نوآفرین یک ساله شد: کسی همراه نشد!
یادداشتی از مهران امیری، کارشناس کسب‌وکارهای نوپا
بارها و به بهانه‌های گوناگون درخواست کرده‌ایم بهترین کار برای کسب‌وکارهای نوپای کشور این است که دولت هیچ کاری برای‌شان نکند، نه به این دلیل که نیازمند حمایت و همراهی نیستند، بلکه به دلیل تفاوت فراوان در دیدگاه، شیوه کار و در یک کلام فرهنگ رفتاری؛ تا فرهنگ نوآفرینی در کالبد تصمیم‌سازان و مجریان دولتی جاری نباشد هر اقدام و رفتاری می‌تواند به سرعت در مسیر مخالف اهداف خود قرار گیرد.
برای بیان اهمیت داشتن فرهنگ نوآفرینی و بررسی زیان‌های ناشی از نبود آن لازم نیست راه دوری برویم؛ بیایید برجسته‌ترین اقدام دولت یعنی طرح نوآفرین را در همین یک سال اخیر را کنیم. طرح نوآفرین قرار بود به عنوان تکشاخ اقدامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات راهگشای مشکلات کسب‌وکارهای نوپا و شرکت‌های دانش بنیان شود. این طرح که ابتدای خرداد سال ۱۳۹۸ به تصویب هیئت وزیران رسیده، چند سازمان تابع دولت از جمله تامین اجتماعی، امور مالیاتی و فناوری اطلاعات را موظف به انجام پاره‌ای اقدامات کرده. یک‌ساله شدن این طرح و شرایط ناشی از همه‌گیری کرونا فرصت مناسبی برای بازبینی کارکرد فرهنگ نوآفرینی است.
آنچه به دلیل همه‌گیری کرونا بر کسب‌وکارهای کشورمان گذشت بیشتر از هر زمان دیگر نشان داد که چاره‌اندیشی‌ها و اقدامات مدیران دولتی در بهترین حالت تنها نشان از علاقمندی و اندیشه نیک آنها برای اقدام کارآمد است، اما در پایان برای کسب‌وکارها سودمند نیست و شوربختانه در پاره‌ای موارد زیان‌بار نیز هست. حتی اگر برخی رفتارهای این وزارتخانه را تبلیغاتی بدانیم، اما بخش‌های گوناگون این وزارتخانه دست‌کم در بین همه سازمان‌های ریز و درشت دولتی تلاش زیادی برای همراهی با موج رو به رشد کسب‌وکارهای نوپا در کشور داشته.
مطالب مرتبط:
نوآفرین را نقد کنید ولی تخریب نکنید
آیا استارتاپ‌ها باید از طرح نوآفرین و پول دولت خوشحال باشند؟
حمایت۵۰ میلیون تومانی وزارت ارتباطات از ۵ هزار کسب‌وکار زیان دیده در ایام کرونا
پرسش ساده‌ای که در این روزها بسیار به ذهن آمده اینکه، نتیجه عملی اقدامات سازمان‌ها برای اجرای طرح نوآفرین چه بوده؟ آیا تصویب و اجرای این طرح توانسته بخشی از مشکلات کسب‌وکارهای نوپا در چند ماهه اخیر درگیری با همه‌گیری کرونا رفع کند؟ برخلاف اینکه طرح نوآفرین بر مصوبه هیئت وزیران تکیه دارد و بخش‌های مجری طرح یعنی سازمان امور مالیاتی، سازمان تامین اجتماعی، و سازمان فناوری اطلاعات کاملا تحت اراده و تابع نظرات دولت هستند، روشن است که اجرای برنامه‌های این طرح سودمند و کارآمد نبوده. نمی‌توان تلاش‌های مدیران و کارکنان این سازمان‌ها را ندیده گرفت اما به نظر می‌رسد ناکامی در خدمت‌رسانی و اجرای طرح نوآفرین را باید در فرهنگ نوآفرینی دانست که در این سازمان‌ها وجود ندارد.
سازمان‌ها و تشکیلات نوآفرین بیش از ابزار و امکانات دارای فرهنگ نوآفرینی هستند. در این نوع سازمان‌ها روندی مستمر برای سنجش میزان کارآمدی خدمات/محصولات وجود دارد، آنها همواره در ارتباط با مشتریان تلاش می‌کنند ارزیابی واقعی از رضایتمندی آنها به دست آورند. سازمان نوآفرین خود را نه در میان گزارش‌های یک‌جانبه بلکه بر اساس بازخوردهای واقعی مشتریان می‌سنجد و آماده بهبود و بهسازی روندها هست. حال باید پرسید که نه دولت، نه وزارت ارتباطات، نه سازمان فناوری اطلاعات، بلکه بخش مجری طرح نوآفرین چقدر فرهنگ نوآفرینی را در سازمان خود ایجاد کرده تا بر همین مبنا قادر به شناخت درست کسب‌وکارهای نوپا و دانش بنیان باشد؟ آیا اقدام به ارائه تسهیلاتی که دسترسی به آنها درگیر هزارتوی اداری است گام بزرگ و ویژه‌ای هست؟ از این زاویه چه تفاوتی بین این تشکیلات و سایر سازمان‌های سنتی قبلی و فعلی به چشم می‌آید؟
از طرفی در سازمان‌های نوآفرین علاوه بر محصول/خدمت آنچه که اهمیت زیادی دارد ارزش‌هایی است که محصول/خدمت بر آن اساس عرضه می‌شود؛ این ارزش‌ها بستری برای ایجاد حساسیت و جلب مشتریان است. با این تعریف آیا وقتی سازمان مسئول طرح نوآفرین نمی‌تواند پس از یک‌سال در درون خود موضوعی مانند دریافت کدگارگاهی تامین اجتماعی یا استفاده از خدمات مناسب مالیاتی را با وجود مصوبه هیئت وزیران رفع کند، چه ارزش رفتاری خلق شده؟ آیا این وضعیت به معنای ناکارآمد ساختن طرح از سوی مجری آن و بی‌اعتبار شدن مصوبه هیئت وزیران نیست؟ به همین دلیل است که بسیاری از فعالان زیست‌بوم کسب‌وکارهای نوپا از ابتدا به این طرح و طرح‌های مشابه با دیده تردید نگرسته‌اند. ارزش‌هایی که سازمان در روند انجام کارها خلق می‌کند دست‌کم به اندازه خود کارها اهمیت دارد و تجربه نشان داده در غیاب فرهنگ نوآفرینی نمی‌توان اقدام نوآورانه و سودمندی انجام داد. زیان اقداماتی که مبتنی بر این فرهنگ نبوده و مجریان مناسبی آن را دنبال نمی‌کنند، آن اندازه هست که به خود اجازه دهیم به سازمان‌های دولتی بگوییم، بهترین کار آن است که برای زیست‌بوم کسب‌وکارهای نوپا کاری نکنند.