تامین اجتماعی؛ سرعتگیر استارتاپها!
تفسیرهای مختلف از قانون تامیناجتماعی و حق بیمههای سرسامآور، صدای استارتاپهای کوچک و بزرگ را درآورده است
خبر از یک توییت شروع شد. اصلا خودِ این توییت به خبر تبدیل شد. همبنیانگذار یکی از استارتاپها در فضای مجازی اعلام کرد تامیناجتماعی 550 میلیون تومان بدهی برایش تعیین کرده و عنقریب است که ایران را ول کند و راهی آنسوی آبها شود، دیگران هم آمدند از درددلها و تجربیاتشان گفتند با کلی توضیحات اضافه. مثل باقی خبرهایی که همیشه درباره تامیناجتماعی میشنویم و محتوای آن شکایت و شکایتکشی است، جنس این یکی نیز همان است.
رابطه استارتاپها یا بهتر است بگوییم کسب و کارهای نوین با تامیناجتماعی. رابطهای که همیشه شکرآب بوده و بعید است به این زودیها هم تغییری در آن ایجاد شود. تامیناجتماعی جریمه میکند، فعالان اکوسیستم استارتاپی شاکی میشوند، قول مساعد همکاری و رفع و رجوع مشکل داده میشود و باز روز از نو روزی از نو. در این دعوای آخر، بعد از توییت فاندر پوشه،امین شریفی، بنیانگذار کافه بازار هم در تویییتر خود اعلام کرد سازمان تامین اجتماعی، همکاری توسعهدهندهها با کافه بازار را پیمانکاری تشخیص داده و از آنها درخواست جریمه کرده و هشدار داده اگر این وضع ادامه یابد، آسیب زیادی به بخش تولید و توسعه محتوا وارد شود.
قانون تامیناجتماعی چه میگوید؟
بگذارید ماجرا را از سمت تامیناجتماعی هم نگاه کنیم. برپایه ماده 38 و 41 قانون تامین اجتماعی که در خصوص احتساب حق بیمه است، در مواردی که انجام کار بطور مقاطعه (پیمانکاری) به اشخاص حقیقی یا حقوقی واگذار میشود، قراردادی میان سازمان تامیناجتماعی و کارفرما امضا میشود که بر مبنای آن مقاطعه کار متعهد میشود که کارکنان خود و همچنین کارکنان مقاطعهکاران فرعی را نزد سازمان تامین اجتماعی بیمه کند و کل حق بیمه را به ترتیب مقرر در ماده 28 قانون تامین اجتماعی بپردازد. پرداخت 5 درصد بهای کل کار مقاطعه از طرف کارفرما موکول به ارائه مفاصا حساب از طرف سازمان تامیناجتماعی خواهد بود. صراحت کلام قانونگذار در این دو ماده واضح است اما تا دلتان بخواهد دعوا بر سر آن در گرفته است. به ویژه اینکه در سالهای اخیر با رونق کسب و کارهای آنلاین و جا افتادن مشاغل نوآورانه کیفیت و نوع تعامل تامیناجتماعی با این نوع کسب و کارها به چالشی بزرگ پیش پای مسئولان این سازمان بیمهای و فعالان اکوسیستمهای نوآور تبدیل شده است.
ضرورت بهروز رسانی قوانین بیمهای
در سمت اکوسیستم استارتاپی و کسب و کارهای نوآور نیز حرفها و سخنهایی شنیده میشود که به نظر منطقی میآید. استارتاپها میگویند فلسفه، ماهیت و کیفیت کارشان با مشاغل سنتیتر و صنفمحور که قوانین و دستورالعملها و بخشنامههای تامیناجتماعی بر آنها بار میشود، فرق میکند و گناه نکردهاند که باید تاوان به روز نبودن قوانین تامیناجتماعی را بدهند. از نظر این گروه از صاحبان و فعالان کسب و کارهای جدید، ارزش افزودهای که از این مسیر به اقتصاد کشور میرسد زیاد است و بر همین اساس باید شکافها و خلاهایی که در قوانین تامیناجتماعی درباره این مشاغل وجود دارد، رفع شوند. این نقد هرچند تند و تیز و جدی است، تاکنون کسی حاضر نشده برای آن چارهای درست و حسابی بیندیشد. یعنی کماکان در بر همان پاشنه سابق میگردد.
ماهیت فعالیت پوشه
در این دعوای آخر، تامیناجتماعی استارتاپ پوشه را 550 میلیون تومان جریمه کرده است. پوشه زیرساختی برای ارسال پوشنوتیفیکیشن است و به کمک آن شرکتهای بزرگ، استارتاپها و برنامهنویسان موبایل و وب میتوانند به کاربران برنامههای خود اعلان ارسال کنند. دادهمحوری و ارائهی گزارشات آماری به کاربران که از تحلیل کلاندادهها به دست میآید یکی دیگر از ویژگیهای سرویس پوشه است.
به گفته بنیانگذار این استارتاپ، از سال 96 تا مرداد 97، آنها وارد حوزه تبلیغات شدند. به این صورت که فضایی برای تبلیغات در اپلیکیشنهای موبایل اجاره کردند که طبق قانون به این جنس از قراردادها هیچ بیمهای تعلق نمیگیرد. رجول در اینباره توضیح داد: «قراردادهایی با برنامهنویسهایی موبایل داشتیم و فضای برای تبلیغات اجاره کردیم که بابت آن به آنها پول پرداخت میشد. بیش از ۱۰۰ قرارداد مشتمل بر بیش از ۱۰ هزار اپلیکیشن. اما به جنس قرارداد اجاره؛ هیچ بیمهایی تعلق نمیگیرد. در حال حاضر تامین اجتماعی ادعا دارد که این قراردادها برای توسعه اپلیکیشن بوده و طرف قرارداد پیمانکار پوشه محسوب شده و پوشه بر این اپلیکیشنها مالکیت دارد. این در حالی است که در حسابرسی تامین اجتماعی، کارشناس حسابرس این قراردادها را مشمول بیمه نمیدانستند، اما در بازبینیها دوباره اعلام کردند که به این قراردادها بیمه تعلق میگیرد.
ما برای پیگیری نامهنگاری کردیم و به صورت حضوری به دفتر حسابرسی تامین اجتماعی برای توضیحات مراجعه کردیم اما فرصت مذاکره با مسئولانی که ما را مشمول بیمه کرده بودند داده نشد. پس از دو هفته، طی یک پیامک متوجه نهایی شدن گزارش حسابرسی شدیم که در آن می بایست مبلغ ۷.۸ درصد از این قراردادها را پرداخت کنیم. این جریمه بالغ بر ۵۰۰ میلیون تومان است.» همبنیانگذار پوشه در ادامه به مشاوره را موضوع دیگری دانست که به گفته او باید بایت آن به تامین اجتماعی جریمه پرداخت کنند: «طبق قانون به افرادی که به صورت مشاور در شرکتها مشغول می شوند، بیمه تعلق نمیگیرد. اما حالا تامین اجتماعی ادعا دارد که چون این قراردادهای در زمان انعقاد به سازمان تامین اجتماعی گزارش داده نشده است، 30 درصد هر قرارداد یعنی 28 میلیون تومان هم به آنها پرداخت کنیم.»
مسئولان کافهبازار هم یک طرف دیگر این دعوای تازه هستند. به گفته سیاوش کسروی، کارشناس مالی کافه بازار، پس از بازرسی دفاتر بازار، سازمان تامین اجتماعی، نوع قراردادهای این شرکت با توسعهدهندگان را پیمانکاری تشخیص داده است و اعلام کرد که باید طبق ضریبی که خود سازمان تعیین میکند، کافه بازار حق بیمه پرداخت کند. او در این باره توضیح داد: «این در حالی است که به صورت شفاف مشخص است که نوع همکاری ما با توسعهدهندگان به صورت پیمانکاری نیست، زیرا که آنها بدون اینکه سفارشی از ما گرفته باشند، میتوانند برنامه خود با هر محتوایی و قیمت حتی به صورت رایگان در پلتفرم قرار دهند. به طور کلی روشی که سازمان تامین اجتماعی برای تعیین بدهی دارد حاصل تفسیر نادرست قانون و استفاده از برخی ابهامات قانونی است مثلا به چه دلیلی برای قراردادها، ضریب ۷.۷۸ یا 16.67 درصد تعیین میشود؟ مگر غیر از این است که درآمد سازمان تامین اجتماعی مطابق قانون باید از حق بیمه کارکنان باشد؟ اما این مبالغ بدهی که با اعمال ضریب به قرارداد کارفرما است در سابقه هیچ شخصی منظور نمیشود.»
او در ادامه توضیح داد: «موضوع قابل بحث این است که توسعه دهندهها مشمول ماده 38 نمیشوند که قرار باشد طبق ماده 41 برای آن ضریب تعریف شود که کارفرما مجبور پرداخت شود. البته در بخشهای دیگر هم بدهی نادرست برای کافه بازار در نظر گرفته شده است، اما در حال حاضر بیشترین مشکل مربوط به توسعه دهندگان است که این مبلغ به قدری بزرگ است که به کسب و کار شرکت ضربه جدی وارد میکند. ما با اسناد و مدارک معتبر به هیئت حل اختلاف بدوی رفته و توضیحات خود را به آنها ابراز کردیم اما آنها وارد جزئیات نشدند و حرف خود را مبنی بر پیمانکار بودن توسعهدهندهها تکرار کردند. به نظر میرسد با این رویکرد صنعت توسعه نرم افزار با چالشی جدی روبرو خواهد شد.»
توافق هست، اما کو اجرای درست؟
ما درباره مشکل پیش آمده و موضع سازمان تامیناجتماعی و پاسخ آنها، چندین بار و از جبهههای مختلف کوشیدیم با مدیران یا کارشناسان معاونت بیمهای سازمان تامیناجتماعی ارتباط بگیریم اما کسی حاضر به صحبت نشد. با این حال، آنطور که رضا الفتنسب،، عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی میگوید، ظاهرا تفاهمنامهای در این باره وجود دارد، اما در عمل به بنبست تفسیر و فقدان رویههای اجرایی مشخص میخورد. وی در این باره چنین توضیح داد: «ما مدتهاست با سازمان تامیناجتماعی توافق کردهایم که قانون بیمه حرف و مشاغل آزاد برای افرادی که به صورت دورکار در فضای مجازی فعالیت دارند و کارفرمای مستقیم هم ندارند، جاری شود. یعنی نوعی بیمه توافقی برای افراد شاغلی که روابط آنها رابطه معمول کارگری و کارفرمایی نیست. طبق این قانون بیمه این افراد به عهده خودشان است و مسئولیتی بر شرکت نیست. این بخشنامه تصویب و در حال اجرا است. فقط برای رونمایی از آن منتظر افراد اتاق اصناف هستیم. در کافه بازار هم این قانون شامل توسعه دهندهها میشود و باید از این قانون استفاده کنند. کافه بازار میتواند از اتحادیه درخواست خود را اعلام کند و با گذران کارهای اداری، و با اثبات این موضوع که رابطه توسعهدهندهها با کافه بازار رابطه کارفرمایی نیست؛ میتواند مشکل خود را حل کند.»