پول دولت را خرج استارتاپ‌های موج اول نکنید!
یادداشتی از رضا جمیلی
پیشتر در این صفحه نوشتیم که موج دوم اکوسیستم استارتاپی ایران در حال شکل‌گیری است. موجی که برخلاف موج اول که از ابتدای دهه 90 شکل و در میانه این دهه اوج گرفت، احتمالا کمتر خطا خواهد کرد؛ هیجان‌های منطقی از خود نشان خواهد داد و مهم‌تر اینکه برای رسیدن به موفقیت راه سخت‌تری در پیش دارد.
اکوسیستم استارتاپی ایران دیگر نه یک زمین بکر و بدون رقیب است و نه پر از سرمایه‌گذارهایی که حاضر باشند روی هر ایده متهورانه و یا حتی انتزاعی سرمایه‌گذاری کنند. اکوسیستم کسب‌وکارهای نوپای ایران بالغ‌تر شده، شکست‌های زیادی را به چشم دیده و مهم‌تر آنکه در حال از سر گذراندن یک موج سنگین رکود و ناامیدی و بی‌پولی است.
اگرچه که پول‌های دولتی در حال تزریق به این فضا هستند و تاسف‌بار اینکه استقبال خوبی هم از سوی شتابدهنده‌ها و بازیگران قدیمی این حوزه از این منابع شده، اما تجربه‌های گذشته (دقت شود وقتی در اکوسیستم استارتاپی صحبت از گذشته می‌شود نه یک گذشته دور، که همین سه چهار سال پیش مدنظر است) نشان می‌دهد پول دولت نه برای استارتاپها که برای هیچ کسب‌وکاری منشا خیر و برکت نمی‌شود. اما حالا در روزهای بی‌پولی و کم شدن دز خطرپذیری و بالا رفتن مصلحت‌اندیشی، بسیاری، حرف‌های گذشته خودشان را از یاد برده‌اند و با استقبال از طرح‌هایی چون تسهیلات صندوق شکوفایی و نوآفرین موافق آمدن پول و نقش‌آفرینی دولتی در حوزه کسب‌وکارهای آنلاین شده‌اند.
شاید حرف درست و آینده‌نگرانه را ناصر غانم‌زاده، فعال قدیمی این اکوسیستم در مراسم رونمایی رسمی از طرح نوآفرین زد که گفت من به این طرح خوشبین نیستم و خطر دولتی شدن آن را گوشزد کرد. دلایلش هم از جنس همان تجربه‌هایی بود که بسیاری از ما در چند سال گذشته به چشم دیده‌ایم. اگر می‌خواهید به جد بدانید که پول و مداخله دولتی چه می‌تواند بر سر اکوسیستم نوآوری بیاورد به تجربه شرکت‌های دانش‌بنیان و چند هزار میلیارد تومان تسهیلاتی بنگرید که در این فضا خرج شد. حالا میراث این پول‌پاشی دولتی چیست: یک زمین سوخته به نام اکوسیستم دانش‌بنیان ایران!
اما موج دوم اکوسیستم استارتاپی ایران با یا بدون پول دولتی کدام استارتاپها خواهند بود؟ اکبر قنبرپور، معاون توسعه نوآوری پارک فناوری پردیس و دبیر نمایشگاه اینوتکس که ماه گذشته برگزار شد گفته در یک نظرسنجی از صاحبان استارتاپها و سرمایه‌گذاران و بازدیدکنندگان این نمایشگاه این سوال را پرسیده‌اند که موج بعدی کسب‌وکارهای نوپا چیست؟ جواب هم به اتفاق این بوده: استارتاپ‌های اینترنت اشیا و هوش مصنوعی. اما نباید فراموش کرد که اینترنت اشیا به شدت وابسته به تولید سنسورها و یا واردات آن‌هاست. تولیدی که این روزها خوابیده و وارداتی که گران شده.
شاید نوآفرین و دیگر دولتی‌هایی که سودای یاریگری استارتاپها در این روزهای سخت را دارند به جای پول ریختن در زمین بازی استارتاپ‌هایی که گردش مالی زیادی دارند و به قول معروف از آب و گل درآمده‌اند باید فکری به حال زیرساخت‌ها و پیش‌نیاز‌هایی بکنند که گام اول شکل‌گیری موج دوم این اکوسیستم خواهد بود. به بیانی دیگر موج اول خوب یا بد، هرچه بود، داستان‌های موفقیت و شکستش را ساخته و تزریق پول جز درست کردن رانت و احتمالا در آینده‌ای نزدیک درآمدن چند پرونده بودار مالی نمی‌تواند دستاورد قابل‌پیش‌بینی دیگری داشته باشد؛ اما خرج کردن برای زیرساخت‌ها و ریل‌گذاری برای موجی که در حال شکل‌گیری است شاید معقول‌تر به نظر بیاید. کوتاه سخن اینکه نباید تجربه طرح ictstastartups را یک بار دیگر با نام نوآفرین تکرار کرد.
مثل همیشه عالی، واقعا جای تحلیل هایی مثل این یادداشت توی اکوسیستممون به شدت خالیه تا بلکه فعالان کمی چشم و گوششون رو باز کنند و متوجه اتفاقات اطرافشون باشن نه اینکه با چندتا رویداد و دست و جیغ و هورا و سخنرانی خام بشن و خوشحال