بیدود به شهر پردود برمی‌گردد

مدیرعامل بیدود: کاربران نگران ودیعه‌های خود نباشند

مدتی است که شهرهای ایران قبای خاکستری به تن کرده و مه خاکستری آسمان شهر را به اسارت درآورده. حدود یک‌ ماه است که رسانه‌ها مدام خبر از ممنوعیت خروج از خانه و تعطیلی مدارس می‌دهند و ماسکی سفید چهره‌های نگران مردم این شهر را پوشانده. تا چشم کار می‌کند دود است و سرفه و مردم دیگر به جای پرسیدن ساعت چند است، میزان شاخص آلودگی را از هم می‌پرسند.

ایران سال‌هاست که با معضل آلودگی درگیر است و به نظر می‌رسد راه‌حل‌های رفع آلودگی چند ساله نهادهای حاکمیتی در آخر جای خود را به تعطیلی مدارس دادند. در روزهایی که اتوبوس‌ها و ماشین‌های فرسوده در شهر جولان می‌دهند و دود همه جای شهر را فراگرفته، جای خالی دوچرخه‌های نارنجی در جای جای شهر بیش از پیش به چشم می‌آید.

شرکت پاک چرخ ایرانیان در سال ۱۳۹۶ با طرح دوچرخه‌های اشتراکی هوشمند با نام تجاری بیدود با حمایت معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران فعالیت خود را در شهر تهران آغاز کرد. بیدود به عنوان حمل‌ونقل پاک با هدف کاهش آلودگی، کمک به محیط زیست و کاهش ترافیک، دوچرخه‌های نارنجی خود را وارد شهر کرد.

چندی پیش به دنبال اتفاقات روز 25 آبان 98 و گران شدن بنزین موجی از عصبانیت و خشونت شهرها را فراگرفت که منجر به آسیب اموال عمومی شد. شرکتی که با هدف رفع آلودگی پا با این شهر گذاشته، در روزهای نفس تنگی شهر دوچرخه‌های خود را یک شبه جمع کرده و به پارکینگ برد. با پایان یافتن ناآرامی‌ها نیز هنوز این دوچرخه‌ها به شهر بازنگشتند. این سوال پیش میاید که ترس ناآرامی دوباره، دلیل برنگشتن این دوچرخه‌ها است یا مشکل دیگری مانع از برگشت بیدود به شهر تهران است؟

حسین قاسمی‏، نائب‌رئیس هیئت مدیره بیدود در مصاحبه با آی‌چیزها شایعه پایان فعالیت بیدود در شهر تهران را رد کرد و گفت: «بعد از اتفاقات پیش آمده و جمع‌آوری دوچرخه‌ها ما تصمیم گرفتیم بعضی از اقدامات زیرساختی خود را به سرانجام برسانیم. یکی از این اقدامات پیگیری وعده و وعید شهرداری تهران از بیدود بود. در این مدت تقربیا هر روز با شهرداری تهران بر سر میز مذاکره رفتیم. با توجه به تغییراتی که در قسمت معاون حمل و نقل تهران اتفاق افتاده است و با نگاه‌ ویژه‌ایی که شهردار تهران و آقای حجت به طرح حمل‌ونقل پاک دارند تا چند روز آینده با قدرت بیشتری به سطح شهر بازخواهیم گشت.»

در همه جهان دوچرخه‌های اشتراکی از مترو و اتوبوس و به طور کلی حمل و نقل عمومی ارزان‌تر است. اما در حال حاضر بیدود برخلاف همتایان خود در اروپا و آسیا وسیله‌ای پرهزینه محسوب می‌شود. اما قاسمی ارزان بودن دوچرخه‌های اشتراکی در کشورهای دیگر را نتیجه حمایت‌های شهرداری آن کشور می‌داند.

او در پاسخ به نوع این حمایت‌ها بیان کرد: «در همه‌جای دنیا ارگان‌های مربوطه، شهرداری و محیط زیست از سرویس اشتراکی دوچرخه‌ها حمایت می‌کنند. همچنین به این طرح از سمت شهرداری سوبسیدی تعلق می‌گیرد که منجر به فرهنگ‌سازی دوچرخه‌سواری می‌شود. حتی در بعضی از کشورها به میزان رکاب زده شده توسط شهروندان، به آن‌ها مبلغی داده می‌شود. درواقع این کار برای ترغیب مردم برای استفاده از حمل‌ونقل پاک است.»

او در ادامه افزود: «ما توقع زیادی از شهرداری نداریم. تنها عمل کردن به قول‌هایی است که در ابتدا به ما داده بودند. طی صحبت‌های ما قرار بر این بود که سوبسیدی از سمت شهرداری به بیدود تعلق بگیرد. مبلغ اولیه ثبت‌نام بعضی از ارگان‌ها مانند دانشجو‌ها، خبرنگارها و بعضی از سازمان‌های دولتی توسط شهرداری صورت بگیرد. البته تاکنون نیز شهرداری کمک‌های زیادی به ما کرده است. ارائه پارکینگ‌ مخصوص دوچرخه‌ها در نقاط مختلف تهران یکی از این کمک‌ها است و یا شهردار تهران از همان نخستین روزهای مدیریت خود در شهرداری تلاش کرده تا استفاده از دوچرخه را به یک فرهنگ میان مردم تهران تبدیل کند و با همین نیت روزهای سه‌شنبه را با عنوان سه‌شنبه‏‌های بدون خودرو نام‌گذاری کرده است.»

پول مردم چه شد؟

در این میان بحث‌ بازگرداندن ودیعه‌های کاربران بیدود توسط این شرکت در شبکه‌ها اجتماعی داغ است. علی پیرحسین‌لو، مشاور معاون حمل ونقل ترافیک شهرداری تهران چند روز پیش در توییتر خود نوشت: «شهرداری به دنبال توسعه دوچرخه‌سواری است. اما بنا نیست یک استارتاپ با پرداخت یارانه از پول مردم، معتاد شود. به بیدود اعلام کردیم که هر چه زودتر پول و ودیعه کاربران را برگرداند. در صورت تعلل بیشتر شاید کار به اقدام حقوقی برسد.»

از سوی دیگر شهروندان عنوان کرده‌اند که شرکت بیدود، تماس آن‌ها را برای پیگیری ودیعه ۱۵۹ هزار تومانی پاسخ نمی‌دهد و جوابگوی تماس‌های تلفنی آنان نیست.

آماری از تعداد ثبت‌نامی‌‏ها در بیدود وجود ندارد اما به گفته‏‌ی مدیرعامل سازمان حمل‏‌ونقل و ترافیک، روزانه 4هزار سفر توسط بیدود انجام شده است. اگر فرض را بر همین 4هزار نفر بگیریم بیدود ۲هزار و ۵۴۴ میلیارد تومان برای ثبت‌نام از کاربران دریافت کرده است.

هرچند از ابتدا نیز دریافت این ودیعه از کاربران، موردانتقاد برخی از اعضای شورای شهر تهران مانند محمدعلیخانی رئیس کمیسیون حمل‌ونقل و ترافیک شورا و بسیاری از کارشناسان و علاقمندان به دوچرخه نیز قرارگرفته بود.

قاسمی در گفت‌وگو با آی‌چیزها درباره این موضوع گفت: «کاربران به هیچ عنوان نگران ودیعه‌ای 159 هزارتومانی که به این شرکت پرداخت کردند نباشند. ما با قدرت بیشتری به این عرصه برمی‌گردیم. برای جبران نیز پکیج‌های مخصوصی برای کاربران در نظر گرفته‌ایم. این بسته‌ها شامل سفرهای رایگان، افرهای ویژه و … می‌شود.»

 بیدود به شیراز رفت

در حالی که همه از بازگشت بیدود به سطح شهر ناامید شده بودند، خبر از فعالیت بیدود به شهر شیراز به گوش رسید و این شبهه ایجاد شد که بیدود از تهران قطع امید کرده است و پناه به شهرهای دیگر برده. اما نائب‌رئیس هیئت مدیره بیدود رسیدن دوچرخه‌های نارنجی به خیابان‌های شیراز و مشکلات فعلی این استارتاپ با شهرداری تهران را کاملا بی‌ربط می‌داند. او با اشاره به امضای تفاهم‌نامه‌ها برای حضور بیدود در چند کلان‌شهر به آی‌چیزها گفت: «راه‌اندازی این طرح در شهرهای مختلف نیاز به زیرساخت‌های مناسب دارد و یک پروسه 5 تا 6 ماه است. تاسیس شرکت، استخدام و آموزش نیروی انسانی، موقعیت‌سنجی، ساخت پارکینگ‌ها و ایستگاه‌ها، فرهنگ‌سازی و در نهایت عقد قرارداد با ارگان‌ها و سازمان‌ها از مواردی است که باید برای اجرای این طرح انجام داد. و این پروسه ربطی به مشکلات فعلی ما با شهرداری تهران ندارد. ما از ماه‌ها پیش این برنامه‌ریزی‌ها را انجام داده‌ایم و تنها منسوب به شیراز نیست. ما چند تفاهم‌نامه با کلان‌شهرهای دیگر نیز امضا کردیم و به زودی دوچرخه‌های ما در این شهرها حضور خواهند داشت.»

او درباره میزان حمایت‌های شهرداری شیراز بیان کرد: «شهرداری شیراز نهایت همکاری را با ما کرده است و ما امیدواریم که بتوانیم در کنار هم این پروژه را به درستی پیش ببریم. با اینکه مدت کمی از اجرای این طرح در این شهر می‌گذرد اما استقبال شهروندان شیرازی بسیار خوب بوده است.»

قاسمی راجعبه جزییات این همکاری گفت: «این قرارداد به مدت پنج سال است. در حال حاضر با ۲۰۰ دوچرخه این طرح آغاز و قرار است هر سال دو هزار دستگاه دوچرخه جدید به این مجموعه اضافه شود. مبلغ ثبت نام برای استفاده از دوچرخه‌های اشتراکی شیراز ۲۰ هزار تومان است که شامل بیمه سرنشین نیز می‌شود. به ازای هر نیم ساعت استفاده از این دوچرخه کاربر شیرازی باید هزار و ۵۰۰ تومان به بیدود بپردازد و ثبت‌نام آن‌ها به مدت 5 سال اعتبار دارد. همچنین  26 ایستگاه دوچرخه در شیراز راه اندازی شده و تا پایان سال جاری این تعداد به ۵۷ ایستگاه و تا پایان برنامه پنج ساله به ۲۵۷ ایستگاه خواهد رسید.»

حمایت شهرداری

مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در مصاحبه با رسانه‌ها حمایت همه جانبه خود را برای طرح حمل‌ونقل پاک اعلام کرد و گفت: «ما نه تنها از بیدود بلکه از همه طرح‌هایی که در این حوزه بتواند فعالیت کند حمایت خواهیم کرد. بیدود نیز در این مدت عملکرد خوبی داشته و در حال برگزاری جلسات مشترک برای تهیه و تدوین راه حلی برای رفع مشکلات با این شرکت هستیم.»

یوسف حجت در ادامه با اشاره به این موضوع که شهرداری تهران برنامه‌ای برای پرداخت یارانه به این طرح ندارد اضافه کرد: «شرکت بیدود دچار مشکل مالی شده است. این شرکت اعلام کرده که به طور میانگین روزانه از هر دوچرخه یک یا دو مرتبه استفاده می‌شد. در حالی که باید روزانه ۷ تا ۸ مرتبه از هر دوچرخه استفاده شود تا برای شرکت به‌صرفه باشد. در تهران هیچ مدل حمل و نقلی بدون یارانه نمی‌تواند به خوبی کار کند به همین دلیل شهرداری تهران سالانه برای اتوبوس و مترو یارانه‌های زیادی پرداخت می‌کند. بعید می‌دانم که الان شهرداری به این شرکت یارانه بدهد. چراکه شهرداری برنامه‌ای برای ارائه یارانه به دوچرخه‌های اشتراکی ندارد.»

حجت نیز در مورد سرانجام ودیعه مردم که نزد این شرکت باقی مانده است اعلام کرد این شرکت باید پول مشترکان را به آنها برگرداند.

تاریخچه دوچرخه‌های اشتراکی

تاریخچه استفاده از طرح دوچرخه‌های اشتراکی به سال ۱۹۶۵ برمی‌گردد. برای اولین بار در جهان دوچرخه‌های سفید در آمستردام به اشتراک عموم گذاشته شد که البته منجر به شکست شد. بعد از آن این طرح در کشور چین اجرا شد. طبق گزارش‌ها در سال ۲۰۱۸، بیش از ۵۰۰ میلیون چینی از این طرح استفاده می‌کنند. این تعداد منجر به گردش مالی ۵۰۰ میلیارد دلاری شده‌. در آن کشور بیش از ۳۰ استارتاپ در این زمینه فعال هستند. اما کارشناسان معتقدند موفقیت این شرکت به تاریخچه استفاده شهروندان از دوچرخه در چین برمی‌گردد.

قاسمی در مورد موفقیت دوچرخه‏‌های اشتراکی در چین و تاثیر آن بر آلودگی هوا گفت: «کمتر از سه سال آلودگی هوا در کلان‏شهرهای چین با کاهش ۳۰ درصدی همراه بوده است.» او معتقد است رسیدن به چنین درصدی با تعداد محدودی دوچرخه غیرممکن است و باید تعداد دوچرخه‌ها افزایش یابد.

او درباره تاثیر دوچرخه‏‌های بیدود بر آلودگی شهر تهران گفت: «نمی‏‌توانم بگویم تا چه اندازه تا الان در کاهش آلودگی هوا تاثیرگذار بودیم. اما برای مثال یکی از پارکینگ‏‌های ما در میدان کاج است؛ دقیقاً کنار ایستگاه تاکسی. یک شخص می‏‌تواند به سادگی با تاکسی برود میدان صنعت. اما آمار داریم که بیشترین سفر مربوط به همین نقطه است. به نظر شما وقتی کاربر با دوچرخه از میدان کاج به میدان صنعت برود، آیا تاثیری در مصرف سوخت، ترافیک و آلودگی هوا ندارد؟»

با اینکه شهرداری تهران و نایب رئیس هیئت مدیره بیدود خبر از همکاری دوباره و بازگشت دوچرخه‌های نارنجی به شهر تهران دادند. اما آیا می‌توان امیدوار بود تا سایر شرکت‌های خصوصی با همه این چالش‌هایی که بر سر راه بیدود در این مدت بوده است قدم در این راه بگذارند و آیا بیدود از بی‌رقیبی بیشتر سود می‌برد یا از همکاری با شهرداری؟

گزارش: زهرا قنبری