۶۳ درصد خریدهای آنلاین ایران را مردان انجام داده‌اند!
خواندن رقم دقیق تجارت الکترونیک کشور به تومان کمی سخت شده. ببینید استارتاپ‌ها در این بازار ۴۴ میلیارددلاری چه سهمی دارند؟
بارها در صفحه استارتاپ از روند روبه رشد تجارت کسب‌وکارهای اینترنتی نوشته‌ایم و تاکید کرده‌ایم این اقتصاد در حال ظهور تا رسیدن به روزهای اوج راه درازی در پیش دارد اما آمارها و روند اقتضاد کشور نشان می دهد این بخش از آن هر روز در حال رشد است. اقتصادی که حتی کرونا هم نوانسته جلودار رشد آن شود و حالا که گزارش آماری مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت منتشر شده، مشخص شده در یک سال گذشته نه‌تنها تجارت الکترونیک کشور متوقف نشده بلکه رشدی خیره‌کننده را هم تجربه کرده است.
تجارتی که دو سوم آن را کسب‌وکارهای اینترنتی (استارتاپ‌ها، سایت‌ها، پلتفرم‌ها، شبکه‌های اجتماعی و …) در دست دارند. کسبوکارها و استارتاپ‌هایی که در حال رقم زدن عددهای بزرگی در اقتصاد هستند. ببینید آمار این مرکز درباره روندهای اکوسیستم استارتاپی ایران چه می‌گویند؟
یک رقم خیلی بزرگ
از نظر ارزش کل گردش مالی تجارت الکترونیک کشور، رقمی که در این گزارش اعلام شده حدود ۱۰۹۷ هزار میلیارد تومان است که اگر بخواهیم آن را قابل فهم تر کنیم باید بگوییم با دلار ۲۵ هزارتومانی می‌شود ۴۴ میلیارددلار.
رقمی که نسبت به سال قبل از آن که نشان می‌دهد ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی ۴۲۳ هزار میلیارد تومان بوده، تغییر قابل توجهی کرده است. ارزش اسمی تجارت الکترونیکی در سال ۹۹ در مقایسه با سال ۹۸ حدود ۱۶۰ درصد رشد داشته که به نظر می‌رسد متغیر اصلی دخیل در این تغییر را باید شرایط کرونایی و محدودیت‌های آن دانست.
آمار تفکیکی تحارت الکترونیک ایران هم به این صورت است که ۷۶۸ هزار میلیارد تومان از ارزش کل گردش مالی تجارت الکترونیکی کشور مبالغ حاصل از تراکنش‌های خرید از طریق درگاه پرداخت اینترنتی بوده و ۳۲۹ هزار میلیارد تومان باقیمانده نیز سهم روشهای جایگزین مثل پرداخت در محل و سایر روشهای پرداخت است.
با در نظر گرفتن میزان تورم، ارزش حقیقی تجارت الکترونیکی سال ۹۹ حدود ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده که این میزان نسبت به سال قبل از آن با رشدی ۸۳ درصدی همراه بوده است. نکته قابل توجه این گزارش تعداد معاملات تجارت الکترونیکی است که در سال ۹۹ با افزایشی ۴۹ درصدی به ۱/۳ میلیون فقره رسیده که این میزان نسبت به سال قبل با رشد ۱۰۸ درصدی همراه بوده است. از جمله دلایل رشد قابل توجه تعداد معاملات تجارت الکترونیکی را می‌توان شیوع ویروس کرونا و تغییر الگوی خرید مصرف‌کنندگان دانست.
این گزارش همچنین می‌گوید در سال ۹۹ در مقایسه با دو سال قبل از آن مبالغ خرید اینترنتی در تمامی ماه‌های سال رشد داشته و میزان رشد در نیمه ابتدایی سال به مراتب بیش از مدت‌زمان مشابه سال‌های قبل از آن بوده است. متوسط مبلغ هر تراکنش اینترنتی در گزارش ۳۴۷ هزار تومان اعلام شده است.
تجارت اینستاگرامی کماکان می‌تازد
یکی از بخش‌های گزارش که از طریق آن می‌توان به روندهای محبوب خرید اینترنتی در میان کاربران دست یافت، روش‌ها و کانال‌های فروش واحدهای تجارت الکترونیک است. گزارش می‌گوید از واحدهای تجارت الکترونیکی نظرسنجی کرده که ۷۸ درصد آن‌ها گفته‌اند علاوه بر وبسایت از شبکه‌های اجتماعی به منظور ارائه کالا یا خدمات خود استفاده می‌کنند.
۳۴ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی علاوه بر وبسایت از پیام‌رسان‌ها نیز استفاده می‌کنند. همچنین ۲۸ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی علاوه بر وبسایت از اپلیکیشن موبایل به منظور ارائه کالا یا خدمات خود بهره می‌برند. از میان ۱۲ شبکه اجتماعی و پیام‌رسان، اینستاگرام با ۸۳ درصد بیشترین سهم را در فروش الکترونیکی کالا و خدمات داشته و پس از آن پیام‌رسان‌های محبوب مردم برای خرید و فروش واتس‌اپ و تلگرام بوده‌اند که سهم این دو به ترتیب ۵۲ و ۴۳ درصد بوده است.
همچنین در سال ۹۹ حدود ۶۳ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی صرفا از درگاه پرداخت اینترنتی برای دریافت وجه از مشتری استفاده کرده‌اند که این میزان نسبت به سال ۹۸، رشدی ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین ۳۴ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی از هر دو روش پرداخت اینترنتی و پرداخت در محل (COD) استفاده کرده‌اند و تنها ۳ درصد از فروشگاه‌ها صرفا از پرداخت در محل شامل کارت به کارت و واریز به حساب بهره برده‌اند.
در روشهای ارسال و تحویل کالا نیز کسبوکارها از چهار روش سیستم توزیع اختصاصی، شرکت پست، شرکت‌های پست خصوصی و شرکت‌های باربری شهری استفاده کرده‌اند که در میان آن‌ها شرکت پست جمهوری اسامی با ۷۷ درصد بیشترین نقش‌آفرینی را داشته است.
خرده‌فروشی در صدر!
مرکز توسعه تجارت الکترونیک حوزه فعالیت کسب‌وکارهای فعال در بخش تجارت الکترونیکی را در گزارش خود با جزئیات مشخص کرده است. آن‌گونه که آمارها و نمودارهای گزارش نشان می‌دهند حدود ۵۶ درصد از فروشگاه‌ها صرفا در حوزه فروش کالا فعالیت می‌کنند، حدود ۲۱ درصد نیز کارشان فقط ارائه خدمات است و ۲۳ درصد هم در هر دو حوزه فروش کالا و ارائه خدمات فعالیت دارند. در این میان، حدود ۷۶ درصد واحدها ثبت‌شده و دارای نماد اعتماد، شخصیت حقیقی دارند و اغلب نیز به‌تازگی کسب‌وکار خود را شروع کرده‌اند.
داده‌های گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک می‌گوید ۴۱ درصد از کسب‌وکارهای آنلاین خرید و فروش عمری یک تا چهار ساله دارند. این دو شاخص نشان می‌دهد که زیست‌بوم تجارت الکترونیک کشور بسیار جوان است و به‌ویژه بعد از همه‌گیری کرونا، افراد بیشتری ترغیب شده‌اند که کسب‌وکار خود را بر بستر آنلاین و به ویژه شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی کنند. در گزارش آمده که ۳۴ درصد از کسب‌وکارهای آنلاین در مدت‌زمان کمتر از یک سال شروع به فعالیت کرده‌اند.
شاخص کلیدی دیگر برای فهم زیست‌بوم تجارت الکترونیک کشور، گروه سنی صاحبان واحدهاست. آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۹ حدود ۴۶ درصد از صاحبان فروشگاه‌های آنلاین در گروه سنی ۳۰ تا ۴۰ سال بوده‌اند، ۲۱ درصد در گروه سنی ۲۰ تا ۳۰ سال، ۲۱ درصد در گروه سنتی ۴۰ تا ۵۰ سال و در نهایت اینکه ۱۲ درصد هم بیش از ۵۰ سال سن داشته‌اند. در میان خریداران نیز همان‌طور که انتظار می‌رفت، جوانان مشتریان پروپاقرص فروشگاه‌های اینترنتی هستند. ۵۵ درصد خریدها متعلق به این گروه سنی است.
زیر سوال بردن کلیشه «زنان و خرید»
شاید تصور اولیه این باشد که میان مردان و زنان از نظر سهم و نقش‌آفرینی در فروشگاه‌های آنلاین تفاوت چندانی وجود ندارد، اما داده‌های مرکز توسعه تجارت الکترونیکی خلاف این را نشان می‌دهد. گزارش می‌گوید شکاف جنسیتی قابل توجه است. درصد زنان مالک فروشگاه‌های اینترنتی دارای ای‌نماد در سال ۹۹ حدود ۱۴ درصد برآورد شده و از آن‌سو ۸۶ درصد از مالکان دریافت‌کننده ای‌نماد مرد بوده‌اند. در میان خریداران هم هر چند با عمقی کمتر، این شکاف دیده می‌شود. گزارش درباره جنسیت خریداران آنلاین هم می‌گوید سال گذشته ۳۷ درصد خریدها از کسب‌وکارهای آنلاین را زنان انجام داده‌اند و سهم مردان ۶۳ درصد بوده است.