آرتانیوم ؛ کسب‌وکاری برای خرید‌ و فروش NFT آثار هنری

مارکت‌پلیس آرتانیوم که پلتفرمی برای خریدو فروش آثار هنرمندان ایرانی به شکل ان‌اف‌تی است، روز جمعه هفتم مرداد با حضور جمعی از هنرمندان و پیشکسوتان و کارشناسان اقتصاد هنر در خانه هنرمندان ایران رونمایی شد.

خانه هنرمندان ایران در این برنامه میزبان جمع کثیری از هنرمندان، فعالان و علاقه‌مندان به موضوع ان‌اف‌تی و هنر بود؛ علاقه‌مندانی که برای شرکت در مراسم رونمایی از آرتانیوم (مارکت‌پلیسی که قرار است بر بستر شبکه اتریوم، آثار هنری فیزیکال بر بستر آن خریدوفروش شود) جمع شده بودند تا از فضای نمایشگاه آثار هنری و مراسم رونمایی و پنل‌های تخصصی آن استفاده کنند.

ورودی و سالن اصلی طبقه دوم خانه هنرمندان ایران، در دو سمت سالن، آثار جدید و قدیم هنرمندانی همچون پرویز کلانتری و ابراهیم حقیقی را در معرض دید عموم گذاشته‌ بود و علاقه‌مندان می‌توانستند در دو بخش آثار دیجیتال و فیزیکال، Nft آثاری از ابراهیم حقیقی را در قالب لوگوها و پوسترهای تئاتر و فیلم طراحی‌شده ببینند و از کاراکترهای متحرک آثار پرفورمنس 12 اقلیم ایرانی پرویز کلانتری به‌صورت هولوگرام سه‌بعدی در نمایشگاه بازدید کنند.

در ادامه این رویداد شرکت‌کنندگان زیادی برای شرکت در مراسم رونمایی از آرتانیوم و ادامه برنامه، در سالن اصلی حضور یافتند و مراسم را دنبال کردند و علاقه‌مندانی نیز در سالن دیگری از طریق ویدئوکنفرانس و تعدادی دیگر از طریق سایت لحظه‌نگار و به‌صورت آنلاین این رویداد را دنبال کردند.

چرا آرتانیوم ؟

بعد از رونمایی از مارکت‌پلیس  آرتانیوم، هاجر سعیدی‌نژاد، هم‌بنیان‌گذار این کسب‌وکار، در جمع شرکت‌کنندگان انگیزه این تیم را برای ایجاد چنین فضایی بر بستر وب چنین عنوان کرد: «ما دیدیم یک نیاز بزرگ در یک گوشه دیگر از اقیانوس آبی هنر وجود دارد و آن فیزیکال‌آرت‌ها بودند. یعنی آثاری که قرار است ان‌اف‌تی شود. نکته مهم برای ما این بود که در حال قدم‌گذاشتن به عرصه‌ای هستیم که تعداد زیادی از مارکت‌پلیس‌ها حتی آن را تجربه نکرده‌اند و همیشه اعلام کرده‌ایم ما حتی یک استارتاپ شکست‌خورده هم در حوزه ان‌اف‌تی نداریم که بررسی کنیم چرا استارتاپ‌ها شکست می‌خورند! این نکته‌ای بود که ما باید چشم خود را باز می‌کردیم و در ابتدای دماغه کشتی‌ای قرار می‌گرفتیم که قرار بود اقیانوس خیلی بزرگی را بشکافد و بر اساس آن آثار فیزیکی ان‌اف‌تی خود را داشته ‌باشد.»

او با اشاره به چالش‌های راه‌اندازی این کسب‌وکار به حقوق مالکیت در این حوزه اشاره کرد و گفت: «یک نکته بسیار مهم همراه با کسب‌وکار ما زاده شد؛ چه کسی حق دارد ان‌اف‌تی تولید کند؟ در واقع از همان روز اولی که ما به این حوزه فکر می‌کردیم، این نکته برای ما مسجل شد که مسئله حقوق ان‌اف‌تی بر مبنای آثار فیزیکال احتمالاً نه مشکل کسب‌وکار ما، بلکه مشکل این فضا خواهد بود.»

وی افزود: «ما مشتاق بودیم، کمااینکه همچنان هم مشتاق هستیم از افراد متخصص در این زمینه کمک بگیریم و نظر آنان را راجع به حقوق ان‌اف‌تی فیزیکال بدانیم.»

هم‌بنیان‌گذار آرتانیوم خاطرنشان کرد: «در کنار کاری که داشت پیش می‌رفت، پروژه‌های متفاوت و جذابی به ما معرفی شد که شاید بسیار جذاب به نظر می‌رسیدند، اما یک نکته وجود داشت؛ حداقل ما و تیم حقوقی ما در مورد مالکیت معنوی این پروژه‌ها نمی‌توانستیم تصمیم مشخصی بگیریم. ولی ما با دانشی که در آن زمان داشتیم، نمی‌توانستیم تصمیم بگیریم آیا می‌توانیم این پروژه‌ها را کار کنیم و آنها را به ان‌اف‌تی تبدیل کنیم یا نه؟ ما از ابتدای شروع به کار خود این شفافیت را در دستور کار خود قرار دادیم و توانستیم در دنیای فناوری، هنر و کسب‌وکار نکات خوبی را در کنار هم قرار دهیم.»

سعیدی‌نژاد در خاتمه افزود: «صدایی که از آرتانیوم خواهید شنید، بر مبنای شفافیت، صداقت و کنجکاوی سرحدات جدیدی از دانش است.»

جایی برای ان‌اف تی کردن آثار فیزیکی هنری

در پایان این برنامه هم میثاق نعمت گرگانی، دیگر هم‌بنیان‌گذار پلتفرم آرتانیوم با تشریح سازوکارهای فنی و ارتباط آن با پلتفرم‌های جهانی تأکید کرد این کسب‌وکار ایرانی دارای نگاهی جهانی است، اما بر بازار هنر ایران تمرکز ویژه‌ای کرده است. او با اشاره به مزیت‌های رقابتی آرتانیوم گفت این کسب‌وکار هدف اصلی خود را تعریف یک بازار جدید برای هنرمندان و خریداران آثار هنری ایرانی تعریف کرده و این نافی فعالیت کاربران ایرانی در هیچ پلتفرم خارجی‌ دیگری نخواهد بود.

همچنین در مراسم رونمایی از مارکت‌پلیس آرتانیوم، دو پنل با موضوع اقتصاد و بازار NFT هنر و حقوق NFT برگزار شد که در پنل اول به موضوع بازار و اقتصاد هنر پرداخته شد که می‌توان از طریق فناوری‌های جدید و کسب‌وکارهای نوآورانه مانند آرتانیوم برای گسترش و شفافیت آن اقدام کرد.

در پنل دوم نیز بیشتر به مباحث حقوقی NFT هنر پرداخته شد. در این مراسم، رضا جمیلی، سردبیر هفته‌نامه رمزارز به این نکته اشاره کرد که بخش NFT همانند بخش رمزارزها بازار رگوله‌شده‌ای نیست و هنوز مبانی حقوقی، سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری آن که یک سر آن دولت‌ها و یک سر دیگرش صنف‌های مختلف و جامعه هنری و… هستند، هنوز نتوانسته‌اند قوانین و مقررات و حقوق مرتبط با این فضا را به‌طور کامل تنظیم کنند.

در پنل اول ابراهیم حقیقی، گرافیست و نقاش؛ دلارام عسگری، کارشناس اقتصاد هنر و برنا مهاجری، بنیان‌گذار پلتفرم 0X به بحث درباره کاربردها و فرصت‌های NFT برای بازار هنر پرداختند.

باید به حوزه‌های جدید بازار هنر خوشامد بگوییم

رضا جمیلی با طرح این پرسش از ابراهیم حقیقی که چه مکانیسم‌ها و دسترسی‌هایی برای بازار هنر ایران تعریف شده، این سؤال را مطرح کرد که فناوری‌ها و ابزارهایی مانند توکن‌ها و NFT چقدر می‌توانند به شفافیت این بازار کمک کنند و اهمیت توجه به بازارهای جدید در حوزه‌های مختلف را گوشزد کرد.

حقیقی در پاسخ تأکید کرد: «وقتی هنرمند شروع به خلق یک اثر هنری می‌کند، احتمالاً مقصودش از کشیدن اثر، فروش اثر نیست؛ زیرا هدفش خلق اثر جدید است. اگر خریدند چه بهتر، اما اگر فروش نرفت نیز خدشه‌ای به کار او وارد نمی‌شود. اما رفته‌رفته با وجود گالری‌ها، مکانیسم‌های خریدوفروش در این حوزه تعریف شد و کلکسیونرها باعث شتاب این فروش شدند.»

وی افزود: «این فضا که پیش‌تر ترسیم شد، نسبت به فضایی که NFT دارد، برای هنرمند ملموس‌تر و مشخص‌تر است، اما قطعاً سیستم نوآورانهNFT  نیز ناگزیر، راه خود را خواهد رفت و خریدوفروش در آن به جریان خواهد افتاد، اما اگر قرار است نوآورانه فکر و عمل کنیم، باید راهکارهای نو را هم در کنار راهکارهای قبلی تجربه کنیم. هرچند هنوز مشخص نیست کلکسیونرها و خریداران این آثار چه کسانی می‌توانند باشند. افراد زیادی وارد می‌شوند، اما مشخص نیست در این حرکت باقی بمانند یا نه. سال‌ها طول کشید تا فرهنگ خریدوفروش و جمع‌آوری کلکسیون اتفاق بیفتد و سال‌ها طول کشید تا مجموعه‌داران متوجه شوند چگونه باید ارتباط درستی با هنرمند برقرار کنند. سازوکار هنرهای تجسمی بسیار متفاوت است، اما برای این فضا نیز قطعاً راهی پیدا می‌شود و چگونگی موفقیت NFT در وادی هنر به سرانجام می‌رسد.»

در این پنل برنا مهاجر به ارائه نظرات خود در عرصه مالکیت آثار هنری و غیر قابل انکار بودن آن پرداخت و توضیح داد: «NFT مسئله مالکیت را ورای هنر در عرصه دیجیتال حل خواهد کرد و این مزیتی است که بازار هنر هم می‌تواند از آن بهره بگیرد.»

دلارام عسگری، کارشناس اقتصاد هنر هم در ادامه این پنل یادآور شد: «خریداری یا جابه‌جایی مالکیت یک اثر هنری در محیط دیجیتال بسیار راحت‌تر و امن‌تر شده است؛ زیرا با خرید NFT آن اثر هنری، هرچند نمی‌توانید آن اثر را لمس کنید، اما می‌توانید مالک آن اثر هنری شوید.»

او با طرح انتقادی که به NFTها وارد می‌شود، افزود: «با اینکه در طول سال‌های اخیر توجهات زیادی به سمت NFT جلب شده، اما عده‌ای اعتقاد دارند NFTها عمر طولانی نخواهند داشت و این رشد را یک حباب می‌بینند. البته این موضوع را گذشت زمان مشخص می‌کند، اما چیزی که نمی‌توان از آن چشم پوشید، توجه به این نکته است که NFTها تأثیر زیادی روی هنر امروز و حتی هنر آینده خواهند داشت. عده‌ای جزء طرفداران دوآتشه NFT هستند و عده‌ای نیز با آن مخالف‌اند، اما به نظر می‌رسد رویکرد صحیح‌تر این است که مزایا و معایب آن (هر دو) دیده شود و شرایط خود را با توجه به هدفی که داریم (سرمایه‌گذاری یا کلکسیونری) بسنجیم و بعد وارد این بازار شویم.»

در قسمت دوم برنامه رونمایی از پلتفرم آرتانیوم، با تأکید بر حقوق NFT آثار فیزیکال هنری، سؤالاتی درباره حقوق NFT مطرح شد و درباره این مسئله که حق NFT یک اثر هنری از آن کیست؟ (هنرمند، مجموعه‌دار یا خریدار اثر) تبادل نظر شد. در این پنل، مهدی کوهیان، کارشناس ارشد حقوق هنر؛ خدایار سعید وزیری، مشاور حقوق استارتاپ‌ها و حقوق فناوری‌های نوین و میثاق نعمت‌گرگانی، هم‌بنیان‌گذار آرتانیوم با مدیریت رضا جمیلی حضور داشتند.

حقوق NFT آثار هنری از آن کیست؟

مهدی کوهیان در ابتدا در این مورد که خالقی که پشت سر هر اثری قرار دارد، مالک آن اثر محسوب می‌شود، افزود: «وقتی یک اثر هنری ارزش‌گذاری می‌شود، در حقوق مالکیت معنوی آن اثر تأثیر دارد. هر اثر با هر میزان ارزش، اثر هنری محسوب می‌شود؛ بنابراین در قانون تعریف شده مالکیت مادی قابل انتقال، اما مالکیت معنوی اثر هنری هیچ‌گاه قابل انتقال نیست.

مالکیت آثار هنری به دو گونه قابلیت انتقال دارد؛ یکی اینکه هنرمند در ابتدا اثر را خلق کرده ‌باشد و اثر ناشی از خلاقیت خودش باشد و بعد از خلق، حقوق مادی اثر را واگذار می‌کند. در این بخش با توجه به قانون حقوق مؤلفین نیازمند صراحت هستیم. یعنی ما به‌عنوان خالق اثر، وقتی مالکیت یک اثر را منتقل می‌کنیم، چه چیزی را منتقل می‌کنیم.

نوع دیگری از قابلیت انتقال مالکیت این است که یک اثر هنری توسط فرد سرمایه‌گذار سفارش داده شود و بعد نسبت به خلق آن اقدام شود. در این حالت صراحتاً تمام حقوق مادی اثر به مدت 30 سال متعلق به سفارش‌دهنده است؛ بنابراین حقوق NFT آنها هم متعلق به خریدار یا همان سفارش‌دهنده است.»

وی افزود: «در مورد آثار هنری جدیدی که خریداری می‌شود، این امکان وجود دارد که وقتی یک اثر هنری خریداری می‌شود، NFT آن نیز باید خریداری شود، اما در مورد آثاری که قبلاً خریداری شده، این تردید میان حقوقدانان وجود دارد که بتوان NFT اثر را نیز خریداری کرد و چون قانونی در این خصوص وجود ندارد، باید از طریق تفسیر نظر داد. اما به نظر من، امروز که NFT به‌عنوان یک فناوری خلق شده و همه ما از وجود آن مطلع هستیم، برای اینکه خریدار اثر هنری بتواند آن را NFT کند، باید حقوق ناشی از NFT آن اثر را نیز خریداری کند.»

خدایار سعید وزیری هم تأکید کرد که برای موضوع NFT باید قوانین مالکیت فکری و معنوی را به‌روز کرد و نیازمند مقررات جدید در این حوزه هستیم، اما نه با دیدگاه بیشتر کردن قوانین دست‌وپاگیر.

در پایان پنل، پرسش‌هایی از سوی شرکت‌کنندگان مطرح شد و مهمانان و بنیان‌گذاران پلتفرم آرتانیوم به این پرسش‌ها پاسخ دادند.