راهنمای بین‌المللی محیط‌های آزمون تنظیم‌گری فناوری‌های مالی با همکاری شرکت ملی انفورماتیک و انتشارات راه پرداخت منتشر شد
در مراسمی با حضور علی عبدالهی مدیرعامل شرکت ملی انفورماتیک،احمد تقوایی سرپرست مرکز فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند وزارت اقتصاد، رضا بیات نماینده بانک مرکزی در فرا سندباکس، سید جعفر مرتضویان مدیر نوآوری، طرح، تحقیقات و مطالعات راهبردی شرکت ملی انفورماتیک، رضا قربانی موسس کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار و محمدمهدی شریعتمدار رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک، از گزارش «راهنمای بین‌المللی محیط‌های آزمون تنظیم‌گری فناوری‌های مالی»رونمایی شد. این گزارش با همکاری انتشارات راه پرداخت و شرکت ملی انفورماتیک تهیه و تنظیم شده است.
به گفته علی عبدالهی مدیرعامل شرکت ملی انفورماتیک، حاکمیت و مدیران بخش‌ها برای پذیرش نوآوری به تغییر رویکرد و ذهنیت نیاز دارند، سند باکس و برگزاری جلسات این‌چنینی و بازتاب محتوای جلسات توسط رسانه‌ها (به تصمیم‌سازان) اقدام بسیار مؤثری است.
او که معتقد است سندباکس بانک مرکزی راهکاری موثر برای تعامل با رگولاتور است، توضیح داد: «مدیران ما به رویکردهای بروکراسی و دستوری عادت کرده‌اند، ساختار سنتی، دیکته شدن بروکراسی به مدیران، و نحوه‌ای که باید پاسخگو باشند، دست‌به‌دست هم داده تا مدیران ریسک‌گریز شوند. حاکمیت چند سالی است که به بها دادن به نوآوری تأکید دارد اما تا زمانی که تصمیم‌گیران اصلی وارد فضا نشوند، این مهم محقق نخواهد شد. یکی از نگرانی‌های من این است که محیط آزمون به یک گلوگاه تبدیل شود. در صورت وقوع چنین اتفاقی بعید است به این زودی‌ها بتوانیم، راهکاری برای تعامل حاکمیت و ایده‌ها پیدا کنیم.»
او با بیان اینکه سندباکس آمده تا فرایندهای بروکراتیک را به چالش بکشد، ادامه داد: «پیوند دادن مجموعه‌های بروکراتیک و مجموعه‌های چابک نوآور کار دشواری است و به فضایی خارج از ساختار موجود نیاز دارد. سندباکس فضایی برای تعامل همین موارد است، نمی‌توان به یکباره دو مجموعه با ساختارهای متفاوت را پیوند زد.
عبدالهی تاکید کرد که سندباکس های‌تکی است که به دنبال ایجاد تعادل میان مجموعه‌های نوآور و سنتی است. پروژه سندباکس از زمانی جدی‌تر پیش رفت که رئیس کل بانک مرکزی در جلسه فین‌تک‌هاحضور پیدا کرد.» به گفته او، حضور رئیس‌کل بانک مرکزی در جلسه یک سیگنال برای تمام شرکت‌ها زیرمجموعه بانک بود.
پروژه سندباکس برای کمک به حاکمیت است نه فین‌تک
در ادامه جلسه سید جعفر مرتضویان مدیر نوآوری، طرح، تحقیقات و مطالعات راهبردی شرکت ملی انفورماتیک، اجزای تشکیل دهنده و اهداف سندباکس بانک مرکزی، نحوه عملکرد و سیاست‌های کلان پروژه را تشریح کرد به گفته او، از سال گذشته چارچوب مقرراتی سندباکس توسط هیئت عامل بانک مرکزی، با بهره‌گیری از تجارب سازمان بورس و زحمات آقای عبدالهی، توسط بانک مرکزی تصویب شده است.
به گفته مرتضویان، محیط تنظیم گری آزمون چهار رکن دارد که شورای راهبری بالاترین رکن آن است، دبیرخانه شورای راهبری و مجری (مجری؛ پیشبرد مراحل اجرایی این محیط را بر عهده دارد) از دیگر ارکان محیط آزمون هستند. وظیفه مجری‌گری دبیر خانه به شرکت ملی انفورماتیک محول شده است.
عبدالهی در این خصوص نیز اضافه کرد: «وظیفه مجری‌گری سندباکس ابتدا به شاپرک محول شده بود، اما ازآنجایی‌که شاپرک تنظیم‌گر بخشی است و فقط با صنعت پرداخت در ارتباط است تصمیم برآن شد که شرکت ملی انفورماتیک که بر تمام مجموعه‌ها نظارت دارد و با بانک مرکزی هم در تعامل است، به عنوان مجری سندباکس انتخاب شود.»
مرتضویان در ادامه به اهداف سندباکس اشاره کرد و گفت: «صیانت از بازارهای پولی از طریق به‌کارگیری فناوری‌های نوین، شناسایی ریسک‌های فناوری نوین و شیوه‌های مدیریت آن، عمیق بخشیدن به بازار پولی کشور، توسعه نظارت الکترونیکی و ایجاد رویکرد جدید نظارتی، ایجاد بستر توسعه کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری‌های مالی از اهداف ایجاد سندباکس بانک مرکزی هستند.»
به گفته مرتضویان، این موارد بر اساس سه محور اصلی تکالیف بانک مرکزی یعنی، سیاست پولی، نظارت بر بازار مالی، پرداخت و تسویه هدف‌گذاری شده‌اند.
او به سیاست‌های کلی و کلان سندباکس بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: «ساده‌سازی و روش‌ها و رویه‌های تعامل مخاطبین، چابک‌سازی سندباکس در پاسخ به متقاضیان، اجتناب از محدودسازی دامنه کسب‌وکاری درخواست و پذیرش انواع نوآوری‌های مالی (باتوجه‌به اولویت‌های بانک مرکزی)، پذیرش فصلی تقاضاهای ورود به سند باکس، دریافت نکردن کارمزد برای انجام خدمات متقاضیان، تمرکز بر پذیرش متقاضیان حقوقی، مشارکت حداکثری ذی‌نفعان کلیدی در فرایند ارزیابی آنها راهبردهای کلان سندباکس بانک مرکزی هستند.» به گفته او، سندباکس نمی‌خواهد که متقاضیان در پیچ و خم‌های اجرا درگیر شوند.»
علی عبدالهی در خصوص سیاست عدم دریافت کارمزد از متقاضیان توضیح داد: «پروژه سندباکس برای کمک به حاکمیت است نه پروژه‌ای برای پیشرفت فین‌تک؛ توجیهی ندارد که از متقاضیان کارمزد گرفته شود. مسیر نوآوری و فناوری که منتظر فرایندهای حاکمیتی نمی‌ماند، کسب‌وکارها حتی در فضای خاکستری به فعالیت خود ادامه می‌دهند و پیشرفت می‌کنند.»
مرتضویان در ادامه سیاست‌های اجرایی سندباکس را عنوان کرد. به گفته او، تمام شرکت‌های ثبت شده در زمینه فناوری‌های مالی بر اساس اولویت‌بندی بانک مرکزی به‌صورت دوره‌ای و فصلی مورد پذیرش قرار می‌گیرند. مدت‌زمان دوره ارزیابی ۶۰ روز و مدت‌زمان حضور در سندباکس ۶ ماه است که یکبار تمدید هم دارد. فرایند ارزیابی و انتخاب از سمت سندباکس هم سه ماه طول می‌کشد.
عبدالهی اعلام کرد که این زمان‌ها زمان‌های حداکثری هستند و سپس توضیح داد: «این زمان‌ها زمان‌های بست پرکتیس بین‌المللی هستند نه مبنا و معیار سندباکس.»
مرتضویان در ادامه گفت که شورای راهبری و تنظیم گران بخش دبیرخانه شورای راهبری، شرکت‌های حاکمیتی (شاپرک و شرکت ملی انفورماتیک) خبرگان فنی و کسب‌وکاری چارچوب اجرایی سندباکس را تشکیل می‌دهند.
به گفته او، بخش دبیرخانه و مجری سند باکس هم که در رأس آن شورای راهبری محیط آزمون تنظیم‌گری قرار دارد، را مدیر محیط آزمون تنظیم‌گری، کمیته فنی و تخصصی، دبیرخانه محیط آزمون، مسئولان نظارت بر طرح، ارزیابی و انتخاب طرح‌ها، راهبری محیط آزمون، زیرساخت فنی محیط آزمون تنظیم‌گری را تشکیل می‌دهند.
مرتضویان اضافه کرد: «همکاران ثالث، شرکت خدمات انفورماتیک، شرکت شاپرک و شرکت کاشف چهار زیر مجموع‌های هستند که ذیل مسئولیت راهبری محیط آزمون فعالیت می‌کنند.»
او در خصوص کمیته فنی – تخصصی سندباکس نیز توضیح داد: «برای استفاده از ظرفیت خبرگان صنعت و دریافت نظرات ذی‌نفعان مختلف در مراتب گوناگون اجرای سندباکس کمیته فنی و تخصصی ایجاد شده، نماینده‌های بخش خصوصی، نماینده بانک مرکزی، نماینده‌های نهادهای و دستگاه‌های اجرایی مرتبط، خبرگان و صاحب‌نظران مستقل اعضای کمیته فنی تخصصی سندباکس‌اند.»
عبدالهی در راستای صحبت‌های مرتضویان تاکید کرد که باید به این کمیته‌ها به‌عنوان یک تیم نگاه کرد نه یک چارت سازمانی.
عبدالهی تاکید کرد که هدف سندباکس ایجاد مشارکت، دور یک میز نشستن و گفتگو کردن است. به گفت او، در مواردی بوده که بخش خصوصی دغدغه حاکمیت را به‌خوبی درک کرده و برای آن راه‌حل پیدا کرده است.
مرتضویان نیز با اشاره به اولین دوره فراخوان سندباکس گفت: «اواخر خردادماه فراخوان اولین دوره پذیرش ایده‌ها از طریق پرتال سندباکس بانک مرکزی منتشر شد، بر اساس این فراخوان تمام متقاضیان باید شرکتی ثبت شده و تیم متخصص و زیرساخت مورد نیازشان را داشته باشند، ایده آنها باید در زمینه رگ‌تک، پی‌تک، سوب‌تک و لندتک باشد.»
عبدالهی در راستای تکمیل صحبت‌های مرتضویان در خصوص فراخوان سندباکس بیان کرد که سندباکس رویکردی روبه‌جلو دارد. به گفته او، شرکت ملی انفورماتیک به انتشار فراخوان بسنده نکرده است: «در رویداد اوپن دیتا شرکت کرده‌ایم و با پژوهشگاه رویداد قرارداد بسته‌ایم که اگر طرحی توسط کمیته علمی اوپن دیتا تأیید شد، طرح به‌صورت مستقیم به سندباکس منتقل شود. به همکارانمان نیز سپرده‌ایم که اگر در حوزه‌ای که سندباکس می‌تواند مؤثر باشد متوجه خلا قانونی‌ای شدند، از آنها به حضور در سندباکس دعوت کنند.»
بیات نیز به عنوان نماینده بانک مرکزی در فراسندباکس اعلام کرد که از طرح‌ها حمایت خواهیم کرد. به گفته بیات، ایجاد سندباکس مسئولیتی بود که هیئت دولت به ما محول کرده بود، سندباکس باید در بانک مرکزی ایجاد می‌شد، پس مقدماتش از سال گذشته فراهم شد و با تلاش‌های شرکت ملی انفورماتیک و آقای عبدالهی تمامی زحمات به بار نشست و امروز بیست روزی است که از فراخوان سندباکس بانک مرکزی می‌گذرد. او که سندباکس را محلی برای حضور بهتر و مؤثرتر فعالان حوزه نوآوری می‌داند، خطاب به صاحبان ایده گفت: «سندباکس محل جرقه ایده‌ها نیست، ایده‌های سندباکسی باید اندکی بالغ‌تر از یک ایده خام باشند، به عبارتی افرادی که خواهان حضور در سندباکس هستند باید مقدمات اولیه‌ای را بگذرانند.»
نگاهی به راهنمای بین‌المللی محیط‌های آزمون تنظیم‌گری فناوری‌های مالی
در ادامه رضا قربانی، موسس کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار اظهار کرد که بازشدن درهای شرکت ملی انفورماتیک اتفاق بزرگی است، اقدامات زیادی انجام شده اما مرز بندی‌های این سال‌ها، مسیر ارتباط میان کسب‌وکارها و حاکمیت را بسته بود.
رضا قربانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار را معرفی کرد و گفت: «هر حوزه‌ای رسانه مختص خودش را نیاز دارد، بر همین منطق مسیرمان را تغییر داده‌ایم، در همین راستا کارخانه نوآوری راه‌کار را باهدف رسانه سازی برای حوزه‌هایی متفاوت ایجاد کردیم.» قربانی تاکید کرد: «رسانه‌هایی نیاز داریم که با بخش خصوصی و دولتی تعامل داشته باشند.»
او ادامه داد: «شهر هوشمند، بیمه دیجیتال، مدیریت سرمایه، حسابداری، تأمین مالی، پول و بانکداری حوزه‌های فعلی تحت پوشش راهکارند. راه‌کار در حال حاضر شش رسانه دارد؛ ماهنامه چاپی عصر تراکنش، انتشارات راه پرداخت، فروشگاه، هفته‌نامه کارنگ و رمزارز، وب‌سایت تحلیلی خبری و بیمه دیجیتال که اولین شماره آن نیز به تازگی منتشر شد.»
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گزارش راهنمای بین‌المللی محیط‌های آزمون تنظیم‌گری فناوری‌های مالی را تشریح کرد: «این گزارش بیکر مکنزی است که با حمایت شرکت ملی انفورماتیک و با همکاری مشترک راه پرداخت ترجمه و باز تولید شده است. این راهنما، نمایی کلی و مقایسه‌ای از بسترهای محیط آزمون تنظیم‌گری در سراسر دنیا ارائه می‌دهد که شامل مناطق آسیا-اقیانوسیه، اروپا، خاورمیانه و آفریقا و آمریکای شمالی و جنوبی می‌شود. براساس اطلاعات موجود تعدادی از کشورها مانند بلژیک، فیلیپین و آفریقای جنوبی دارای بستری شبیه محیط آزمون هستند یا محیط آزمون اختصاصی دارند، درحالی‌که آرژانتین و آلمان محیط آزمون رسمی ندارند.»
قربانی ارزش این گزارش را در این می‌داند که نگاهی تعصبی ندارد و هدفش این نیست سندباکس را خوب نشان دهد. این گزارش وضعیت سندباکس را در کشورهای استرالیا، آرژانتین، بلژیک، کانادا، المان هنگ‌کنگ، مالزی اندونزی، ایتالیا، سنگاپور، آفریقا جنوبی، سوئیس، تایوان، تایلند، هلند، انگلستان و اوکراین بررسی کرده و به ده سوال در این باره پاسخ داده است. محیط آزمون، معیارهای ارزیابی، چگونگی در خواست، طول دوره محیط آزمون و… محورهای این گزارش‌اند. عمده گزارش‌ها بیشتر به موضوعات فنی و پیچیده پرداخته‌اند نه موضوعات فنی و ساده، برای همین برگزاری وبینار‌هایی با موضوع سندباکس ضروری است.
رضا قربانی معتقد است که نتیجه اعتماد کردن به فعالان تکنولوژی، مثبت است. اگر تجارت الکترونیک در کشور رشد نکرده بود در دوران شیوع کرونا، فرو می‌ریختیم. زیر ساخت‌های احراز هویت غیرحضوری هم برای احراز هویت بورس وجود داشت و فقط منتظر تأیید حاکمیت بود. مرور این اتفاقات نشان می‌دهد که تکنولوژی بسیار کمک‌کننده است نه یک موضوع فانتزی و مصیبت‌آور.
در ادامه محمدمهدی شریعتمدار رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک، با تاکید براینکه سندباکس برای موضوعات پرریسک مناسب است گفت: «در ده سال گذشته چالش‌های زیادی از نظر اشخاص و نهادها در حوزه امنیت اقتصادی داشتیم این شرایط که باعث پدیدآمدن مجموعه و نمادهای باثبات و قدرتمند شده چالش بزرگی است که بر تمام اقدامات این موضوع تأثیر گذاشته است. معتقدم کسب‌وکارهای LOW RISK و MEDIUM RISK باید آزادانه فعالیت کنند و برای حوزه‌های پر ریسک است که سندباکس مؤثر است.»
تقوایی در بخش دیگر این نشست با تاکید بر اهمیت جایگاه حاکمیت گفت: «نهادهای تأثیرگذار در جامعه، مردم حاکمیت و اقشار مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که پیشرفت در کشور با رویکردهای فناورانه است که اتفاق می‌افتد. کشورها در مواجه با فناوری مدل‌ها و الگوی متفاوتی انتخاب کرده‌اند، مثلاً کره جنوبی مرزهای فناوری را توسعه و تغییر می‌دهد، برخی دیگر تصمیم گرفته‌اند که تولیدکنندگان حوزه فناوری باشند. برخی کشورهای دیگر الگوی توسعه فناوری را برای مصرف داخلی تعریف کرده‌اند و برخی به فناوری نگاه سرمایه‌گذاری دارند، مهم است که حاکمیت جایگاه خودش را درست تعریف کند.»
او در خصوص توسعه سندباکس بیان کرد: «دوره گذار از ساختار سنتی به دوران جدید دشوار است، منشأ این موضوع هم این است که افراد نمی‌خواهند از پوسته سنتی خود خارج شود. قواعد تعریف شده سازمان‌ها با فلسفه سندباکس که به دنبال رفع محدودیت است در تضاد است. برای همین لازم است اقدامات آموزشی و فرهنگ‌سازی انجام شود.»
او در بخش پایانی صحبت‌هایش اعلام کرد که به بعضی ایده‌ها بعد از بررسی در کارگروه و ارجاع آن به سندباکس‌های بخشی، بیانیه چشم‌پوشی داده می‌شود، یعنی اگر فردی قانونی را محدودکننده کسب‌وکارش می‌بیند، سندباکس می‌تواند از آن قاعده صرف‌نظر کند.
دانلود فایل PDF راهنمای بین‌المللی محیط‌های آزمون تنظیم‌گری فناوری‌های مالی