پستی و بلندی‌های راه بورسی شدن استارتاپ‌ها
چالش‌های ورود به بازارهای مالی برای استارتاپ‌ها؛ موضوع سومین صبحانه انجمن تجارت الکترونیک
در سومین صبحانه انجمن تجارت الکترونیک تهران با موضوع «چالش‌های ورود به بازارهای مالی برای استارتاپ‌ها» بر تسهیل‌گری ورود استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان به بورس، تاکید شد.
به گزارش روابط عمومی انجمن، سومین صبحانه انجمن تجارت الکترونیک تهران در حالی برگزار شد که مساله مهمی چون IPO شدن شرکت‌های استارتاپی، موضوع این نشست بود و با حضور مجتبی توانگر نماینده مجلس شورای اسلامی، اعضای انجمن تجارت الکترونیک و تعدادی از چهره‌های دولتی تصمیم‌گیر در این حوزه، برگزار شد.
چالشی به نام شفافیت
در این نشست که با حمایت «آسیاتک» برگزار شد، نیما قاضی رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران با تاکید بر اینکه تمرکز این برنامه، روی بحث ورود شرکت‌های بزرگ حوزه تجارت الکترونیک به بازار سرمایه است، گفت: ما با آمریکا و سیلیکون‌ولی و چین و روسیه خود را مقایسه نمی‌کنیم؛ مقایسه ما با آرژانتین و ویتنامی است که اقتصادشان شبیه ما بسته است و در این قیاس می‌بینیم شرکت‌هایی که در این کشورها وجود دارند و شاید از برخی شرکت‌های ما کوچکتر هم باشند در بورس آن کشورها حضور دارند.
وی ادامه داد: امروز اینجا جمع شدیم تا درباره مسائل این‌چنینی صحبت کرده و راه را باز کنیم و به هم کمک کنیم تا کارها را به نتیجه برسانیم. عمده‌ترین چالشی که با آن مواجه هستیم شفاف شدن این مسیر است که امیدواریم امروز به این شفافیت برسیم.
از سرمایه نامشهودمان گذشتیم که وارد بازار سرمایه شویم
در ادامه محمد علی یوسفی‌زاده مدیرعامل آسیاتک با بیان اینکه ما از شرکت‌هایی هستیم که از سال ۹۲ شکل گرفته و توانستیم در سال ۱۴۰۱ وارد بازار عرضه بشویم، اظهار کرد: چالش‌ها و دغدغه‌هایی پیش روی ما وجود داشت که یکی از آنها پاسخگویی به مسائلی چون مالیات و دارایی و ارائه برخی از خدمات‌مان بود اما برای ما این‌طور نبود که بخواهیم ورود به این تغییرات تکنولوژی را کنار بگذاریم و اراده‌ای را که راجع‌به تجربه کردن در شبکه و ارتباطات وجود دارد از دست بدهیم.
وی با بیان اینکه با مشکلاتی که وجود داشت به این فکر کردیم که برای تغییر سطح پرواز، باید وارد بازار سرمایه شویم، تصریح کرد: اگر از ما بپرسند چرا وارد بورس شدید می‌گویم جبر زمان بود و زمانی هم این پلتفرم‌ها و ابزارها جایی می‌رسند که همین جبر زمانه باعث می‌شود که وارد بازار سرمایه شوند و سطح پرواز شان را عوض کنند.
یوسفی‌زاده ادامه داد: یکی از مشکلاتی که داریم این است که اول ترند تکنولوژی در دنیا شکل می‌گیرد و بعد دولت‌ها می‌آیند آن را رگوله و کشف می‌کنند و تاثیر آن در جامعه را می‌بینند و سپس بخش خصوصی خود را ترغیب می‌کنند که این اتفاقات را رقم زده و وارد شوند و این توسعه را در کشورشان ایجاد کنند.
مدیرعامل آسیاتک ادامه داد: اینجا شرکتی است که ما این تکنولوژی را کشف و اجرا می‌کنیم؛ اما اگر 100 خاصیت داشته و 2 خاصیت آن غلط باشد به خاطر آن دو، کل این ماجرا می سوزد. ما همچنان در این دایره این موارد را تجربه می‌کنیم؛ زمانی خود اینترنت، پس از آن سرعت و بعد دسترسی و این اتفاقات همچنان ادامه دارد.
وی با بیان اینکه بسیاری از مسائل را تجربه کردیم و در نهایت موضوعی را پذیرفتیم، تاکید کرد: ما پذیرفتیم با این دارایی‌های مشهود آسیاتک، نامشهودهایمان را گذشت کنیم و وارد بازار سرمایه شویم؛ این اتفاقی بود که شاید اگر ما این پذیرش را نداشتیم به این تجربه و حضور در بازار سرمایه، نمی‌رسیدیم.
یوسفی‌زاده با بیان اینکه ارزش بازار ما از آن چیزی که وارد بازار شدیم تا چیزی که امروز هست رشد داشته و شاید به نسبت خیلی از عرضه‌های دیگر در این مدت متفاوت بوده و بالاتر رفته است و این نشانه آن است که ارزش ذاتی را بازار توانست پیدا کند و ارزش تکنولوژی و آینده‌نگری را به نوعی عام جامعه دیده و پذیرفته و از آن استقبال کرده است، تصریح کرد: اگر بشود ما پوسته‌ای برای فناوری و تکنولوژی‌های نو داشته باشیم که قالب اندازه‌گیری، ارزش‌گذاری و بازار آن و قالب‌های ریسک‌پذیری بازار نسبت به آن، برای فناوری و تکنیک‌ها متفاوت باشد که شرکت‌ها ورودشان تسهیل شود و بتوانند سطح پروازشان را از این اتفاقی که در ساختار سهامدارایشان ممکن است باعث نوسانات زیادی شود و در ساختار تکنولوژی‌هایی که در حال تجربه و پیاده‌سازی هستند ممکن است در دوره‌های گذر باعث از بین رفتن و کوچک شدن‌شان بشود را دیگر تجربه نکنند و در سطحی از رشد باقی بمانند.
محورهای کمیسیون تامین مالی و سرمایه‌گذاری انجمن تجارت الکترونیک تهران
سید حمیدرضا خوشمو رییس کمیسیون تامین مالی و سرمایه‌گذاری انجمن تجارت الکترونیک تهران نیز با بیان اینکه در این کمیسیون پنج هدف را دنبال کردیم که مهمترین آن بحث IPO است، گفت: در حال حاضر در حوزه اقتصاد دیجیتال شرکت تپسی را داشتیم که البته آن هم با مشکلاتی روبرو بود؛ به خصوص بحث قوانین و مقرراتی که دست و پاگیر است. در این زمینه امیدواریم که بتوانیم تسهیل‌کننده باشیم و در بازار بورس و فرابورس IPOهای جدیدی داشته باشیم و این مسیر باز شود.
وی ادامه داد: یکی دیگر از اهدافی که در کمیسیون دنبال می‌کنیم تسهیلات بانکی است که امسال با توجه به قانون جهش تولید دانش بنیان و مسائلی از این دست، مورد توجه قرار گرفته است؛ بحث تامین مالی جمعی مساله‌ای است که می‌تواند برای شرکت‌های استارتاپی راهگشا باشد؛ چرا که برخی از آنها می‌توانند با توجه به موضوع تامین مالی، مسائل‌شان را پیش ببرند.
رییس کمیسیون تامین مالی و سرمایه‌گذاری انجمن تجارت الکترونیک تهران به مساله سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد و افزود: برخی از شرکت‌ها با وجود داشتن سرمایه‌گذاری خارجی نمی‌توانند در بورس پذیرش شوند که این موضوع مهمی است و توجه دوستان را به این موضوع جلب می‌کنم که در خصوص این موضوع، حتما گفت‌وگو صورت گیرد.
خوشمو مسئله بعدی کمیسیون را Pre IPO دانست و اضافه کرد: در حال حاضر پیگیر این موضوع هستیم؛ موضوعات حاکمیت شرکتی باید در استارتاپ‌ها حل شود. چرا که ساختار ندارند.
وی با اشاره به اینکه ما در خصوص IPO مشکلات زیاد داریم، گفت: اولین و مهمترین آن این است که شرکت‌ها در مسیر هیئت پذیرش دچار مشکل می‌شوند و این موانعی که وجود دارند باید رفع شود. یکی از مشکلاتی که وجود دارد شفاف‌سازی است و در خصوص بازاری که می‌خواهند وارد شوند باید این مساله را حل کنند.
رییس کمیسیون تامین مالی و سرمایه‌گذاری انجمن تجارت الکترونیک تهران در پایان اظهار کرد: علی بابا در حوزه گردشگری فعالیت می‌کند و باید گروهش گردشگری باشد نه رایانه اما این موضوع همچنان در حال بررسی است که ما در چه گروهی می‌توانیم ورود پیدا کنیم. چون بحث سهامداری در این حوزه مانع از این قضیه می‌شود که سهامداران غیرحرفه‌ای به عرضه ثانویه ورود پیدا کنند.
ضوابط سختگیرانه را برداریم
سعید محمدی مدیرعامل دیجیکالا سخنران بعدی سومین صبحانه انجمن تجارت الکترونیک تهران بود. وی با بیان اینکه امروز فضای پر ابهامی که در سال‌های گذشته وجود داشت و در یک نوع بلاتکلیفی به سر می‌بردیم برطرف و قدم‌هایی برداشته شده و مجموعه‌ای از ضوابط خاص برای شرکت‌های دانش بنیان تدوین شده است، تصریح کرد: IPO شدن تپسی در ماه‌های گذشته، خبر خوبی بود و این نشان می‌دهد که پروسه‌ها کار خواهد کرد و می‌توان به نتیجه رسید؛ هرچند IPO تپسی همچنان کامل نشده اما می‌شنویم که کامل خواهد شد.
نایب رییس دوم انجمن با تاکید بر اینکه ما وقتی راجع‌به حوزه کسب و کارهای دانش بنیان و اکوسیستم استارتاپی و اقتصاد دیجیتال صحبت می‌کنیم راجع‌به یک نوع خاص از شرکت‌ها صحبت نمی‌کنیم و در همین اکوسیستم، شرکت‌هایی داریم که از لحاظ عمر تاسیس و تعداد پرسنل با هم تفاوت دارند، افزود: احتمالا با کیفیت‌ها و شرایط مختلف شرکت‌ها روبرو هستیم و تدوین ضوابط برای IPO این شرکت‌ها با شرایط متفاوت، یک نوع ضوابط برای این شرکت‌ها تدوین کردن، به نظر درست نمی‌آید.
محمدی با تاکید بر اینکه ریسک‌های احتمالی شرکتی که درخواست IPO داده و عمر کوتاهی دارد و بیزینس مدل پر ریسکی دارد و شرایط اقتصادی متفاوتی دارد، اعمال آن ضوابط برای مدیریت ریسک‌ها به همه شرکت‌ها درست نیست، گفت: شرکت‌هایی را در همین اکوسیستم داریم که کوچک نیستند و احتمالاً این ضوابط باید در اجرا، تفسیر و اعمال آنها به تناسب با کیفیت هر کدام از این کسب و کارها برخورد شود.
وی با بیان اینکه شرکت‌ها و مدل‌های کسب و کارشان، متفاوت هستند، اضافه کرد: واقعیت این است که این ضوابط خیلی سختگیرانه است؛ برای مثال یکی از ضوابط این است که ۵۰ درصد سهامداران عمده این شرکت‌ها باید تا تاریخ نامعلومی وثیقه باشند. در هیچ کجای دنیا چنین شرایطی گذاشته نمی‌شود. اگر هم برای مدت محدودی و دغدغه خاصی گذاشته می‌شود مشکلی ندارد اما برای مدت نامعلوم این ریسک را نمی‌پذیرد.
مدیرعامل دیجیکالا ادامه داد: به همین خاطر به نظر می‌رسد وقتی این ضوابط را به صورت کل مرور می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که ممکن است اگر در این ضوابط سختگیر باشیم شرکت‌هایی که وضعیت بهتری برای عرضه به لحاظ صورت‌های مالی و شاخص‌های رشد و ریسک‌های کمتر در آینده دارند، این شرکت‌ها خیلی علاقه و جذابیتی برایشان وجود نداشته باشد که برای IPO اقدام کند و بعد از یکی دو سال با چند IPO استارتاپی روبرو خواهیم بود که اتفاقاً شرکت‌هایی هستند که چشم‌انداز روشن و موفقی ندارند و این باعث می‌شود که شانس شکست آنها در آینده بیشتر باشد و تجربه آینده، تجربه ناخوشایندی باشد.
محمدی با تاکید بر اینکه با این اتفاق ممکن است مردم و سرمایه‌گذارانی که روی این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کردند پرفورمنس خوبی روی آن نداشته باشند و در مجموع تجربه ناموفقی شود که این به نام همه سیستم استارتاپی کشور نوشته شود که ما نگران این موضوع برای عرضه به لحاظ صورت‌های مالی و شاخص‌های رشد و ریسک‌های کمتر در آینده هستیم، اذعان کرد: این هم موضوعی است که به نظر می‌رسد در اجرا و در مراحلی که در پروسه پذیرش شرکت‌ها وجود دارد با کمی انعطاف و تفسیر متناسب از ضوابط، شاید بشود برای آن راه حل پیدا کرد تا فضایی فراهم شود که شرکت‌هایی پیش‌قدم شوند و برای IPO اقدام کنند.
وی با طرح این پرسش که چرا در این شرایط بازار می‌خواهیم IPO کنیم، تاکید کرد: اولین دلیل آن این است که سایز فعالیت شرکت‌ها گسترده شده و به یک زیرساخت مهم در کشور تبدیل می‌شویم فکر می‌کنیم اگر این شرکت‌ها بخشی از سهام‌شان عمومی شود و از منافع‌شان عموم مردم استفاده کنند، نگاه حاکمیت به آنها صرفاً از یک بنگاه اقتصادی که دنبال منافع و سود جویی‌های کوتاه مدت است کمی اصلاح می‌شود.
مشکلات اکوسیستم را با هم حل کنیم
مجتبی توانگر نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو شورای عالی بورس نیز در این نشست با بیان اینکه اولین مزیت برای اینکه شرکت‌ها داخل بورس شوند، مزیت نقدشوندگی است، گفت: معمولا دارایی‌ها برای سرمایه‌گذاری مانند ملک و سکه، فیزیکی هستند اما این دارایی‌هایی که امروز به دارایی‌های نامشهود معروف شده وارد بورس شود به نظر می‌آید می‌توان روی این موضوع ایستاد و تلاش کرد کسانی که در نهادهای تصمیم‌گیری هستند در بازار سرمایه به این مهم برسند.
وی با اشاره به اینکه کسی را ندیدم در حوزه اقتصاد دیجیتال و دانش بنیان فعالیت کرده باشد و این قانونی که در مجلس به تصویب رسیده را خوانده باشد و از آن تعریف نکرده باشد، بیان کرد: این قانون جزو قوانین مترقی دنیا است و آن را با همکاری افراد حاضر در اکوسیستم نوشته‌ایم که مورد تشویق دوستان قرار گرفتیم.
عضو شورای عالی بورس ادامه داد: اگر قرار است اتفاقاتِ خوب دیگری در حوزه اقتصاد دیجیتال و دانش بنیان بیفتد باید در همین جمع راجع‌به آن تصمیم‌گیری شود. این نباشد که مشکلات را بین خودتان مطرح کنید؛ باید مشکلات را با هم در میان بگذاریم و ببینیم چه راه حل‌هایی برای آن وجود دارد.
افزایش سقف تامین مالی به 25 میلیارد تومان
میثم فدایی مدیرعامل فرا بورس ایران در ادامه این نشست با بیان اینکه در قانون جهش دانش بنیان که در مجلس تصویب شده عددی بالغ بر ۴۰ همت در بانک‌ها تفاهم شده که در دانش بنیان‌ها منابع بیاورند، اظهار کرد: در حوزه بازار سرمایه از سال گذشته ۲۱۰ میلیارد تومان تامین مالی داشتیم و سقف تامین مالی نیز به ۲۵ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است و شرکت‌ها می‌توانند تا سه طرح باز روی سکوها داشته باشند؛ یعنی ۷۵ میلیارد تومان امکان تامین مالی از روی سکوهای کراد فاندینگ وجود دارد و اکثر طرح‌هایی که در این سکوها رفته تامین مالی آن با موفقیت انجام شده است.
وی درباره صندوق‌های vc و pe بیان کرد: ۱۵۰۰ میلیارد تومان منابع در این صندوق‌ها وجود دارد و کل سرمایه‌گذاری انجام شده ۳۰۰ میلیارد تومان است. اگر احساس می‌کنید در ساختار استراکچر صندوق‌ها اصلاحی باید انجام شود که این ۱۲۰۰ میلیارد تومان وارد اکوسیستم شود به ما اطلاع دهید که آماده اصلاح هستیم.
مدیرعامل فرا بورس ایران درباره بازار «اسمی» نیز توضیح داد: یک سری استارتاپ‌هایی هستند که حتی اگر بخواهند مراحل پذیرش را طی بکنند به دلیل ساختار مالی که دارند امکان پذیرش در تابلوی اصلی را ندارند؛ شرکت‌هایی هستند که دارای زیان انباشته‌اند و این شرکت‌ها امکان حضور در تابلوی اصلی را ندارند و باید آنها را در بازاری ببریم که این شرط وجود نداشته باشد که ما بازار «اسمی» را که در حال اصلاح آن هستیم، معرفی می‌کنیم.
فدایی درباره بازار اسمی اضافه کرد: در این بازار، پیش از این سرمایه‌گذار نهادی با کف سفارش‌های 500 میلیون تومان بود. در بازار اسمی پیشنهاد شده به جای سرمایه‌گذار نهادی، سرمایه‌گذار حرفه‌ای داشته باشیم و آن ۵۰۰ میلیون تومان کف سفارش نیز برداشته شود؛ اگر این موارد پذیرفته شود بازار اسمی تغییراتی خواهد داشت.
IPO یکی از بهترین روش‌های تامین مالی پایدار است
در ادامه علیرضا دلیری مشاور عالی علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به اینکه ما برای اینکه شرکت‌های استارتاپی وارد بورس شوند تلاش‌های زیادی کردیم، گفت: روزی که تپسی وارد بورس شد گفتم یکی از بهترین روزهای زندگی‌ام اتفاق افتاد و خیلی خوشحالم که بعد از دوسال دویدن، توانستم ثابت کنم که ارزش فکر دانش بیشتر از ساخت زمین است. این مهمترین چیزی است که توانستم بگویم؛ چرا که همه دارایی آن نامشهود بود.
وی با بیان اینکه تلاش می‌کنیم استارتاپ‌ها وارد تابلوی بورس شوند، اضافه کرد: اگر بتوانیم استارتاپ‌ها را روی تابلو ببریم و عرضه کنیم اثبات کنیم که دانش، ثبت اختراع، برند و آدم‌ها ارزش‌شان از دارایی فیزیکی بیشتر است، ملموس‌تر خواهد بود و دارایی‌های نامشهود نیز ملموس‌تر می‌شوند.
مشاور عالی علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه داد: تمرین اول تمرین خوبی بود و صندوق‌های استقبال شده بیشتر از صندوق‌هایی است که به صورت سنتی در بورس حضور داشتند. در حال حاضر خواسته‌ای که داریم این است که روی آیین‌نامه پیشنهاد بدهید تا پس از جمع‌آوری به کارگروه ارائه کنیم.
دلیری به ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود اشاره و تصریح کرد: ارزش‌گذاری‌های دارایی‌های نامشهود فقط از طریق شرکت‌هایی که از معاونت علمی و فناوری مجوز گرفته‌اند انجام می‌شود. بحثی نیز با کانون کارشناسان رسمی دادگستری داشتیم که گفتیم این کار زبان خودش را می‌خواهد.
وی با اشاره به قانون جهش تولید بیان کرد: این قانون بندی دارد که مربوط به اعتبار مالیاتی صنایع بزرگ است؛ این بند خیلی مهم است و می‌گوید چیزی به نام نیاز مالی در استارتاپ‌ها و شرکت‌ها وجود ندارد و از این طریق همه آنها تامین می‌شود. فکر می‌کنم نزدیک ۷۰ درصد مالیات کشور را می‌توان در اعتبار مالیاتی تزریق کرد.
مشاور عالی علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره اعتبار مالیاتی توضیح داد: یعنی پولی که به دارایی بابت مالیات می‌دهید در اینجا هزینه کنید و دارای ۴ بخش است؛ صنایع بزرگ که شرکت‌های بورسی غیر بورسی که سرمایه آنها تقریباً ۱۰۰ میلیارد تومان است، می‌توانند اعتبار مالیاتی‌شان را ۱۰۰ درصد در ایجاد صندوق، سرمایه‌گذاری کنند. بخش دوم ۳۰ درصد اعتباری مالیاتی‌شان را می‌توانند مستقیم در شرکت‌های دانش بنیان و فناور سرمایه‌گذاری کنند، بخش سوم ۱۰۰ درصد اعتباری مالیاتی‌شان را می‌توانند در آرندی خودشان هزینه کنند و در نهایت بخش چهارم نیز مربوط به هزینه در دانشگاه‌ها است.
دلیری به بند دیگری در قانون جهش تولید اشاره و افزود: صندوق‌های پژوهش، فناوری و صندوق نوآوری در بازار سرمایه می‌توانند رکن ضامن باشند.
وی در پایان گفت: IPO یکی از بهترین روش‌های تامین مالی پایدار است؛ اگر قرار است بازار سرمایه ایران تغییر پیدا کند، حضور شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها می‌تواند این تحول را ایجاد کند.
شرکت‌های دانش‌بنیان وارد بورس تهران می‌شوند
از دیگر سخنرانان صبحانه سوم انجمن تجارت الکترونیک تهران، محمود گودرزی، مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران بود. وی با بیان اینکه یکی از دلایلی که باعث شد ما در بورس تهران علاقه‌مند شویم و نیاز پیدا کنیم که شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال وارد بازار سرمایه شوند این است که تلاطمات بازارهای جهانی اثری بر روندهای معاملاتی ما نداشته باشد، گفت: بازار سرمایه نیاز به شرکت‌های دانش بنیان دارد که به نظر من خیلی مهم است ایجاد گفتمان بین بازار سرمایه و اهالی حوزه اقتصاد دیجیتال و شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد شود.
مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر اینکه نهادهای بازار سرمایه نیاز به اصلاح درونی دارند، تصریح کرد: شرکت‌هایی که می‌خواهند تامین مالی کنند در فرابورس انجام می‌شود اما در بورس تهران برای ما مهم است که این شرکت‌ها وارد بازار شوند.
گودرزی با اشاره به اینکه در بورس تهران به زودی فضایی را در قالب تابلو دانش‌بنیان مهیا می‌کنیم تا بتوانیم شرکت‌های این حوزه را نیز پذیرش کنیم، تاکید کرد: دو موضوع خیلی مهم است؛ یکی بحث قوانین و مقررات و همین شرایط اختصاصی که برای شرکت‌های دانش بنیان گذاشته شده باز نیاز به تعدیل دارد و نکته دیگر دارایی‌های نامشهود است که به نظر می‌رسد باید این گفتمان بین بازار سرمایه و شرکت‌های دانش‌بنیان برقرار شود و بحث دارایی‌های نامشهود که معضلی در ارزش‌گذاری شرکت‌ها است برطرف شود.
پلتفرم‌های داخلی نیاز مردم را برطرف می‌کنند
قاسم خداوردی‌لو عضو شورای عالی فضای مجازی نیز در این نشست خطاب به مدیران و تصمیم‌گیران دولتی گفت: نیازهای مردم را پلتفرم‌های داخلی برطرف می‌کنند؛ اگر این پلتفرم‌ها را کمی تضعیف بکنیم، مردم به سمت پلتفرم‌های خارجی می‌روند که دیگر برگرداندن آنها کار ساده‌ای نیست.
وی با بیان اینکه چرا این فرایندها کمی طولانی شده است، افزود: نکته اول این است لایه سهامداری شرکت‌ها را دقت کنیم و تا جایی که می‌توانیم لایه سهامداری را به سمت شفاف بودن ببریم و نکته دوم این است که نیاز به آگاه سازمان‌هایی چون مجلس و شورای عالی فضای مجازی و تصمیم‌گیران این حوزه نیاز به آگاه سازی دارند و باید به این آگاه سازی کمک کرد.
عضو شورای عالی فضای مجازی با بیان اینکه فضای مناسبی در این مرکز وجود دارد تا بخش خصوصی مسائل را مطرح و راه حل را ارائه کنند، بیان کرد: در تاکیدات مقام معظم رهبری برای مرکز ملی فضای مجازی استفاده از نظرات مردم، بخش خصوصی و تشکل‌ها به عنوان یک سرفصل برای ما نوشته شده است.
خداوردی‌لو در پایان گفت: نکته دیگر اعتمادسازی است که بخشی از آن مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها است و به نظر می‌رسد باید کمی بیشتر روی این مساله تاکید کنید.
ارزش‌گذار خودش را جای سهامدار خرد می‌بیند
حمیدرضا دانش‌کاظمی عضو شورای عالی بورس نیز با بیان اینکه واقعیت این است کسانی که می‌خواهند در فضای استارتاپی وارد بازار سرمایه شوند باید پیش از این که متقاضی ورود به بازار سرمایه شوند خود را آماده ورود به بازار سرمایه کنند، گفت: مدیری که در هیات پذیرش نشسته یا آن کسی که ارزش‌گذاری می‌کند خودش را جای سهامدار خرد می‌بیند؛ چون اصولاً در مدیریت، شرکت ذی‌نفع نخواهد بود مدیر پذیرش خود را جای آن باید بگذارد. بنابراین سخت می‌گیرد که مبادا مدیر مربوطه آن شرکت خارج شود و سیستمش را تغییر دهد.
وی به قانون جهش تولید اشاره و تصریح کرد: ما به این قانون امید داریم و از طرفی هم نگران هستیم؛ چون سازمان امور مالیاتی نگران است که اعداد قابل توجهی می‌تواند به اکوسیستم وارد شود و باید هر چه سریع‌تر این آیین‌نامه ابلاغ و اجرایی شود.
باید نگرانی کمیته پذیرش را برطرف کنیم
رضا زرنوخی مدیرعامل صندوق توسعه تکنولوژی نیز در بخش پایانی این نشست با بیان اینکه ما در فرآیند IPO مشکل نداریم و باید نگرانی کمیته پذیرش را برطرف کنیم، عنوان کرد: وظیفه شرکت است که شفاف‌سازی کند و وظیفه مشاور عرضه است که کارها را انجام دهد و فکر می‌کنم در این مسائل چالشی نداریم.
وی اضافه کرد:راه اندازی vc جدید در هر جایی کمک نمی‌کند؛ اینکه نقدشوندگی vcهای فعلی هم مد نظر قرار بگیرد فکر می‌کنم این چرخه را به حرکت در می‌آورد.
گفتنی است انجمن تجارت الکترونیک تهران، برنامه‌های ماهانه‌ای تحت عنوان صبحانه انجمن تجارت الکترونیک تهران برگزار می‌کند که در هر صبحانه، به بیان یک موضوع با حضور کارشناسان، صاحب‌نظران و شرکت‌های آن حوزه می‌پردازد و حامی این صبحانه شرکت «آسیاتک» بود.