آینده مشاغل و مشاغل آینده در پرتو اینترنت اشیا
شصت و چهارمین نشست از سلسله نشست‌های علمی و تخصصی سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان با موضوع «آینده مشاغل و مشاغل آینده در پرتو اینترنت اشیا» برگزار شد. این جلسه با حضور مدیر عامل مرکز تحقیقات اینترنت اشیا، خسرو سلجوقی، عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات و جمعی از مدیران و فعالان حوزه فناوری اطلاعات تشکیل شد.
به گزارش آی‌چیزها، محمد قیصری، مدیر عامل و دبیر اجرایی مرکز تحقیقات اینترنت اشیا و کارشناس ارشد فناوری اطلاعات ضمن بیان اینکه دنیا در دوران تحول دیجیتال قرار دارد، گفت: «کشور ما هم از این تحول ناگزیر است. پیش‌بینی می‌شود که با ورود اینترنت اشیا تغییرات عمده‌ای داشته باشیم و ۸۰۰ میلیون شغل تغییر خواهد کرد؛ ما هم باید برای این تغییرات راهبرد مشخصی داشته باشیم.»
جهانی که در آن هر چیزی هویت دیجیتالی دارد
او در ادامه به تعریف مخترع اینترنت اشیا در سال ۱۹۹۹ اشاره کرد و بیان کرد: «تعریف مفهوم اینترنت اشیا به عنوان کامپیوترهای قدرتمندی که می‌توانند ببینند، بشنوند، استشمام و حس کنند تا دنیای اطراف خود را به سادگی درک کنند.» به گفته مدیرعامل مرکز تحقیقات اینترنت اشیا تعریف و چشم‌انداز مخترع اینترنت اشیا جهانی بود که در آن هر چیزی هویت دیجیتالی دارد.
قیصری با اشاره به اینکه از سال ۲۰۱۱ تا امروز اینترنت اشیا مفهومی است که در صدر فناوری‌های دنیا جای گرفته، ادامه داد: «با این حساب باید بدانیم که اینترنت اشیا همان تکنولوژی است که احتمالا تا ۱۰ یا ۱۵ سال آینده هم همچنان در صدر قرار داشته باشد.»
این کارشناس فناوری اطلاعات اضافه کرد: «وقتی یک فناوری در صدر باشد، قطعاً باید شغل‌های متناسب با آن هم به وجود آید. همانطور که امروز می‌بینیم بیش از ۱۶ درصد کسب‌وکارهایی که متولد می‌شوند، براساس اینترنت اشیا یا هوش مصنوعی است و ۲۴ درصد شرکت‌ها استراتژی خود را تغییر داده و به سمت اینترنت اشیا رفته‌اند. ایران هم به حوزه اینترنت اشیا ورود کرده و تاکنون ۵۸ درصد شرکت‌های ایرانی به سمت هوشمندسازی رفته‌اند. در همین رابطه می‌بینیم که ۳۳ درصد از شرکت‌هایی که به این حوزه وارد نشدند، حذف شده‌اند. برای ورود به اینترنت اشیا باید اکوسیستم آن، قوانین سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این حوزه را بدانیم و رعایت کنیم، همچنین مهارت‌های کلیدی آن باید فراگرفته شوند.»
پیش‌بینی‌ها می‌گوید که در سال ۲۰۲۱، ۲۵۳ بیلیون دلار سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام می‌شود. اندازه بازار اینترنت اشیا در دنیا ۱۴.۴ تریلیون دلار تخمین زده شده است؛
شرکت‌های پیشرو
او در سخنرانی خود از مجموعه‌های آپارات و دیجی‌کالا به عنوان شرکت‌های پیشرو نام برد و توضیح داد: «دیجی‌کالا که در سال ۱۳۸۵ تاسیس شده است، به گزارش مجله Economist در سال ۲۰۱۴ ارزش ۱۵۰ میلیون دلاری داشت. درآمد ناخالص این مجموعه روزانه یک میلیارد و دویست میلیون تا دو میلیارد تومان برآورد شد.»
قیصری در رابطه با آپارات گفت: »برای این مجموعه در سال ۱۳۹۸ تاسیس شد و به گزارش مجله Economist در سال ۲۰۱۴، ۳۰ میلیون دلار ارزش مالی و روزانه بیش از ۵۰ میلیون بازدید گزارش شد.»
مهارت‌های پایه‌ای برای کار با اینترنت اشیا
قیصری مهارت‌های پایه‌ای برای شروع به کار با اینترنت اشیا را به این صورت نام برد: «امنیت، دانش کسب‌وکار، طراحی و توسعه نرم‌افزار، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، سخت‌افزار، شبکه‌سازی و ارتباطات، همچنین تجزیه و تحلیل کلان‌داده‌ها.»
از کل درآمدهای حوزه اینترنت اشیا، ۱۰درصد تجهیزات و ۹۰ درصد از پلتفرم‌ها و آنالیز داده‌ها بوده است، گفت: «پلتفرم از کلیدی‌ترین واژه‌ها در مباحث IOT است و بزرگترین نقاط قوت شرکت‌های بزرگ دنیا، پلتفرم‌هایشان است.
مدیرعامل مرکز تحقیقات اینترنت اشیا در ادامه صحبت‌های خود از اقتصاد اینترنت اشیا در جهان و ایران صحبت کرد: «پیش‌بینی‌ها می‌گوید که در سال ۲۰۲۱، ۲۵۳ بیلیون دلار سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام می‌شود. اندازه بازار اینترنت اشیا در دنیا ۱۴.۴ تریلیون دلار تخمین زده شده است؛ سهم ما از این میزان چقدر خواهد بود؟ هیچ آمار دقیقی از میزان سرمایه‌گذاری ایران در اینترنت اشیا وجود ندارد. ایران در بخش سرمایه‌گذاری و مهارت اینترنت اشیا با دنیا برابری می‌کند ولی ضعف ما در زیرساخت است؛ مواردی مثل شامل زیرساخت‌های فرهنگی، قواعد و مقررات، حریم خصوصی و …» او در ادامه تاکید کرد چیزی که ما در کشورمان نیاز داریم، شکل دادن زنجیره ارزش IOT است.
پلتفرم، کلیدی‌ترین واژه اینترنت اشیا
قیصری با بیان اینکه از کل درآمدهای حوزه اینترنت اشیا، ۱۰درصد تجهیزات و ۹۰ درصد از پلتفرم‌ها و آنالیز داده‌ها بوده است، گفت: «پلتفرم از کلیدی‌ترین واژه‌ها در مباحث IOT است؛ بزرگترین نقاط قوت شرکت‌های بزرگ دنیا، پلتفرم‌هایشان است ولی در ایران حتی پلتفرم متوسطی هم ارائه نشده است.» سپس او اشاره کرد که اولین قدم برای ورود به اینترنت اشیا برای کشور ما، فراهم کردن زیرساخت‌ها و آموزش و پژوهش است که بدانیم باید چه کنیم و باعث هدر رفت منابع مالی نشود. در مراحل بعدی بالابردن سطح مهارت مدیران و کارمندان است و در نهایت باید مدل تجاری خوب از اینترنت اشیا ترسیم کنیم.»
کسب‌وکارهای حوزه IOT
مدیرعامل و دبیر اجرایی مرکز تحقیقات اینترنت اشیا کسب‌وکارهای این حوزه را به این صورت نام برد:
- تولید تجهیزات هوشمند
- خدمات ارتباطی و مخابراتی
- ارائه راهکارهای هوشمندسازی
- ارائه خدمات پلتفرم و تحلیل و فروش داده‌ها.
قیصری در ادامه به ۴ راهبرد برای مواجه شدن با دیجیتالی شدن مشاغل با اینترنت اشیا اشاره کرد:
- بازنگری در سیاست‌های آموزشی و اصول مهارت محور
- ارتقای سطح مهارتی و مدیریتی سازمان‌ها به منظور دیجیتالی شدن
- ارتقای سطح فرهنگی سازمان
- حمایت از شکل‌گیری استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپای IOT
شغل‌های جدیدی که به واسطه اینترنت اشیا به وجود آمدند
به گفته او سه شغل جدیدی که با اینترنت اشیا به وجود آمده‌اند، مدیر ارشد اینترنت اشیا، طراح کسب‌وکار اینترنت اشیا و توسعه دهنده کامل front end و back end هستند.
قیصری در ادامه آمار مربوط به توسعه دهندگان اینترنت اشیا در جهان را بیان کرد:
- سال ۲۰۱۵: ۳۰۰هزار توسعه دهنده اینترنت اشیا
- سال ۲۰۱۸: ۱میلیون توسعه دهنده و متخصص اینترنت اشیا
- سال ۲۰۲۰: ۴میلیون و پانصد توسعه دهنده و متخصص کسب‌وکار اینترنت اشیا
دلایل شکست پروژه‌های اینترنت اشیا: تعریف اشتباه پروژه، نداشتن تیم توسعه کارآمد، اعتبار سنجی اشتباه و طولانی شدن زمان پروژه
دبیر اجرایی مرکز تحقیقات اینترنت اشیا در ادامه دلایل به کارگیری IOT در صنایع را به ترتیب میزان اهمیت به این صورت نام برد:
- بهبود کیفیت خدمات و محصولات
- بهبود بهره‌وری نیروی کار
- افزایش قابلیت اطمینان عملیات
- افزایش بهره‌وری دارایی‌ها
- کاهش هزینه مواد و پسماند
- دستیابی به مشتریان بیشتر
- افزایش رضایت مشتریان با ارائه خدمات تعویض و پشتیبانی
- فکر در مورد محصولات و خدمات جدید و بهره‌وری هزینه‌ها
- افزایش سرعت عرضه به بازار، کاهش هزینه توسعه
- کاهش خطر دزدی و دیگر خسارات
- ارائه خدمات پیشنهادی
- پیوند قیمت با نتایج کسب‌وکار
او در پایان به دلایل شکست پروژه‌های اینترنت اشیا اشاره‌ای کرد و گفت: «تعریف اشتباه پروژه، نداشتن تیم توسعه کارآمد، اعتبار سنجی اشتباه و طولانی شدن زمان پروژه از دلایل شکست در این حوزه هستند.»
پیش‌بینی‌ها به این صورت است که در سال ۲۰۴۵ میلادی، ۹۳ درصد مشاغل در حوزه خدمات، ۳ درصد در حوزه کشاورزی و ۴ درصد در حوزه صنعت خواهد بود. اینترنت اشیا هم در حوزه خدمات قرار دارد
جابه‌جایی مشاغل توسط اینترنت اشیا
خسرو سلجوقی، عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات در این نشست در رابطه با از بین رفتن مشاغل با توسعه اینترنت اشیا گفت در چنین دورانی حذف مشاغل وجود ندارد بلکه جابه‌جایی مشاغل خواهیم داشت و ادامه داد: «زمانی که ماشین آمد، درشکه‌‌چی‌ها ترسیدند که این شغل از بین خواهد رفت، واقعیت این بود که شغلی با عنوان درشکه‌چی از بین رفت ولی رانندگان ماشین آمدند.»
او بیان کرد: «پیش‌بینی‌ها به این صورت است که در سال ۲۰۴۵ میلادی، ۹۳ درصد مشاغل در حوزه خدمات، ۳ درصد در حوزه کشاورزی و ۴ درصد در حوزه صنعت خواهد بود. اینترنت اشیا هم در حوزه خدمات قرار دارد و این بیانگر رشد این حوزه است.»
سلجوقی در پایان اشاره کرد: «ما در وزارت ارتباطات و سازمان فناوری اطلاعات به دنبال این هستیم که چگونه سیاست‌گذاری کنیم تا IOT نقش بیشتری در کشور پیدا کند، مسائلی مانند اینکه آیا در این حوزه استانداردی نیاز هست؟ آیا متولی مشخصی باید پیدا کرد؟ دولت تا چه اندازه باید در این مبحث ورود پیدا کند؟ مطرح است. نگاه ما این است که اکوسیستم اینترنت اشیا جای کار بسیار زیادی دارد و دولت باید کمترین میزان دخالت در آن را داشته باشد و بازار به دست بخش خصوصی باشد.»
ابتدا نیازسنجی، بعد ورود به اینترنت اشیا
بهاره محبان کارشناس این حوزه سخنران بعدی در رابطه با تجاری‌سازی اینترنت اشیا صحبت کرد؛ او با بیان اینکه اینترنت اشیا فرصت خوبی برای سازمان‌ها فراهم آورده است گفت: «با ترند شدن این فناوری دو ابهام به وجود خواهد آمد، اول اینکه افراد می‌ترسند که من شفلم را از دست خواهم داد و دوم اینکه دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر غیر از حوزه IT فکر می‌کنند که مشاغل جدید تنها مرتبط با افراد متخصص در حوزه فناوری اطلاعات است. اما حقیقت این است که این تغییرات باعث ایمن‌‌تر شدن فضای کاری و نا محدود بودن آن می‌شود (۲۴/۷) که موجب به وجود آمدن ارتباطات گسترده‌تر خواهد شد.»
او در ادامه تاکید کرد: «در کشور ما نباید تمامی حوزه‌ها به IOT ورود کنند بلکه باید نیازسنجی شود و بعد در این زمینه اقدام کرد. تکنولوژی و فناوری‌های جدید تنها زمانی ارزش آفرین هستند که بتوانند مشکلات را از بین ببرند، در غیر این صورت هیچ ارزشی ایجاد نخواهند کرد.»
هیچ آینده مطمئنی برای افرادی که در حوزه‌های نوآورانه فعالیت می‌کنند وجود ندارد؛ ممکن است هر روزی که کار خود را شروع می‌کند با قانون یا شرایط جدیدی روبرو شود که نتواند فعالیتش را ادامه دهد.
استارتاپ‌ها و چالش‌های کسب‌وکار
بخش آخر این جلسه به بیان سوالات، نظرات و پیشنهادات حضار اختصاص داشت، عمده این بخش به بیان مشکلات استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا گذشت. محمد قیصری در این رابطه گفت: «فرایند گرفتن کد اقتصادی، رقابت در مناقصه‌ها، داشتن گریدهای انفورماتیک و حتی ندادن مجوز برگزاری دوره‌های آموزشی به استارتاپ‌ها از جمله معضلاتی است که با آن روبرو هستند.»
او ادامه داد: «اساساً در چنین روندی که استارتاپ‌ها بدون هیچ امکانات خاصی و با سرمایه شخصی و دانش خود پا به عرصه گذاشتند و علاوه بر اینکه حمایتی دریافت نمی‌کنند، با انواع و اقسام موانع هم روبرو می‌شوند، نباید انتظار ارزش‌آفرینی از آنها داشت. استارتاپ یعنی چند جوان که نهایتاً تا یک سال برای اجرای ایده خود سرمایه و وقت می‌گذارند و اگر نتیجه نگیرند، بیشتر پای آن نخواهند ماند.»
چطور می‌توان به دولت کمک کرد تا روندها تسریع شود؟
مهرداد فرنوش، مدیرعامل همراستا و استارتاپ اول‌بلاک یکی از حاضران در این جلسه بود که به بیان تجربیات خود پرداخت و در این رابطه گفت: «هیچ آینده مطمئنی برای افرادی که در حوزه‌های نوآورانه فعالیت می‌کنند وجود ندارد؛ ممکن است هر روزی که کار خود را شروع می‌کند با قانون یا شرایط جدیدی روبرو شود که نتواند فعالیتش را ادامه دهد. همین دلایل باعث شده که بسیاری از نیروهای متخصص از ایران رفته‌اند و در کنار تمامی موانع و چالش‌های موجود، چالش نیروی انسانی هم دامن‌گیر استارتاپ‌ها شده است.»
او در ادامه اشاره کرد که ما می‌خواهیم بدانیم که چطور می‌توان در کنار دولت قرار گرفت و در این زمینه‌ها به او کمک کرد که وظایف اصلی خود که قانون‌گذاری است را راحت‌تر و سریعتر بتواند انجام دهد.