اسنپ‌فود به رستوران‌داری روی می‌آورد؟
برنامه‌های جدید تک‌بازیگر حوزه آنلاین غذا می‌تواند از بنکداران مواد غذایی تا مالکان رستوران‌های معروف را حسابی نگران کند
روزنامه هفت‌صبح| در یک ماه گذشته و در پی اعتراضاتی که در کشور رخ داد با انحای مختلف پای استارتاپ‌ها هم به بحث‌ها و جدل‌های سیاسی-اجتماعی کشیده شد. شروع ماجرا با حمایت‌های این کسب‌وکارها در شبکه‌های اجتماعی از اعتراضات بود و دامنه این درگیری تا بازداشت برخی نیروها و چهره‌های این کسب‌وکارها هم ادامه یافت.
در این میان نام‌هایی چون دیجی‌کالا و اسنپ و ابرآروان به دلیل حساسیت دولت و حاکمیت و البته مردم روی کسب‌وکارها آن‌ها از یک‌سو و تعداد زیاد کارکنانشان از سوی دیگر بیشتر به گوش خورد. اما در این میان یک کسب‌وکار بود که به دلیلی عجیب و البته اثبات‌نشده چندباری نامش بر سر زبان‌ها آمد: اسنپ‌فود!
اسنپ‌فود که یکی از مهم‌ترین زیرمجموعه‌های گروه اسنپ است از سوی برخی کاربران اینترنتی به‌ویژه در توییتر متهم شد که داده‌های خرید برخی کاربرانش را در اختیار نهادهای امنیتی قرار داده است. ادعایی که سخت بتوان آن را باور یا اثبات کرد اما موجب شکل‌گیری یک بحث قدیمی در بین کاربران شبکه‌های مجازی شد. اینکه تنها بازیگر حوزه آنلاین غذا شدن هم برای کاربران و هم برای خود کسب‌وکار می‌تواند دردسرهای زیادی ایجاد کند. یک‌بار دیگر هم موضوع انحصارگرایی در این بخش از اقتصاد آنلاین زنده شد! اینکه اسنپ‌فود چطور به دلیل یکه‌تازی‌اش در این حوزه ممکن است و یا می‌تواند در برخی از حوزه‌ها بازیگران فعلی بازار در حوزه خرده‌فروشی را از سر راه بردارد. اما واقعا چقدر احتمال دارد این اتفاق رخ دهد و کدام حوزه‌ها برای شکل‌گیری چنین انحصار خطرناکی برای اسنپ‌فود جذاب‌تر خواهند بود؟
دعوای قدیمی انحصار این‌بار لرزه بر تن رستوران‌ها می‌اندازد؟
یکی از پرزدوخوردترین دعواهای استارتاپی در سال‌های گذشته بر سر همین مفهم انحصار و میان دو کسب‌وکار اسنپ‌فود و چیلیوری در گرفت که هر دو در صنعت غذای آنلاین فعالیت می‌کردند. مدیرعامل چیلیوری که بعد از تعطیلی سایت ریحون تنها رقیب اسنپ‌فود محسوب می‌شد مدام اسنپ‌فود را متهم می‌کرد که با تلاش دارد با دادن امتیاز و یا گرفتن برخی امتیازها از رستوران‌های پرفروش آن‌ها را وادار کند به شکل انحصاری فقط با اسنپ کار کنند. موضوعی که تا شورای رقابت هم کشیده شد اما پیش از آنکه اتفاق خاصی بر سر رفتار انحصاری موردادعای چیلیوری بیفتد، چیلیوری از بازار غذای آنلاین کنار کشید و به تاریخ پیوست! درست مانند ریحون و چنگال و دلینو و بقیه بازیگران این حوزه. از این رو حالا تنهابازیگر این حوزه بزرگ و جذاب استارتاپی اسنپ‌فود است.
حوزه‌ای که با خیلی‌ها می‌گویند به دلیل تک‌بازیگر بودن دیگر عملا صحبت از انحصار کردن در آن شبیه شوخی است. اول و آخر این بازار دست اسنپ‌فود است و به دلیل ضعف‌های ساختاری در سیستم‌های ضدتراست و صدانحصارگرایی در بازار و اقتصاد کشور، عملا همه قوانین و معادلات آن را اسنپ‌فود تعیین می‌کند. این ادعایی است که رد یا تایید آن چندان ممکن نیست اما شاید بررسی برخی فعالیت‌های جدید اسنپ‌فود بهتر نشان دهد که کجاها خطر شکل‌گیری انحصار‌های جدید حداقل روی کاغذ وجود دارد. انحصاری که اگر شکل بگیرد بیش از همه رستوران‌ها و سرمایه‌گذاران آن‌ها باید گوش‌به‌زنگ و محتاط شوند.
حرکت چراغ خاموش اسنپ آشپزخانه
چندماهی است که در مجموعه اسنپ صحبت‌هایی از یک سرویس تازه به گوش می‌رسد. اسنپ‌کیچن یا همان اسنپ‌آشپزخانه که توضیحات مشخصی درباره آن داده نشده اما آگهی‌های استخدام آن در سه ماه گذشته نشان می‌دهد دو سناریو برای آن قابل‌تصور است. یکی اینکه تلاش برای استخدام انباردار در اسنپ‌کیچن احتمال می‌تواند به این معنا باشد که این سرویس می‌خواهد تامین‌کننده مواد اولیه رستوران‌های طرف قرارداد اسنپ‌فود باشد. به‌عبارتی اسنپ می‌خواهد به رستوران‌هایی که فروش بالایی دارند و بخشی از این فروش روی اپلیکیشن اسنپ انجام می‌شود یک پیشنهاد خاص بدهد: تامین مواد اولیه‌ات را هم به اسنپ بسپار! پیشنهادی که می‌تواند این کسب‌وکارها را بیش از پیش به اسنپ‌فود و سرویس‌هایش وابسته و البته مقاومت آن‌ها را در برابر معادلاتی که بعدها اسنپ برای این بازار تعیین می‌کند کمتر کند! این یک خطر بزرگ می‌تواند باشد برای صنعت تهیه و فروش غذای رستورانی که سال‌هاست اتحادیه‌های سنتی زیادی از آن چهارچشمی مراقبت می‌کنند.
اسنپ‌کیچن یا گوست‌کیچن؟
اما اگر سرویس تازه اسنپ‌فود تبدیل به یک آشپزخانه سایه (گوست کیچن) شود که نه‌تنها تامین‌کننده موادغذایی اولیه بلکه تولیدکننده غذا هم درست مانند یک کیترینگ باشد نه‌تنها ماجرای انحصار بلکه کل این بازار به شکلی دیگر تغییر خواهد کرد. فقط تصور کنید اسنپ‌فود وارد بازار تهیه و فروش غذای رستورانی شود آن‌هم وقتی هم داده‌های ارزشمندی از این بازار در شهرها و محله‌های مختلف دارد و هم مهم‌تر اینکه رفتار خرید بسیاری از مشتریان رستوران‌ها را در سال‌های گذشته رصد کرده است. مالکیت داده در ایران چندان موضوع جدی‌ای نیست و بعید است رستوران‌ها برای حفاظت از داده‌هایشان تا همینجا هم توانسته باشند قراردادهای سفت‌و‌سختی با پلتفرم‌ها در سال‌های گذشته بسته باشند. اگرچه اسنپ همیشه بر پلتفرم بودن تاکید کرده اما بعید هم نیست که در بازارهایی که می‌داند می‌تواند بخشی از مشتریان فعلی را از آن خود کند به ارائه مستقیم سرویس روی بیاورد.
یکی از اتهام‌هایی که چیلیوری در زمان حیاتش به اسنپ‌فود می‌زد این بود که رستوران‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد تا به صورت انحصاری با آن کار کنند درغیر اینصورت هم کمیسیون دریافتی از آن‌ها را افزایش می‌داد و هم با دستکاری در الگوریتم‌ها فروش آن‌ها را پایین می‌آورد. اگرچه این روزها دیگر کسی از این شکل انحصارگرایی و دستکاری بازار حتی در حد ادعا هم دیگر صحبت نمی‌کند اما بر سر زبان افتادن اسنپ کیچن می‌تواند پرسش‌های مشابه را برای بخش‌های مختلف بازار چندده‌هزار میلیاردتومانی غذای رستورانی پیش بیاورد. از بنکداران مواد غذایی تا مالکان رستوران‌های موفق احتمالا این روزها از خود بپرسند که چقدر خطر ورود مستقیم اسنپ‌فود به بازار آن‌ها جدی است و چقدر باید نگران از دست رفتن سهم خود در بازاری باشند که روزی با خوشحالی خودشان، پای اسنپ را به آن باز کردند؟