ویزای استارتاپی، سختگیری صداوسیما دوعامل فشار ویاودیها
هشدارهای جدی رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس درباره آینده صنعت وی‌اودی که او اعتقاد دارد 12 میلوین ایرانی مخاطب آن هستند
کشورهای عربی میلیاردها دلار برای تولیدمحتوا سرمایه‌گذاری کرده‌اند… ویزای استارتاپی به یکی از کلیدواژه های موردعلاقه و پرتکرار در جستجوهای اینترنتی فعالان کسب‌وکاری کشور تبدیل شده است… فشارهای صداوسیما بر کسب‌وکارهای آنلاین حوزه محتوا از جمله ویاودیها نتیجه جز ترس سرمایه‌گذاران و مهاجرت نخبگان استارتاپی نخواهد داشت… این‌ها سه جمله و گزاره کلیدی مصاحبه‌ای است که مجتبی توانگر دو روز پیش با سایت همشهری‌آنلاین کرده است. مصاحبه‌ای که مثل همیشه رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس در آن با حمایت از بخش خصوصی آنلاین کشور، نگرانی‌های جدی‌ای درباره نتیجه فشارها بر این کسب‌وکارها ابراز کرده است. فشارهایی که از کنار هم قرار دادن همان سه گزاره می‌توان عواقب‌شان را استخراج کرد: مهاجرت نخبگان استارتاپی در پی به بن‌بست رسیدن سرمایه‌گذاری روی نوآوری های حوزه محتوا و در قدم بعدی افتادن بازار محتوای منطقه به دست کشورهای عربی و ترکیه. و این یعنی مصرف محتوایی مخاطبان ایرانی مانند ۵-۶ سال پیش دوباره به شبکه‌های نازل خارجی متکی خواهد شد. اما مهم‌ترین نگرانی‌های توانگر و هم‌فکرانش در ارتباط با اکوسیستم محتوای دیجیتال کشور که بخش خصوصی در این سال‌ها آن را رشد داده چیست؟
شبکه نمایش خانگی ثروت ملی است!
مجتبی توانگر رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس و نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه یکی از موضوعاتی که این روزها فضای استارت‌آپی را درگیر کرده اعمال نظر گسترده صدا و سیما و دخالت در امور استارت‌آپ‌های شبکه نمایش خانگی است تاکید کرده است: شبکه نمایش خانگی تاکنون در حوزه نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار داشت. تعمیم صوت و تصویر فراگیر به حوزه دیگری چه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و چه هر نهاد دیگری باید مقید به قانون باشد. اگر مقید به قانون نباشد سلیقه‌گرایی محسوب می‌شود که خود نوعی خطر است.» به اعتقاد او نمی‌توان امور مختلف را بر اساس سلیقه افراد در یک سازمان و مجموعه اداره کرد. «این بزرگ‌ترین اشتباه است. فلسفه ذاتی مجلس شورای اسلامی به عنوان نهاد قانون‌گذار تبیین این قواعد است. وظیفه نهادهای اجرایی هم عمل به مرّ قانون است و نه تلاش برای اعمال برداشت‌های فردی و سازمانی. شبکه نمایش خانگی واقعا تبدیل به یک ثروت و سرمایه ملی شده است. ثروتی که جامعه هنری کشور در رده‌های مختلف به پشتوانه چرخه‌های جدیدی از کسب و کارهای نوپدید در ایجاد این ثروت عمومی نقش داشته‌اند.»
به اعتقاد توانگر نمی‌شود این ثروت عمومی را نادیده گرفت یا تعطیل کرد و مقابل این همه توانایی ایستاد. چرا که به گفته او این ظرفیت بر اساس توانایی و مهارت ذاتی جامعه هنری کشور ایجاد شده و خالق این ثروت تک تک هنرمندان، سرمایه‌گذاران، نیروهای فنی و… هستند.
توانگر ضعف‌هایی را هم در این حوزه برشمرده و ادامه داده است: «یک نکته را عرض کنم که باز این بهانه نشود برای عده‌ای که اشکال‌گیری کنند. شبکه نمایش خانگی مثل هر پدیده دیگری خالی از اشکال و ایراد نیست، ولی راه حل مواجهه با آن، خلع ید کردن از بخش خصوصی و به قهقرا فرستادن سرمایه‌گذاران نیست. امروز هر پدیده‌ای در حوزه فضای مجازی اگر سازوکار اقتصادی خود را تعریف نکند در مواجهه با استکبار جهانی و نظام سلطه، قطعا محکوم به شکست است. متاسفانه صدا و سیما در این مسیر به انحصار و رقابت در این زمینه می‌اندیشد، تا نقش تنظیم‌گری، نظارت و سازوکار اقتصادی.»
مخاطب ۱۲ میلیون‌نفری شبکه نمایش خانگی
بر اساس آمری که رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس داده می‌توان برآورد کرد که حدود ۶ میلیون نفر مخاطب مستقیم از طریق خرید اشتراک پلتفرم‌ها و حدود ۶ میلیون نفر به صورت غیرمستقیم از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای بدون پرداخت هزینه، از محتوای تولیدشده در این صنعت بهره می‌برند و مجموعا چیزی حدود ۱۲ میلیون نفر مخاطب ایرانی بخشی از اوقات خود را با محتوای تولیدی این پلتفرم‌ها سپری می‌کنند. او همچنین حجم بالای دانلودهای غیرقانونی را هم به این آمار اضافه کرده و نتیجه گرفته است این مخاطبان در عین حال که در صداوسیما محتوای خود را نیافته‌اند به سمت شبکه‌های معاند ماهواره‌ای نرفته‌اند. به گفته او به علاوه در قالب این صنعت برای بیش از ۱۲ هزار نفر از فعالین سینمایی و فرهنگی کشور فرصت اشتغال‌زایی ایجاد شده است.
به اعتقاد او توقع جامعه از شبکه نمایش خانگی به شدت بالا رفته است. نگاه هنرمندان و عوامل مرتبط هم به این حوزه نسبت به ۶-۷ سال قبل به شدت تغییر کرده است. از این رو او تاکید دارد: «شبکه نمایش خانگی دیگر به هیج وجه جای آماتورها و تازه‌کارها نیست. سلیقه و توقع‌ها بالا رفته است.»
VODها کشور را از دست ماهواره نجات دادند
به گفته توانگر درباره شبکه نمایش خانگی نگرانی‌هایی هست، چرا که رقبای زیادی دارد. اما او تاکید دارد: «به نظرم تا اطلاع ثانوی سازمان صدا و سیما نیز باید تلاشش را بیشتر کند تا بتواند خود را به جایگاه فعلی پلتفرم‌های فعال برساند و خود را رقیب شبکه خانگی نداد. توانگر افزود: اگر دست و پای شبکه نمایش خانگی را خودمان به دست صدا و سیما و ساترا ببندیم رقبای خارجی بخش عمده‌ای از بازار را تصاحب می‌کنند. شبیه بلایی که سر تولیدات مشابه در کشورهای عربی آمده است. نقش‌آفرینی مجموعه‌هایی مثل نت‌فیلیکس و…»
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه به دلیل عملکرد اشتباه صدا و سیما، ماهواره در حال گرفتن بازار تلویزیون بود، اما VODها کشور را نجات دادند، می‌گوید: «در حال حاضر با اشتباه مدیران تلویزیون، با استمرار روند کنونی پلتفرم‌های خارجی نمایش فیلم، سهم بازار سازمان صدا و سیما گرفته خواهد شد، همچنین رقیبی هم برای شبکه خانگی قدرت‌مند فعلی خواهند بود و در مسیر ضعیف یا مشارکت آنها را سوق خواهد داد که این نسبتی با هنجارهای داخلی و رویکردهای منفعت‌طلبانه بنگاه‌های غیر ایرانی ندارد.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا این مسائل باعث مهاجرت فعالان و سرمایه‌گذاران این حوزه نمی‌شود؟ اظهار کرد: «دنبال تبعات نباشید. همین که فضا برای فعالیت جوانان وطن فراهم نباشد تهدید است. همین‌جا در کشور خودمان فرصت برای کارهای بیشتر هست و این صنعت توسعه بیشتری پیدا خواهد کرد. ثروت اگر به کار گرفته نشود و راکد بماند از بین می‌رود. سرمایه‌گذار و نهاد متولی تنظیم‌گری، اگر به این مساله توجه نداشته باشد سرمایه و ثروت از بین می‌رود.»
توانگر به عنوان یکی از مهم‌ترین چهره‌های قانون‌گذاری حامی استارتاپ‌ها با اشاره به اینکه جایگزین محتوای تولیدی صنعت سینمای خانگی، تولیدات صدا و سیما نیست، گفته است: «در حال حاضر تنها حدود ۸ میلیون نصب اپلیکیشن نتفلیکس بر روی کافه‌بازار وجود دارد. به علاوه هزینه اشتراک ماهانه نتفلیکس در کشورهای همسایه مانند ترکیه حدود دو و نیم(۲.۵) دلار و این هزینه در مورد پلتفرم‌های داخلی حدود ۴دلار یعنی بیش از یک و نیم(۱.۵) برابر هزینه اشتراک نتفلیکس است. در صورت ضربه خوردن تولیدکنندگان داخلی با توجه به ارزان‌تر و جذاب‌بودن سرویس‌هایی مانند نتفلیکس و آمازون‌پرایم حتما اقبال به این پلتفرم‌های خارجی افزایش خواهد یافت. سرمایه‌گذاری گسترده‌ای از سوی کشورهای عربی وهابی جهت تولید محتوا در حال انجام است، برای نمونه تنها عربستان سعودی ۶۴ میلیارد دلار در حوزه تولید محتوای سرگرمی سرمایه‌گذاری کرده است و بدون تردید با این حجم از پول‌پاشی طی دو سال آینده در صورت نداشتن جایگزین داخلی، سونامی محتوای تولید شده توسط سعودی، امارات و ترکیه و سایر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، بازار محتوای مورد استفاده ایرانیان را تسخیر خواهد کرد.»
توانگر درباره امکان جدید ویزای استارتاپی برای مهاجرت فعالان این حوزه، هم گفته است: «ویزای استارت‌آپ برای استفاده و صید توانایی‌های بالقوه و بالفعل و نگاه‌های خلاقانه و ریسک‌پذیر جوانان و چهره‌های خلاق در کشورهایی مثل ایران است تا در کشورهای مهاجرپذیری مثل کانادا و منطقه، عصاره روح و جان‌شان را برای آن سرزمین نثار کنند. تمام تلاش‌مان برای حفظ جوانان و افراد دارای خلاقیت و توان است. مجلس در این زمینه خودش را مسئول می‌داند.»