موانع رشد گردشگری آنلاین ایران
کم‌کاری دولت، فقدان ایده‌یابی و البته انحصارگرایی راه توسعه کسب‌وکارهای آنلاین را بسته است
در حاشیه نمایشگاه گردشگری تهران در محل دائمی نمایشگاه بین‌المللی تهران، دو نشست تخصصی یکی با عنوان «گردشگری سلامت و استارتاپ‌ها» و دیگری با عنوان «نوآوری و آینده گردشگری» برگزار شد. مباحث مطرح‌شده در این دو نشست معطوف به چرایی رشد نکردن گردشگری آنلاین ایران بود. در نشست اول هادی شجاری، بنیان‌گذار استارتاپ آریامدتور با گلایه از ایده‌های تکراری در حوزه گردشگری پزشکی، آینده این حوزه را متعلق به استارتاپ‌هایی دانست که روی نیازهای دو بال مارکتینگ و لجستیک تمرکز خواهند کرد و تاکید کرد، کپی‌کردن بیشتر پلتفرم‌های آنلاین برای معرفی پزشکان و بیمارستان‌های داخلی به خارجی‌ها، نتیجه‌ای جز شکست نخواهد داشت.
اما در نشست دوم که با حضور علی کشفی، یکی از بنیان‌گذاران فلایتیو، حمیدرضا اشجع، مدیرعامل مستربلیت، بابک سهرابی مدیرعامل جاجیگا و رضا جمیلی، سردبیر مدتورپرس برگزار شد، شرکت‌کنندگان درباره ظرفیت‌های گردشگری آنلاین و آینده اقتصاد گردشگری به بحث نشستند.
حمیدرضا اشجع درخصوص ورود پلتفرم‌ها به گردشگری در حوزه فروش بلیت، تاکید کرد: «تا قبل از سال 94 قیمت بلیت‌های هواپیما تک‌نرخی بود و ما در آن زمان صرفا قیمت‌ها را نمایش می‌دادیم. اما در سال 94 بنا به توسعه صنعت هوانوردی ایران، قیمت‌ها چندنرخی و قیمت‌های آزاد وارد بازار شدند. در آن زمان وب‌سایت‌ها کمک کردند که شفافیت و دسترسی راحت به خرید بلیت هواپیما برای مشتریان فراهم شود. درواقع این یک نمونه موفق بهرهبرداری از تکنولوژی بود. در آن زمان طی بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه شدیم، تنها در همان سال، 15درصد افزایش فروش بلیت هواپیما داشتیم.
اما استفاده از تکنولوژی در گردشگری به بلیت‌فروشی محدود شد. اگر نگاهی به سامانه رزرو هتل‌ها بیندازیم متوجه می‌شویم که هنوز بسیاری از رزروهای هتل‌ها به‌صورت تلفنی یا دستی انجام می‌شود. باتوجه به این موضوع می‌توانم بگویم که هنوز ارتباط مناسبی بین عناصر مختلف گردشگری در کشور برقرار نشده است. شاید بتوانیم اجزای مختلف یک سفر را به‌صورت جداگانه، آنلاین دریافت کنیم، اما هنوز بهرهبرداری مناسبی از تکنولوژی در حوزه گردشگری نداشته‌ایم.»
مدیرعامل جاجیگا اما فاصله گردشگری آنلاین تا آنچه ایران مستحق آن است را زیاد دانست و عنوان کرد: «ما در ابتدای راه هستیم و فاصله زیادی با فضای ایده‌آل داریم. اما اگر از جنبه دیگر به آن نگاه کنیم، می‌توانیم بگوییم که فرصت‌های بسیاری در این حوزه در کشور وجود دارد. کارهای انجام‌نشده بسیاری در گردشگری وجود دارد که براساس آن می‌توان گفت که گردشگری کشور بسیار بدوی هدایت می‌شود. این موضوع از استراتژی‌های گردشگری کشور در حوزه دولتی نشئت می‌گیرد.
اگر به فضای آنلاین برگردیم، با صحبت‌های آقای اشجع موافق هستم که حوزه آنلاین شفافیت و تسهیلگری را در این حوزه ایجاد کرده است. اما من در حیطه فعالیت خودم که رزرو اقامتگاه‌هاست، نشانه‌های بسیار خوبی را می‌بینم. در این حوزه هر دو، سمت مردم هستند و در فضای وب با یکدیگر تعامل می‌کنند.
برای مثال، در برف اخیر در گیلان، حدود 48 ساعت اینترنت ما قطع بود. پس از آنکه وصل شدیم و پلتفرم را بررسی کردیم، متوجه شدیم که بدون اینکه ما به‌عنوان پشتیبان حضور داشته باشیم، رزروهای بسیاری در این مدت انجام شده است. این بسیار خوب است.»
علی کشفی اما معتقد بود که مشکلات پیش روی گردشگری آنلاین ایران را باید از چند جنبه دید و تحلیل کرد. کشفی گفت: «صحبت من در تایید صحبت‌های دوستان است. در ادامه باید بگویم که ما نباید منتظر کمک‌های ارگان‌های دولتی باشیم، بلکه خودمان باید در این حوزه حرکت کنیم. تکنولوژی هر آن چیزی را که بوده، خراب می‌کند و مدل جدیدی از بیزینس را می‌سازد. دلیل همه مقاومت‌ها در این حوزه از سوی فعالان آفلاین و سنتی همین موضوع است.
فعالان آفلاین می‌خواهند به همان شکل سنتی در این حوزه کار کنند که این امکان‌پذیر نیست، زیرا یک تقاضای مردم تغییر کرده است و مورد دوم این است که در همه جای دنیا مردم می‌خواهند با وسیله‌ای که در دست دارند، همه کارهایشان را انجام دهند.
من فکر می‌کنم در این چند سال اخیر تغییرات خوبی اتفاق افتاده است، اما همچنان جای پیشرفت بسیار داریم، زیرا سهم آنلاین بازار گردشگری بسیار پایین است. طبق بررسی‌های تیم فلایتیو در حوزه بلیت، تنها 20 درصد بازار کل کشور آنلاین است. این در حالی است که بخش‌های دیگر گردشگری مانند تور در سیستم‌های آنلاین کاملا ناشناخته‌اند.»
رضا جمیلی هم در این نشست با تاکید بر اینکه فعالان سنتی به‌شدت در مقابل تغییر، مقاومت دارند، گفت: «من معتقدم همان تغییری که استارتاپ‌ها در حمل‌ونقل رقم زدند در حوزه گردشگری هم رخ خواهد داد، اما این تغییر با سرعت کمتری خواهد بود. فعالانی که در این بخش به تکنولوژی روی آوردند در این تغییر با رشد خوبی مواجه خواهند بود. تجربه آقای اشجع در این حوزه که یک کسب‌وکار سنتی را به یک بیزینس امروزی تبدیل کردند، مصداق این صحبت است، اما بسیاری از سنتی‌ها به‌شدت در برابر تغییر گردشگری مقاومت می‌کنند.»
اشجع اما مقاومت سنتی‌ها را یکی از موانع دانست و گفت: «من به نوبه خود سهم مقاومت برای تبدیل شرایط آفلاین به آنلاین را کم می‌بینم. از نظر من، مشکل این کار در این است که ما به‌عنوان یک بازیگر نتواستیم راهکار مناسبی در این حوزه ارائه دهیم. برای نمونه در بخش اجاره‌دادن اقامتگاه‌ها چندین پنل در حال فعالیت هستند و همکاری بین آن‌ها شکل نگرفته است که این موضوع کاربر را گیج می‌کند. مشکلات بسیاری از این دست در این حوزه وجود دارد که یکی از دلایل آن به رقابت ناسالم برمی‌گردد. این رقابت گاهی چنان بزرگ می‌شود که بازیگران فرصت فکرکردن به موضوعات بزرگ‌تر را ندارند.
دلیل دیگر آن به زنجیره‌ای‌بودن گردشگری بازمی‌گردد که همه قطعات این زنجیر در حوزه آنلاین وجود ندارد. هیچ شرکت یا پلتفرمی نمی‌تواند بگوید که من وارد کار در این حوزه شدم و می‌خواهم به تنهایی تمامی کار در این حوزه را پیش ببرم.»
جمیلی در ادامه با تاکید بر سخنان اشجع عنوان کرد: «ما کارها و فعالیت‌های تکراری مانند بلیت‌فروشی آنلاین در این حوزه انجام می‌دهیم و رویکرد جدیدی نداریم. فکر می‌کنم بوم‌گردی در گردشگری بیش از سایر حوز‌ه‌های آنلاین پیشرفت کرده و موفقیت‌های چشمگیری داشته است، اما همچنان جای کار بسیار دارد.»
سهرابی، مدیرعامل جاجیگا در ادامه صحبت‌های جمیلی بیان کرد: «همان طور که اشاره کردم یکی از دلایل موفقیت اقامتگاه‌های بوم‌گردی سروکار داشتن با مردم بود. به این معنا که هر دو، سمت مردم بودند و دولت یا سازمان‌های بزرگ حضور نداشتند. براساس بررسی‌های ما بازار اقامتگاه‌های مردمی بین 2 الی 5 درصد یعنی 3هزار تا 5هزار میلیارد در سال است. در جاجیگاه بیش از 20هزار کامنت ثبت‌شده که از 5 درصد، 4/4 درصد از وضعیت راضی بوده‌اند که این عدد بسیار خوب است که حتی در میانگین جهانی هم نیز جای تامل دارد.
زمانی که هر دوطرف این بازار، مردم هستند، حداقل اتفاقی که باید در این حوزه رخ دهد این است که فضا تخریب نشود. این درحالی است که ما تحت هجمه‌های بسیار هستیم و دولت، بازار را در بخش تاریک و غیرشفاف نگه می‌دارد. این موضوع، هم به ضرر مصرف‌کننده و هم به ضرر ارائه‌دهنده خدمات است. وقتی ما برای شفافیت تلاش می‌کنیم، عده‌ای هستند که می‌خواهند جلو این موضوع را بگیرند. صداوسیما و نشریات علیه اقدامات ما تولیدمحتوا کرده که این مسئله کار را سخت می‌کند. معتقدم فعالیت در این حوزه نتیجه بسیار خوبی خواهد داشت. اما به‌دلیل اقداماتی که به آن اشاره کردم، مدت زمان رسیدن به این نتایج طولانی‌تر خواهد بود.
همه باید از دولت ببرند، دولت از ما حمایت خاصی نمی‌کند. دولت نفت را می‌فروشد و درآمد حاصل از آن را هر طور که بخواهد تقسیم می‌کند. در حال حاضر درآمد نفتی قطع شده و همین عامل باعث شده که بیدار شویم و بخواهیم به صنایع دیگر مانند گردشگری رو بیاوریم. ما منتظر این هستیم تا دولت به ما بگوید که چه کاری باید برای شما انجام دهم تا کارتان پیش رود، زیرا ما می‌توانیم با سرعت بسیار بالایی ارزش‌آفرینی کنیم، اما دولت هنوز این را نمی‌داند. امیدوار هستیم دولت به این مهم هرچه سریع‌تر پی ببرد و فضا را برایمان فراهم کند.»
در پایان علی کشفی برخی رفتارها و اقدامات تخریبگر شرکت‌های بزرگ‌تر استارتاپی را سمی برای این فضا عنوان کرد و گفت: «نکته بسیار مهمی که در این حوزه وجود دارد این است که ما باید با یکدیگر وارد تعامل شویم. این درحالی است که در کشور رقابت‌های ناسالم داریم. ما با علی‌بابا و مستربلیت رقابت می‌کنیم، اما با اسنپ رقابت نمی‌کنیم؛ زیرا اسنپ می‌خواهد همه چیز را از بین ببرد. این موضوع باید کنترل شود. قوانین ضدرقابت در آمریکا هم وجود دارد و طبق آن اجازه نمی‌دهند شرکت‌ها به‌راحتی یکدیگر را نابود کنند.
نتیجه آن این است که حدود 11 هلدینگ بزرگ گردشگری در بورس آمریکا فعالیت می‌کنند، اما در ایران نمی‌توانیم وارد همکاری با مجموعه‌ای مانند اسنپ شویم. ما با این مجموعه وارد مذاکراتی شدیم، اما پس از مدتی متوجه شدیم که صحبت آن‌ها همکاری نبوده است. آن‌ها می‌خواهند همه چیز برای آن‌ها باشد و نگاه‌شان به اکوسیستم تهاجمی است. یک روز هم ممکن است مانند تجربه ترکیه که شرکت راکت‌اینترنت را یک‌شبه تعطیل کردند. توجه به قوانین می‌تواند کمک بسیاری به گردشگری آنلاین کشور کند و از رقابت‌های ناسالم جلوگیری کند. برنامه تیمی مانند اسنپ این گونه است که یا با ما کار می‌کنید یا از روی شما رد می‌شویم. این مجموعه پول بسیاری دارد و در برخی حوزه‌ها این کار را هم کرده است و این یک خطر جدی برای گردشگری است. ما باید از سوی رسانه‌ها این موارد را پیگیری کنیم. من نمی‌گویم رقابت نکنیم، بلکه رقابت باید وجود داشته باشد، اما این رقابت باید درست و روی کیفیت خدمات و محصولات باشد نه با پول‌پاشی.»
منبع: هفت صبح
مطالب مرتبط:
تحلیل بازار ۴،۱۲۸ میلیارد تومانی اقامتگاه اجاره‌ای در ایران سهم علی بابا از فروش بلیت هواپیما آب رفته؟ فلایتیو تنها نماینده ایران در وب‌سامیت ۲۰۱۹ چرا امین‌الضرب را به تپسی دادند نه اسنپ؟