناظران این سازمان گذشته، باز در پلتفرم‌های آی‌پی‌تی‌وی ممیزی می‌شود! از سوی دیگر استقبال مردم از لایو اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی خارجی باعث شده تا جذابیت لایو آی‌پی‌تی‌وی‌ها بیش از پیش از دست برود.
کارشناسان کسب‌وکارهای آنلاین اعتقاد دارند اگر ممیزی‌های صداوسیما نبود این کسب‌وکارهای داخلی می‌توانستند از فررصت پیش‌رو بودن خود استفاده کنند تا این روزها همه مخاطبان داخلی پشت به پلتفرم‌های لایو ایرانی نکنند و صرفا دل به اینستاگرام ندهند.
پلتفرم‌های آی‌پی‌تی‌وی وقتی از پخش زنده هم طرفی نبستند یک پله دیگر هم عقب‌نشینی کردند و روی آوردند به پخش زنده همایش‌ها. اما این جا هم ممیزی‌های صداوسیما دست از سر آن‌ها برنداشت و حتی شدیدتر هم شد. عدم کنترل روی محتوای همایش‌ها، پوشش شرکت‌کنندگان و بروز اتفاقات پیش‌بینی‌نشده در این برنامه‌های باعث می‌شد تا تلویزیون‌های اینترنتی که با پروتکل‌های معاونت فضای مجازی صداوسیما ممیزی می‌شدند از خیر این برنامه‌ها بگذرند! تصور کنید یک شرکت بزرگ هستید و از یک تلویزیون اینترنتی بخواهید پخش زنده شما را برعهده بگیرد اما این پلتفرم درست در زمان سخنرانی مدیرعامل زن شرکت، برنامه را قطع کند! نتیجه مشخص است…
جوانمرگی چند پلتفرم
از آیو، تیوا، آی‌سیما، آسمان، لنز و آی‌نت چیز زیادی باقی نمانده است. آی‌سیما تعطیل شده، آیو عملا فعالیتی ندارد و صرفا پخش‌کننده برنامه‌های صداوسیماست، تیوا یک پلتفرم کوچک است، لنز ایرانسل هم با وجود برخورداری از همه امکانات برند مادر خود، اوضاع مساعدی ندارد و شاید آخرین باقی‌مانده این بازار روبه اتمام باشد.
از طرفی صداوسیما که در یک دوره سایت آنتن را زیر پروبال خود گرفته بود حالا به پلتفرم تلوبیون که خود سهامدار آن است فرصت‌های تبلیغاتی و پروموشن فراوانی می‌دهد و عملا در حال قربانی کردن بخش خصوصی به پای این کسب‌وکار داخلی خود است.
صنعت جذاب تلویزیون اینترنتی چشم‌انداز روشنی ندارد و بعد از گذشت حدود 5 سال تقریبا همه بازیگران اصلی یا تعطیل شده‌اند یا در حال تعطیلی‌اند و به جزدو پلتفرم نیمه‌جان چیزی از این بخش از اقتصاد آنلاین کشور باقی نمانده است.