اکوسیستم نوآوری ، نیروی ماهر می‌خواهد

گفت‌وگو با جواد جلوداری، مدیر طرح دوره‌های آموزشی کیمیا

نهادهای فعال در حوزه کسب و کارهای نوآورانه ، بدون وجود نیروهای انسانی آموزش دیده و کارآمد نمی‌توانند به حیات خود ادامه دهند. نیروهای انسانی مجرب و آگاه به دغدغه‌های استارتاپی، ضرورتی انکارناپذیر برای توسعه اکوسیستم استارتاپی است، اما کشور ما در این حوزه با کمبود و خلا جدی مواجه است. با توجه به رشد سریع اکوسیستم استارتاپی در کشور، انتظار می‌رود که نیروهای انسانی آموزش دیده و مورد نیاز نهادهای این اکوسیستم نیز با همان سرعت تامین شود، اما تاکنون آموزش این نیروهای انسانی چندان جدی گرفته نشده است.

وقتی صحبت از اکوسیستم نوآوری می‌شود باید همه بازیگران اکوسیستم را در یک ظرف و در کنار یکدیگر دید و تحلیل کرد. اصولا اکوسیستم نوآوری وقتی شکل می‌گیرد که به قول بازاری‌های قدیمی، جنسش جور باشد. نمی‌شود که اکوسیستمی پر از منتور باشد اما استارتاپ نداشته باشد! یا صدها استارتاپ داشته باشد اما در آن قحطی توسعه‌دهنده یا مدیر مارکتینگ باشد! رشد و توسعه نامتوازن هر اکوسیستمی در نهایت به معنای به بن‌بست رسیدن آن است. به همین دلیل است که این روزها صحبت از تربیت نیروی کارآمد برای بخش‌های مختلف اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی کشور به یک بحث جدی و دامنه‌دار تبدیل شده است. نیروهایی که بتوانند با تکیه بر مهارت‌ها، دانش و خلاقیت خود، در روزهای تنگ و سخت به کمک کسب‌وکارهای نوآور بیایند.

اما دقیقا یافتن چنین نیروهایی به یکی از سخت‌ترین کارها برای راه‌اندازی هر کسب‌وکار نوآورانه‌ای تبدیل شده است؛ دلیل هم واضح است تا زمانی که آستین بالا نزده‌ایم و برای پرورش نیروی انسانی ماهر در بخش‌های مختلف اکوسیستم نوآوری ؛ همت نکرده‌ایم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم؛ چیزی هم برداشت کنیم. یعنی تا موقعی که دوره‌های آموزشی و به‌طور کلی آموزش ریشه‌داری در این زمینه شکل نگیرد، وضع کماکان همین خواهد بود. در گفت‌وگو تلاش کرده‌ایم با نگاهی نزدیک به یک دوره آموزشی که با محوریت برآورده کردن چنین رسالتی تعریف شده‌، به این سوال‌های کلیدی پاسخ دهیم که برای داشتن نیروهای کارآمد اجرایی که بتوانند در بدنه استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناور داخلی نقش‌های جدی و تاثیرگذار برعهده بگیرند چه باید کرد، اصولا چه کسانی این ظرفیت را دارند که آموزش ببینند و تبدیل به چنین نیروهایی شوند، اجزای مختلف اکوسیستم نوآوری کشور چه رسالت و وظیفه‌ای در این رابطه دارند و از همه مهم‌تر دوره‌های کنونی چه سازوکارهایی دارند و چطور کار می‌کنند.

اصولا اکوسیستم نوآوری وقتی شکل می‌گیرد که به قول بازاری‌های قدیمی، جنسش جور باشد. نمی‌شود که اکوسیستمی پر از منتور باشد اما استارتاپ نداشته باشد! یا صدها استارتاپ داشته باشد اما در آن قحطی توسعه‌دهنده یا مدیر مارکتینگ باشد! رشد و توسعه نامتوازن هر اکوسیستمی در نهایت به معنای به بن‌بست رسیدن آن است.

جواد جلوداری، مدیر دوره‌های آموزشی کیمیا، از جمله افرادی است که تلاش می کند این دغدغه فعالان استارتاپی را برطرف کند و با آموزش نیروهای ستادی مورد نیاز اکوسیستم استارتاپی، گامی در جهت رفع دغدغه های فعالان استارتاپ ها بردارد. او قبلا مدیرعامل شرکت برکه شریف بوده که این شرکت نیز صاحب استارتاپ نت رای بوده است. فعالیت شرکت سرمایه گذاری رایان‌ونچرز نیز بخش دیگری از کارنامه کاری جلوداری است. او 33 ساله و دانش آموخته مهندسی شیمی است و در طرح های مختلفی نیز به عنوان مدیر طرح و مدیر پروژه، فعال بوده است.

جلوداری درباره ضرورت وجود طرح های آموزشی مثل کیمیا، تاکید می کند: «برای یک استارتاپی که با مشکلات فراوانی در کسب و کار خودش روبروست، خیلی سخت است که مثلا وقتی بخواهد به یک شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر، پارک علم و فناوری یا شتابدهنده رجوع کند، این کار را با نیروهایی انجام دهد که اصلا فضای استارتاپ را نمی شناسند، بنابراین طرح کیمیا که توسط پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف و با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار می شود با آموزش هایی که ارائه می دهد، تلاش می کند که نیروهای مورد نیاز در این نهادها را با ادبیات حوزه کارآفرینی  و استارتاپی آشنا کند.»

ایده اولیه طرح کیمیا چطور شکل گرفت و در این طرح، چه برنامه هایی برای ارتقای مهارت نیروهای انسانی در نظر گرفته شده است؟

ایده اولیه طرح کیمیا از ابتدای سال 96 شکل گرفت. بر این اساس که ما در پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف به این نتیجه رسیده بودیم که خلا نیروی انسانی کارآمد و حرفه ای در حوزه نوآوری و کارآفرینی وجود دارد. اگرچه در این حوزه اقدامات زیادی انجام شده، اما متناسب با رشدی که داشته، نیروی انسانی موردنیازش به اندازه کافی رشد نکرده است.

ما به خاطر تجربیاتی که دراین زمینه  داشتیم این ایده به ذهنمان رسید تا این خلا نیروی انسانی را برطرف کنیم. در نتیجه تصمیم گرفتیم به آموزش نیروی انسانی مورد نیاز نهادهای مرتبط با این حوزه بپردازیم. این ایده از طرف رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف مطرح شد و تیم ما در کیمیا این ایده را پخت و طرحش را ارائه کرد. سعی کردیم با طرحی که معقول و کارآمد باشد این خلا را پر کنیم.

این ایده تقریبا اواسط خرداد 96 تایید و اجرا شد. به این شکل برنامه ریزی شد که طرح کیمیا صرفا حول مباحث تئوری نباشد، بلکه بتوانیم در قالب این طرح، یک مجموعه ای از مهارت ها را به بچه ها یاد دهیم. به همین خاطر 100 ساعت دوره های آموزشی و 40 ساعت دوره های مهارتی و بینشی را در نظر گرفتیم که هدفش انتقال تجربه اساتید این دوره به بچه‌ها بود. همچنین 80 ساعت هم دوره‌های کارآموزی در نظر گرفتیم. در واقع ما دوره اول طرح را که در سال 96 برگزار کردیم، چند قسمت دیگر را هم به آن اضافه کردیم. مثلا 20 ساعت هم بحث منتورینگ در نظر گرفتیم. یعنی بچه‌ها باید 20 ساعت به سراغ منتورهای این حوزه بروند و رودررو با آن‌ها گپ بزنند و از تجربیات آنها استفاده کنند. در انتهای طرح نیز تور و بازدید از اکوسیستم کارآفرینی را داریم و در نهایت یک آزمون را طراحی کردیم تا آموخته های بچه ها را محک بزنیم. این، چارچوب کلی طرح کیمیاست که اولین دوره‌اش خرداد 96 استارت خورد و اسفند 96 به پایان رسید. سال 97 نیز برای دومین دوره برنامه ریزی کرده ایم که در مهرماه آغاز می‌شود.

پذیرش و گزینش افراد در طرح کیمیا به چه شکلی است؟

برای پذیرش بچه ها یک فرآیند گزینش در نظر داریم. این گزینش نیز با این هدف برگزار می‌شود تا افرادی وارد این دوره شوند که واقعا مستعد این حوزه هستند تا پس از دریافت آموزش ها، مشغول به کار شوند.

فرآیند گزینش نیز به این صورت است که در ابتدای امر،  متقاضیان پیرو فراخوان عمومی که ارائه می شود، در سایت ثبت نام می‌کنند. سپس یک تست سنجش شایستگی شغلی از آنها گرفته می‌شود که این تست بیشتر جنبه روانشناسی دارد که توسط کارشناسان مربوطه تصحیح می‌شود. در نهایت از کمیته داوری ما تعدادی را به مصاحبه حضوری فرا می‌خوانند که از این بین، 100 نفر گزینش می‌شوند.

آیا داشتن یک ایده یا کارآفرین بودن در زمره شرایط پذیرش در طرح «کیمیا» است؟

خیر. اساسا هدف طرح کیمیا پرورش و تربیت کارآفرین نیست. نقطه تمایز کیمیا با دیگر طرح‌ها هم در همین مساله است. در واقع، طرح کیمیا به دنبال تربیت و پرورش نیروی انسانی ستادی نهادهای اکوسیستم استارتاپی کشور است. یعنی نیروهایی که در مراکز رشد، پارک های علم و فناوری، شتابدهنده‌ها، شرکت‌های سرمایه گذاری خطرپذیر مستقر شوند و به عنوان نیروی ستادی مشغول به کار شوند. بنابراین جزو شرایط پذیرش هم نیست. ما صرفا مدرک حداقل کارشناسی و حداکثر سن 35 سال را قرار داده ایم.

دانش آموختگان دوره اول طرح کیمیا در حال حاضر به چه کاری مشغولند؟ از آنها خبر دارید؟

دانش آموخته‌های دوره اول حدود 70 درصدشان جذب نهادهای مربوطه شدند. ما هم از شهرستان‌ها و هم از تهران، دانش آموخته داشتیم. دانش آموختگان مقیم شهرستان‌ها هم به شهر خود بازگشتند و در نهادهای مربوطه جذب شده اند.

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از سال‌ها پیش، طرح‌ریزی اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری در کشور را آغاز کرده است. در همین راستا اقدامات زیادی انجام شده و نهادهای متعددی در کشور شکل گرفته‌اند. از آن طرف هم استارتاپ‌ها زیادی شکل گرفته  و شروع به کار کرده‌اند.

آیا برای پذیرش افراد در کل کشور فراخوان می‌دهید یا تمرکزتان روی شهر تهران است؟

این فراخوان مخصوص کل کشور است. طوری که در دوره اول 30 درصد بچه‌های متقاضی، مقیم شهرستان بودند که پس از دریافت آموزش‌ها، به شهرستان‌های خود بازگشتند.

مطالب مرتبط:

• فضای کار اشتراکی پیش‌نیاز توسعه اکوسیستم‌های استارتاپی

• چگونه با یا بدون سرمایه‌گذاری خطرپذیر رشد کنیم؟

 فکر می‌کنید که برگزاری چنین رویدادهایی مثل طرح کیمیا چطور می‌تواند به ارتقای اکوسیستم استارتاپی و کارآفرینی کشور منجر شود؟

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از سال‌ها پیش، طرح‌ریزی اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری در کشور را آغاز کرده است. در همین راستا اقدامات زیادی انجام شده و نهادهای متعددی در کشور شکل گرفته‌اند. از آن طرف هم استارتاپ‌ها زیادی شکل گرفته  و شروع به کار کرده‌اند. وقتی این فضای توسعه داده شده را از بیرون نگاه می‌کنیم، قطعا این اکوسیستم نیاز به نیروی انسانی ماهر دارد. در این نهادها یک مجموعه نیروی انسانی نیاز است که به عنوان کارشناس یا مدیر فعالیت کند. ما سعی کرده‌ایم این نیروی انسانی را در حد مطلوبی تربیت کنیم و آموزش دهیم. از نگاه کلان هم اگر به این جریان نگاه کنیم، می‌بینیم که آموزش نیروی انسانی ماهر، باکیفیت و کارا، جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد.

وقتی پای صحبت های استارتاپ‌ها می‌نشینیم یکی از چالش هایی که همواره مطرح می‌کنند این است که برخی از کارشناسان و مسئولانی که در نهادهای مرتبط با این اکوسیستم فعالیت می‌کنند، از مطالبات ما درک روشن و درستی ندارند. اینکه شما روی پرورش نیروی انسانی ستادی این اکوسیستم دست گذاشته اید، به نظرتان این کار می‌تواند این چالش کارآفرینان را تا حدودی حل کند؟

دقیقا همین طور است. این مساله همان نقطه‌ای است که ما احساس می‌کنیم که نیروی تربیت شده باید وارد شود. چرا که حوزه استارتاپی و نوآوری در کشور، حوزه جدیدی است. قاعدتا برای یک استارتاپی که با مشکلات فراوانی در کسب و کار خودش روبروست، خیلی سخت است که مثلا وقتی بخواهد به یک شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر، پارک علم و فناوری یا شتاب‌دهنده رجوع کند، با نیروهایی روبرو شود که اصلا فضای استارتاپ را نمی شناسند، بنابراین طرح کیمیا  با آموزش‌هایی که ارائه می دهد، تلاش می‌کند که نیروهای مستقر در این نهادها را با ادبیات حوزه کارآفرینی و استارتاپی آشنا کند.

در مسیر آموزش نیروهای انسانی مورد نیاز در اکوسیستم استارتاپی، چه انتظاراتی از فعالان این حوزه دارید؟ آنها چطور می توانند به توسعه این آموزش ها کمک کنند؟

وقتی یک اکوسیستم می‌تواند خوب عمل کند که همه قسمت‌ها با هم و هم اندازه رشد کنند. ما در رشد استارتاپ‌ها و نهادهای مربوطه سرعت مطلوبی داشته‌ایم، اما در آموزش نیروی انسانی به آن اندازه رشد نداشته‌ایم. این مساله خلائی بود که احساس کردیم و در جهت رفع آن، گام برداشته‌ایم. البته در ادامه این راه، قطعا همه نهادهای فعال در این حوزه باید به ما کمک کنند تا بتوانیم این طرح را به نحو مطلوب انجام دهیم.

بالاخره این نیروی انسانی قرار است در همین نهادها مشغول به کار شود. بنابراین نهادهای مرتبط در حوزه فعالیت های استارتاپی باید در کنار هم قرار بگیرند تا افرادی که این دوره های آموزشی را می گذرانند، بتوانند در اکوسیستم استارتاپی کشور اثرگذار باشند.

اخبار اکوسیستم استارتاپی ایران در تلگرام آی‌چیزها دنبال کنید