بازوی فنی اینترنت اشیا ایران ضعیف است

مرکز گسترش فناوری اطلاعات (مگفا) به عنوان یکی از نهادهای دولتی متولی در زمینه فناوری اطلاعات از سال گذشته واحد جدیدی به نام واحد اینترنت اشیا راه‌اندازی کرده است. با توجه به این اقدام بزرگ که می‌تواند در پیشبرد جریان اینترنت اشیا در کشور نقش بسزایی داشته باشد با محمدرضا کامرانی، مدیر واحد اینترنت اشیا مگفا در مورد فعالیت‌های این مرکز و وضعیت IoT در کشور گفتگویی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

پروژه اینترنت اشیا مگفا دقیقاً چه کار می‌کند؟

مگفا از سال گذشته واحدی به نام اینترنت اشیا راه اندازی کرده است که من مدیریت آن را به عهده دارم. مگفا چند پروژه شهر هوشمند را اجرا می‌کند، مثل شهر هوشمند بوشهر که قرارداد دارد و همچنین چند شهر دیگر مثل تبریز و یزد.

همانطور که می‌دانید شهر هوشمند یکی از ورتیکال های اینترنت اشیا است درکنار اینترنت اشیا صنعتی، کشاورزی یا سلامت که برخی آن را در همان مقوله شهر هوشمند می آوردند.

کلاً اینترنت اشیا یک مفهوم است برای سولوشن، مسئله‌ای هست و شما می‌آیید آن را حل می‌کنید. شما نیاز به موتورهای سخت افزار، شبکه و نرم افزار دارید و راه صحیح این است که آنها را درسات کنید و برای کارهای مرتبط سفارشی سازی کنید. درواقع باید یک سری هسته‌های سخت افزار درست کنید که به وسیله‌ها وصل می‌شود، حس کند و اطلاعات را می‌گیرد. از سوی دیگر شبکه‌ای می‌خواهیم که اطلاعات را به سرور بفرستد و به یوزر برگرداند.

این راه ارتباطی اصطلاحاً به یک پلتفرم اینترنت اشیا نیاز دارد که باید بتواند برای زمینه‌های مختلف داده‌ها را بگیرد و برای کاربر نهایی نمایش دهد. (توضیحات مربتط؟) یعنی حوزه‌های مختلف اینترنت اشیا مثل جمع آوردی داده، آنالیز و داشبوردینگ برای UI را تأمین می‌کند. برای شرکت‌ها و استارتاپ‌ها خوبی اش این است که نیاز به سرمایه‌گذاری دارند برای کسی که پلتفرم دارد داده‌ها ارزشمند می‌شوند.

پروژه شهر هوشمند یه طراحی مفهومی دارد که چه چیزهایی نیاز دارد؟ چه داده‌هایی دارد؟ چه شبکه‌هایی می‌خواهد و ما باید روی آن ورتیکال‌های مختلف را توسعه دهیم.

آیا در زمینه شهر هوشمند به عنوان فعال و سیاستگذار چالشی دارید؟

مشکلی که در شهر هوشمند داریم این است که رویکرد Bottom-Up وجود دارد و همه با این رویکرد حرکت می‌کنند؛ یعنی هر کسی می‌آید و سنسوری می‌دهد، کاری راه می‌اندازد، کسی می‌آید یک ترکر راه می‌اندازد، یکی می‌آید وارد کشاورزی هوشمند می‌شود همه این ناهماهنگی‌ها به خاطر این است که کسی نیامده از بالا وارد شود. لازم است مرکز کنترلی داشته باشیم که داده‌ها بیایند و آنجا رد و بدل شوند.

اینطور که به نظر می‌رسد مگفا درحال کار روی زیرساخت است عمدتاً؟

بخشی از استراتژی مگفا به پلتفرم‌های اینترنت اشیا مربوط است، اگر دستگاهی هم می‌سازد یا وارد پروژه‌ای می ‌شود همه در راستای همین راهبرد است. در واقع بله، واحد IoT مگفا روی زیرساخت‌های شبکه و پلتفرم اینترنت اشیا متمرکز است. معمولاً در مورد ورتیکال‌ها این اتفاق می‌افتد. بعضی‌ها را خودمان ورود می‌کنیم و بعضی‌ها را با شرکت‌های دانش بنیان وارد همکاری می‌شویم. به هرحال رسالت مگفا گشترش فناوری اطلاعات است یعنی enable کردن استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان.

آیا واحد اینترنت اشیا مگفا رویکرد Bottom-Up را قبول ندارد؟

پلتفرم اینترنت اشیا روی ورتیکال‌ها شکل می‌گیرد اما معماری‌اش را باید از اول در مقیاس شهر ببینید. اما موقع پیاده سازی این پلتفرم در ورتیکال‌های مختلف به تدریج کامل می‌شود. در مورد سؤال شما نمی‌شود کلی نظر داد. در مورد شهر هوشمند باید رویکرد Top-Down باشد؛ البته اگر بخواهد درست صورت گیرد. اما جایی هست که یه فرایند صنعتی به خودی خود دارد پیش می‌رود و برای مالکی است که می‌خواهد مانیتورینگ انجام دهد. در اینجا اصلاً Top-Down مصداق ندارد بلکه باید بیاید در سطح فیلد چیزهایی نصب شود.

بسیاری از فعالیت‌هایی که به ویژه از سوی استارتاپ‌ها دارد انجام می‌شود برعکس چیزی است که شما گفتید، یعنی همان Bottom-Up است.

دلیلش این است که برای اینکه مگفا جایگاه دولتی دارد و تنها سازمان فناوری اطلاعات دولت است، درواقع به صورت دولتی ساخته شده است اما هزینه ها را خودش تأمین می‌کند. به خاطر همین پروژه‌های بزرگ به سراغش می‌آیند اما استارتاپ‌ها پروژه‌های بزرگ دریافت نمی‌کنند. به خاطر همین مجبور می‌شوند پروژه‌های کوچک شروع کنند و بر همین مبنا ساختار جزیره‌ای پیدا می‌کنند.

و این ساختار جزیره‌ای با رویکرد شما مغایرتی ندارد؟ آیا شما به آن ورود می‌کنید؟

اگر محصولی با عنوان IoT ساخته شد، دلیورد شد و به مشتری رسید دیگر کارش انجام شده است؛ اما یادمان باشد این دیگر شهر هوشمند نمی‌شود. آخر می‌شود اپلیکیشن یا سرویسی برای پارکینگ یا کشاورزی. اگر شهرداری با همین فرمان برود مواجه می‌شود با کلی زیرساخت‌های شبکه، زیرساخت‌های مرکز داده که باید به هرکدام در یکجا رسیدگی کند. اما وقتی با رویکرد پلتفرمی به موضوع نگاه می‌کنید یک مرکز کنترل داریم، مثل اپلیکیشن آپ که ماجول اصافه می‌کند و در نهایت شما یک محیط دارید برای انجام کارهای مختلف. مفهومی که ما دنبال می‌کنیم هم به همین طریق است.

حالا اگر بخواهد در آینده سولوشن خود را تحت این پلتفرم قرار دهد مشکلی نیست؛ چون ساختار پلتفرم همین است که بتواند ورتیکال‌های مختلف با هر فرمتی را ساپورت کند یعنی اگر بعداً خواست یکپارچه سازی انجام دهد.

درحل حاضر بسیاری از استارتاپ‌ها درحال ارائه خودمختار گجت‌های هوشمند هستند، دست کم این چیزی بود که در نمایشگاه اخیر شهر هوشمند شاهد بودیم. با این توضیح شما، آیا آنها دارند به بی‌راهه می‌روند و یا در نهایت باید یکپارچه شوند؟

این کار توان تولید گجت را نشان می‌دهد اما بازار صرفاً این نیست اگر B2G دارید کار می‌کنید، دولت نیاز به زیرساخت بزرگ نرم‌افزاری دارد حالا اینها می‌تواند تحت لوای آن زیرساخت بیایند محصولشان را ارائه کنند و مشکلی پیش نمی‌آید.

تا جایی که می‌دانم شهرداری در همیش رویداد API خودش را در اختیار دوستان و تیم‌ها قرار داده بود تا آنها سولوشن ارائه دهند.

شهرداری داده خاصی ندارد.

خوشحل می‌شوم در مورد ارتباط مگفا با نهادهای دیگر در زمینه اینترنت اشیا توضیح دهید.

ما تلاش کرده‌ایم تا با شهرداری هم وارد همکاری شویم. اما شهرداری خیلی ذهنیت درستی از این موضوع ندارند. بگذارید چالش بزرگ اینترنت اشیا در ایران را برایتان بگویم.

حتماً خیلی مفید خواهد بود.

این است که فنی نداریم. همه کسب‌وکاری نگاه می‌کنند. بیزینس بدون فنی اصلاً معنی ندارد. نتیجه‌اش این می‌شود که مثلاً ما در همایش تراکنش ایران که من یکی از داوران تیم‌ها بودم شاهد بودیم که استارتاپی اول یا دوم می‌شود که اصلاً لیاقتش را ندارد و  آن استارتاپ خوب می‌شود رتبه پنجم. چرا؟ چون داورها همه نگاه کسب‌وکاری دارند و از کار فنی سر در نمی‌آورند. اصلاً ممکن است تیمی ایده ای داشته باشد که قابلیت‌های زیادی داشته و بتواند جای دیگری مورد استفاده قرار گیرد و یا فردی غیرفنی چون درک فنی ندارد ردش می‌کند. چون حتی کاربردش را درک نمی‌کند.

نتیجه‌اش می شود که در ایران همه دارند کسب و کاری حرف می‌زنند و خب سؤال اینجاست که چه کسی باید کار را انجام دهد؟ طبیعتاً شخص فنی. ما بازوی فنی ضعیفی داریم.

پس بهتر است بگوییم این بازوی فنی «ضعیف» است؟ چون شاهد هستیم که در این استارتاپ‌ها به هرحال یک تیم فنی پشت کار است.

بله اما همه اپلیکیشن می‌سازند! چون راحت است و سخت افزارش ساخته شده است. این که نشد اینترنت اشیا.

در مورد گجت‌هایی که ساخته شده است چطور؟ آنها را هم تیم فنی ساخته است.

بله اما کم است. در همان نمایشگاه تراکنش شاهد بودی کسی بود چراغ های LED از خارج آورده بود و می‌فروخت. این که استارتاپ نیست. انقدر ضعیف است که حتی در شناسایی آنها هم مشکل پیش می‌آید.

من فکر می‌کنم بحران اکنون اینترنت اشیا ایران بحران فنی است. برخلاف اینکه فکر می‌کنند ما آدم فنی زیاد داریم. حرفی بسیار کلی است. اگر بخواهیم خیلی فیلسوفانه صحبت کنیم و بیش از حد فلسفه به خرج دهیم می‌شود یک مشت کتاب و چیزی از آن در نمی‌آید.

با ای تفاسیر فکر می‌کنید راهکار چیست؟ آیا آموزش کمی وجود دارد؟ می‌دانم دوره‌های متعددی در حال برگزاری است؟

دوره‌ها به جایی نمی‌رسند و این دوره ها فایده‌ای ندارند. دانش کار فنی در بلند مدت کسب می‌شود و یاد می‌گیرد نه با دوره‌ای یک هفته ای. در همین دوره یک هفته‌ای هم مخاطبش کسی است که خودش چند سال پیشینه کار داشته و حالا باید تجربه کسب کند. این آموزش‌ها باید در دانشگاه‌ها داده شود که متأسفانه در دانشگاه ها هم اساتیدی نداریم که تدریس کنند. مخصوصاً جالب است بدانید که دانشگاه‌های خوب این آموزش‌ها را نمی‌دهند چون استادها جوان نیستند. معولاً دانشگاه‌های درجه دوم، خروجی‌های خوبی دارند، یعنی، مهندسان خوب داریم که فکر رفتن و مهاجرت نیستند، همان موقعی که درس را می خواند به قصد کار می خوانند و بهتر یاد می گیرند. بعضی ها تنها به فکر نمره هستند و مقاله دادن. درحالی که برای کار فنی در زمینه اینترنت اشیا داشتن مقاله اینترنت اشیا به کاری نمی آید.

من نظرم این است که در دانشگاه ها این قسمت ضعیف است. یعنی هرکسی که یاد می گیرد یا گرفته است خودش یاد گرفته است. البته که این اتفاق تنها در مورد اینترنت اشیا مصداق ندارد بلکه برای مثال در مورد میکروپروسسور یا رزیپردازنده‌ها؛ باید پرسید آیا استادی که درس نظری این مفهوم را می دهد آیا خودش در این زمینه کار کرده است یا کار جدی انجام داده است؟

به این نتیجه می‌رسیم که ارتباط علم و صنعت همچنان در زمینه فنی و به ویژه IoT است؟

دو طرفه است. دانشگاه و استادها، صنعت را ندیده اند و صرفاً جزوه‌های لیسانس و فوق لیسانسش را درس می‌دهند. البته من مقصر این ساختار کنونی را دانشگاه می‌دانم. خیلی جاها وارد شده اند و حتی قرار داد بسته اند اما انجام نداده اند، طبیعی است که صنعت نسبت به دانشگاه بدبین می‌شود. درستش این است که دانشگاه اصلاً نباید نیازی به بودجه داشته باشد باید بتواند خودش از پس هزینه‌هایش بر بیاید. باید گفت خودتان بروید درآمد کسب کنید و ما بودجه نمی‌دهیم، اگر نمی‌توانید دانشجو نگیرید. مثل ماجرای تحریم است. لازم است کمی خودمان تکان بخوریم، تاکی می‌خواهیم نفت بفروشیم. دانشگاه نباید محتاج بودجه دولتی باشد. مگر دانشگاه‌های دیگر چه می‌کنند. نگاهی به روسیه بیندازید. مقاله داشتن و نوشتن چه فایده‌ای دارد؟ دلمان خوش است که رتبه یک غرب آسیا را داریم. باید از نیروهایی که داریم، از برند دانشگاه‌های خوبمان استفاده کنیم و پروژه تعریف کنیم.

با توجه به این شرایط بغرنج، و با توجه به اینکه درحال حاضر هم تیم‌های دانشگاهی هرچند اندکی درحال فعالیت در زمینه اینترنت اشیا هستند، آیا چشم انداز مثبتی نمی‌بینید؟

با این وضع دانشگاه‌ها کاری پیش نمی‌رود. نهاد علمی هم کاری نمی‌کند. کسی اصلاً به فکر علم و کار مفید نیست! حتی در کار فنی هم آماده خور شده ایم. مثال بارزش در مورد بوردهای raspberry است. که برای نسخه پروتوتایپ و دادن Proof of Concept استفاده از آن مانعی ندارد اما شاهد هستیم که در تیراژ بالا هم از آن استفاده می‌کنند. در واقع باید قیمت را کاهش دهیم و دانش آن را یاد بگیریم.

حالا برگردیم به تیم مگفا. واحد اینترنت اشیا مگفت متشکل از چه کسانی است؟

ما تیم سخت افزار داریم و نرم‌افزار. سخت افزار کار شبکه و هسته‌های لازم برای خواندن و ارسال اطلاعات را هم انجام می‌دهند. نرم افزار کار پلتفرم را انجام می‌دهند.

دقیقاً محصولات مگفا در توسعه اکوسیستم اینترنت اشیا تا کجا پیش رفته است؟

پارکینگ هوشمند، کشاورزی هشومند، انرژی هوشمند زمینه هایی است که در ایران بیزنیس های بیشتری را جذب کرده است. مگفا در تمام این زمینه‌ها ورود کرده است، چه به صورت کامل پروژه‌هایی انجام داده است و چه درحال انجام است.

این پروژه ها همگی در تهران انجام شده است؟

اتفاقاً ما خیلی در تهران فعالیت نمی‌کنیم، چون در نهایت به شهرداری ختم می‌شود. ما بیشتر با استانداری‌ها وارد مذاکره می‌شویم چون نهاد حکومتی هستند که می‌تواند دیگران را دور خود جمع کنند. مانند پروژه شهر هوشمند بوشهر.

دلیل انتخاب بوشهر برای پروژه شهر هوشمند مگفا چیست؟

بوشهر کاندید شهر هوشمند از نظر وزارت کشور است؛ زیرا اکوسیستم مختلفی دارد از بنادر گرفته تا فضای سبز.

با توجه به اینکه فضای استارتاپی در کشور با سرعت خوبی و یا دست کم در اسم و نظر درحال رشد است، سؤالم اینجاست که مگفا چه مواجهه‌ای دارد؟ چطور حمایت می‌کند؟ آیا فضا در اختیارشان می‌گذارد؟

خیر، اما با شرکت‌های علاقه‌مند همکاری می‌کند. مثلاً در رینوتکس تبریز، اقامت، غرفه را برایشان فراهم کردیم و در زمینه‌هایی که با آنها می‌توانستیم وارد کار شویم تفاهم نامه امضا کردیم و در پروژه‌ها همکاری می‌کنیم. گاهی نقش منتور را برایشان ایفا کنیم و گاه شتابدهنده.

آیا وارد سرمایه گذاری می‌شوید؟

بله، ممکن است با توجه به حوزه کاری آن استارتاپ. مثالش در حال حاضر در زمینه بومگردی است. با علی بابا و یک شرکت خصوصی همکاری داریم. در واقع می‌شود گفت به گردشگری هوشمند مرتبط است.

شما به عنوان یک سازمان بزرگ در حوزه اینترنت اشیا شاید بتوانید به این سؤال پاسخ دهید که ما کجای جهان IoT هستیم؟

برخلاف آنچیزی که به نظر می‌رسد جهان خیلی به این زمینه ورود نکرده است. شرقی‌ها به معنای خاور دور، بیشتر به فناوری و اتوماسیون علاقه دارند. در مورد کانادا و اروپا تردید دارم مخصوصاً کانادا که دغدغه خاصی ندارند. اما کره و ژاپن و تایوان عاشق هوشمندسازی هستند!

و به عنوان سؤال آخر، ایران چقدر با چهان فاصله دارد؟

از زمانی که دانش در اختیار همگان قرار گرفت و تکنولوژی ارزان شد اینترنت اشیا رشد کرد. بر همین اساس ایران هم بازار بزرگ خودش را دارد. ما عقب نیستیم. کافی است به اسنپ و تپسی نگاه کنید که چقدر کاربر دارد و بعد از اوبر رتبه خوبی در جهان باشد و نشان‌دهنده این است که کشور ما رویکرد مثبتی نسبت به تکنولوژی دارد.

مصاحبه و تنظیم: تمنا منصوری