رشد ۱۲ درصدی بازار فروش آنلاین آثار هنری
گزارش سالانه تجارت آنلاین هنر که توسط سازمان بیمه‌ی Hiscox منتشر می‌شود، حاکی از این است که در سال 2017، فروش آنلاین آثار هنری و اقلام کلکسیونی با 12 درصد افزایش به 4.22 میلیارد دلار رسیده، هرچند سرعت این رشد کمی کاهش یافته و سهم کلکسیونرها از فروش آنلاین کمتر شده است.
Hiscox، گزارش خود را بر اساس داده‌های موسسه آنالیز بازار آرت تاکتیک تنظیم کرده و شرح می‌دهد که نرخ رشد 12 درصدی سال 2017، نسبت به رشد 15 درصدی سال 2016 و رشد 24 درصدی سال 2015 نزول کرده است.
بااین‌حال کلر مک اندرو، کارشناس اقتصاد هنری و نویسنده گزارش «بازار هنر 2018» که ماه مارس گذشته در نشریه‌ی یوبی‌ا‌س و بازل منتشر شد، تصویر دیگری از بازار آثار هنری ارائه می‌دهد. او در این گزارش فروش آنلاین آثار هنری و عتیقه‌جات را در سال 2017 حدود 5.4 میلیارد دلار برآورد می‌کند که 10 درصد بیشتر از سال 2016 است.
به عقیده رابرت رید، رئیس بخش هنری شرکت Hiscox، افت سرعت رشد بازار، ناشی از پروسه گذار یک بازار نوظهور به بازاری ساختاریافته‌تر است. او می‌گوید: «رشد آهسته بازار آنلاین هنرهای زیبا، کاملاً طبیعی است. ما شاهد مرحله بلوغ بازار هستیم و اغلب کسب‌وکارها به پایداری رسیده‌اند. فاز بعدی بازار نیز شامل ثبات بیشتر و همچنین حل مشکل همیشگی عدم شفافیت قیمت‌ها خواهد بود که برای جذب مشتریان بیشتر، ضروری است.»
شرکت Hiscox داده‌های گزارش تحلیلی خود را از پاسخ‌های 831 نفر از خریداران هنری که در لیست پستی آرت تاکتیک ثبت‌نام کرده بودند، 130 گالری و نمایندگی مجاز، و همچنین مصاحبه با 45 نماینده از 66 پلتفرم آنلاین فعال این حوزه، جمع‌آوری کرده است.
علیرغم کاهش نرخ رشد، گزارش فوق راه را برای امیدواری آتی باز می‌گذارد. بیش از نیمی از پاسخ دهنگانی که خود را به‌عنوان خریدار آنلاین آثار هنری معرفی کرده‌اند، اظهار می‌کنند که در سال 2018، اقلام هنری بیشتری را به‌صورت آنلاین خریداری خواهند کرد.
تغییر عادت‌های خرید کلکسیونرهای جوان
از طرف دیگر، ممکن است کاهش سرعت رشد فروش، از افت مشارکت افرادی ناشی شود که پیشنهاد آنلاین ارائه می‌دهند (در مزایده‌ها شرکت می‌کنند). طبق آمار، در سال 2017، 43 درصد از مشتریان آثار هنری اعلام کرده بودند که خرید خود را آنلاین انجام می‌دهند، درحالی‌که در سال 2016 این نرخ به 49 درصد می‌رسید. سال گذشته تقریباً نیمی از مشتریان بزرگ، یعنی افرادی که سالانه بیش از 100 هزار دلار بابت خرید (آنلاین و آفلاین) اقلام هنری هزینه می‌کنند، محصولات موردنظر خود را به‌صورت آنلاین خریداری کرده‌اند که این نرخ نسبت به سال 2016 تغییری نکرده است.
اما جالب اینجاست که تمایل به خرید آثار هنری در میان افراد زیر 35 سال، که مصرف‌کنندگان تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر محسوب می‌شوند، از 44 درصد در سال 2016 به 36 درصد در سال 2017 کاهش پیداکرده است. این گروه از مشتریان غالباً برای خریدهای خود، بجای شرکت در حراجی‌های مستقل آنلاین، به پورتال‌هایی مراجعه می‌کنند که میزبان گالری‌های متنوع‌اند. نتیجه اینکه در سال 2017، حدود 45 درصد از مشتریان زیر 35 سال به پورتال‌های آنلاین هنری مراجعه کرده‌اند، درحالی‌که این آمار در سال 2016 حدود 29 درصد اعلام‌شده بود.
صعود شگفت‌انگیز هریتج
درمجموع، بازار هنرهای زیبا در سال 2017 سال خوبی را پشت سر گذاشت و خانه‌های حراجی، درآمدزایی مطلوبی داشتند. همان‌طور که گزارش سالانه نشریه آرت تاکتیک اشاره می‌کند، در این سال مجموع فروش آنلاین و زنده سه کسب‌وکار بزرگ این صنعت یعنی کریستیز، ساتبیز و فیلیپس، 25 درصد افزایش‌یافت. فروش آنلاین که معمولاً اقلام ارزان‌‌تری را شامل می‌شود، نرخ رشد پایین‌تری را معادل با 15.6 درصد تجربه کرد. هرچند رهبر بازار آنلاین، هریتج است که در طول دو – سه سال اخیر، رکورد «فروش کل و نرخ رشد سالانه« همه خانه‌های حراجی را شکسته است. فروش هریتج در سال 2017، با 25.8 درصد افزایش به 438 میلیون دلار یعنی دو برابر درآمد 215 میلیون دلاری کریستیز رسید.
مردم خواهان شفافیت قیمت‌ها هستند
در یکی از نظرسنجی‌های نهایی، 90 درصد از خریداران جدید گفتند که شفافیت قیمت‌ها مهم‌ترین فاکتور خرید آنلاین آن‌ها است. در این گزارش آمده است: «اگرچه کلکسیونرهای امروزی عادت دارند پروسه‌های قیمت‌گذاری را محرمانه و مبهم نگه‌دارند، ولی این روند برای مشتریان جدید قابل‌پذیرش نیست.» این گزارش اشاره می‌کند که ماهیت محرمانه بازار هنر، امید به شکل‌گیری یک سیستم کاملاً شفاف را کمرنگ می‌کند. بااین‌حال تصمیم موسسه کریستیز مبنی بر انتشار نتایج نهایی حراجی‌های آنلاین، گامی بزرگ در جهت بهبود شرایط فعلی است و به مشتریان جدید اجازه می‌دهد پیش از هر اقدامی، پیشینه قیمت‌های یک هنرمند را چک کنند.
قدرت اینستاگرام
اینستاگرام تنها پس از دو سال، فیس‌بوک را به‌عنوان پلتفرم اجتماعی موردعلاقه گالری‌ها کنار زد. در آغاز سال 2016، گالری‌ها گفته بودند که فقط از دو پلتفرم برای پروموشن آثار خود استفاده می‌کنند که از این بین، فیس‌بوک با محبوبیت 56 درصدی در رده اول قرار داشت. اما ابتدای سال 2018، فقط 31 درصد از آن‌ها معتقد بودند که فیس‌بوک بهترین ابزار آگاهی بخشی است و 62 درصد دیگر، قویاً بر این باور بودند که اینستاگرام مؤثرترین پلتفرم محسوب می‌شود. به‌علاوه اینستاگرام محبوب‌ترین پلتفرم کلکسیونرهای زیر 35 سال نیز به شمار می‌رود، چنانکه 79 درصد از آن‌ها گفته‌اند که هنرمندان جدید را در اینستاگرام کشف می‌کنند و 82 درصد نیز تأکید کرده‌اند که رابطه خود را با هنرمندانی که از قبل می‌شناختند، از طریق این پلتفرم حفظ می‌کنند.
گزارش Hiscox، نگاهی به مؤسسات و چهره‌های هنری مشهوری دارد که بیش از همه دنیای اینستاگرام را تحت نفوذ خود قرار داده‌اند. موزه هنرهای مدرن با 3.3 میلیون فالوئر، جایگاه نخست را در میان مؤسسات هنری از آن خود کرده و پس از آن موزه هنر متروپولیتن با 2.3 میلیون فالوئر و موزه تیت با 2.1 میلیون فالوئر در جایگاه بعد قرار دارند. هنرمندانی نظیر بنسکی، شپرد فایری و KAWS، هر یک با بیش از یک میلیون فالوئر، مهم‌ترین هنرمندان تأثیرگذار اینستاگرام هستند. ضمن اینکه دیمین هرست نیز با 381 هزار فالوئر در گروه اینفلوئنسرهای هنری اینستاگرام قرار می‌گیرد. محبوبیت هرست پس از آنکه شخصاً کپشن‌نویسی پست‌هایش را آغاز کرد و پشت‌صحنه برخی از آثارش را به اشتراک گذاشت، بیش از 100 درصد افزایش یافت.
آینده روشن خرید آنلاین
Hiscox در پایان گزارش خود نتیجه‌گیری می‌کند که فروش آنلاین آثار هنری تا پنج سال آینده به رشد خود ادامه می‌دهد و تا سال 2023 تقریباً به 8.23 میلیارد دلار خواهد رسید. البته شواهد نشان می‌دهند که این برآورد تا حدی محافظه‌کارانه است. این شرکت در سال 2014 پیش‌بینی کرده بود که ارزش فروش آنلاین اقلام هنری تا سال 2018، به 3.76 میلیارد دلار می‌رسد.
ما تنها با رسم یک گراف ساده، می‌توانیم بهبود شرایط بازار آنلاین را درک کنیم: سال گذشته، تنها 29 درصد از خریداران زیر 35 سال اعلام کرده بودند که بین خرید آنلاین یا فیزیکی آثار هنری، تمایزی قائل نمی‌شوند. درحالی‌که نیمی از پاسخ‌دهندگان ترجیح می‌دادند در فضای فیزیکی خرید کنند. یک سال بعد، آمار خریدارانی که معتقد بودند گالری‌های فیزیکی و آنلاین ترجیحی به یکدیگر ندارند، به 42 درصد افزایش‌یافته بود. هر جا که هنر حضورداشته باشد، نسل آتی آن را رها نخواهند کرد.
ترجمه: عماد عزتی