کار دولت تزریق پول و یا رقابت با بخش خصوصی نیست
گفت‌وگو با شاهین طبری، رییس کمسیون نرم‌افزار سازمان نظام صنفی استان تهران:
شاهین طبری موسس شرکت نرم‌افزاری «چارگون» و در حال حاضر رئیس هیات مدیره این شرکت است. او همچنین ریاست کمسیون نرم‌افزار سازمان نظام صنفی استان تهران را بر عهده دارد. به باور او این شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه هستند که می‌توانند با سرمایه‌گذاری در حوزه استارتاپ‌ها، آینده این کسب‌وکارهای نوپا را متحول کنند. با او درباره استارتاپ‌ها و نقش آنها در اقتصاد کشور گفتگویی داشتیم که در ادامه به طور کامل آن را می‌خواند.
بر خلاف باور عموم راه‌حل مشکلات اقتصادی در سیاست نیست؛ بلکه در به وجود آمدن صنایعی است که ارزش تولید می‌کنند مانند صنایع خلاق. باید صنایع مقیاس‌پذیری که ارزش‌ها و خدمات بزرگی را ارائه می‌دهند به وجود بیاوریم.
چندسالی است که بحث اقتصاد خلاق به شکل جدی در کشور مطرح شده است؛ متخصصین و صاحب نظران این حوزه درصدد هستند تا با توجه به توسعه روزافزون بحث حوزه فناوری اطلاعات، اقتصاد خلاق را در کشور به شکلی جدی‌تر مطرح کنند. از این رو، توجه به استارتاپ‌ها یکی از قدم‌های مهم و اصلی است که باید در این زمینه برداشته شود. نظر شما به عنوان یک چهره فعال در حوزه فناوری در این خصوص چیست؟
اقتصاد کشور ما یک اقتصاد سنتی است، اقتصادی که با فروش ذخایر معدنی رونق گرفته و اکنون بعد از گذشت سال‌ها دچار مشکلات فراوانی شده است و اما این تصور غلطی است که علت مشکلات را سیاست‌های نادرست در حوزه‌های اقتصادی بدانیم. در واقع ما هیچ کشور توسعه یافته‌ای را نمیبینیم که با فروش ذخایر معدنی و یا دولتی بودن 80 درصد صنعت آن به این جایگاه رسیده باشد. تمامی این کشورها در کنار درآمدهای پایداری مثل توریسم و یا فروش ذخایر، شرکت‌های فناوری و تکنولوژی محوری را دارند که شهرت جهانی دارد. از این رو آنچه که مشخص است ما باید به سمت فناوری و صنعتی شدن پیش برویم؛ باید یک سری ارزش‌ها را به کشور و دنیا ارائه کنیم. بر خلاف باور عموم راه‌حل مشکلات اقتصادی در سیاست نیست؛ بلکه در به وجود آمدن صنایعی است که ارزش تولید می‌کنند مانند صنایع خلاق. باید صنایع مقیاس‌پذیری که ارزش‌ها و خدمات بزرگی را ارائه می‌دهند به وجود بیاوریم.
به نظر شما کشور ما تا چه میزان پتانسیل پرداختن به این حوزه را دارد؟
پاسخ من به این سوال اینگونه خواهد بود، کشور هیچ راهی جز رفتن به سوی تکنولوژی و کسب‌وکارهای مقیاس‌پذیر را ندارد. دوره فروختن ذخایر معدنی تمام شده است. اگر به کشورهای توسعه‌یافته نگاه کنیم، در 100 برند اول در هر کدام از این کشورها حدود نیمی از آنها شرکت‌های تکنولوژی و مقیاس‌پذیر هستند. این در حالی است که در کشور ما هیچکدام از شرکت‌های بزرگ، ماهیتشان صددرصد با تکنولوژی و فناوری نیست و قطعا بخشی از رشد آنها با فروش ذخایر معدنی همراه بوده است مانند شرکت‌های راه‌سازی. به همین سبب است که کشور پتانسیل بسیار بالایی دارد تا در این حوزه، کارهای بزرگ انجام دهد.
در حقیقت آنچه که باید به آن توجه شود استارتاپ‌ها نیستند بلکه شرکت‌هایی با کسب‌وکارهای نوپا هستند که با تلاش استارتاپ‌ها به وجود آمده‌اند. استارتاپ‌ها به اقتصاد کشور کمک نمی‌کنند در اصل آنها نیاز یک جامعه را شناسایی کرده و با داشتن ایده‌ای برای برطرف ساختن آن نیاز، می‌خواهند به درآمدزایی برسند.
آیا توجه به استارتاپ‌ها و حمایت از آنها می‌تواند راه حل خوبی برای حرکت به سمت کسب‌وکارهای تکنولوژی محور و پیشرفت اقتصادی طولانی مدت باشد؟
در حقیقت آنچه که باید به آن توجه شود استارتاپ‌ها نیستند بلکه شرکت‌هایی با کسب‌وکار نوین هستند که با تلاش استارتاپ‌ها به وجود آمده‌اند. استارتاپ‌ها به اقتصاد کشور کمک نمی‌کنند در اصل آنها نیاز یک جامعه را شناسایی کرده و با داشتن ایده‌ای برای برطرف ساختن آن نیاز، می‌خواهند به درآمدزایی برسند. حال اگر راه حل و ایده مقیاس‌پذیر باشد در طی یک زمان نسبتا طولانی می‌توانند تبدیل به یک شرکت کسب‌وکار نوین شوند. بها دادن و توجه به این شرکت‌ها است که باعث رشد اقتصادی می‌شود.
ما در اصل باید بستر مناسبی را برای استارتاپ‌ها فراهم کنیم و توجه خاص ما باید بر روی شرکت‌هایی با کسب‌وکار نوین باشد. همین امر به خودی خود باعث ایجاد تعداد زیادی استارتاپ و رقابت بین آنها خواهد شد. به طور معمول 95درصد استارتاپ‌ها نتیجه نمی‌گیرند و شکست می‌خورند و اگر ارزش در کشور، استارتاپ زیاد کردن باشد دیگر کسی به دنبال این نخواهد بود تا این 95 درصد را کاهش دهد و شرکت‌های با کسب‌وکار نوین را بزرگ کند. متاسفانه این اتفاق یک دوره در کشور رخ داد و همه به دنبال شتابدهی بودند، شتابدهی تنها استارتاپ‌ها را زیاد می‌کند و باعث افزایش شانس موفقیت نمی‌شود.
این ایده‌های مقیاس‌پذیر و شرکت‌هایی با کسب‌وکار نوین که به آنها اشاره کرده‌اید، چه ویژگی‌هایی دارند؟ به نظر شما آیا این ایده‌ها تنها در حوزه فناوری قابل اجرا هستند؟
این نوع از ایده‌ها و کسب‌وکارها با گذر زمان بزرگ می‌شوند و نیازهای بیشتری از مردم را پوشش می‌دهند و نه تنها در کشوری که تولیدکننده آن است بلکه در همه کشورها شناخته می‌شوند. در اصل این شرکت‌های مقیاس‌پذیر هستند که در دنیا حرف اول را می‌زنند. برای شکل دادن به ایده‌های مقیاس‌پذیر و کسب‌وکارهای نوین نیازی نیست که در ابتدای کار حتما یک نرم‌افزار و یک وب‌سایت داشته باشید و یا حتما در حوزه فناوری باشید اما به مرور زمان ممکن است به فناوری نیاز پیدا کنید. به عنوان مثال شرکت نایک، یک شرکت مقیاس‌پذیر است، کار اصلی آن کمپین، تبلیغ و اسپانسر شدن تیم‌های بزرگ است؛ تمام محصولات نایک شاید در بیشتر از 50 کشور مختلف، در کارخانه‌های متفاوت حتی با ویژگی‌های گوناگون تولید و به فروش می‌رسد؛ این شرکت برای یکپارچه بودن در همه کشورها و فروش بسیاری از محصولات خود به مرور زمان نیازمند فناوری و وب سایت بوده است. اما به طور کلی، کسب‌وکارهای نوین در بسیاری از زمینه‌ها قابل اجراست، یکی از آنها همان مد و فشن است.
نباید به کسانی که شرکت تاسیس می‌کنند کارآفرین گفت، بلکه آنها را باید ارزش‌آفرین خطاب کرد. زیرا آنچه که در ابتدای امر قبل از اشتغالزایی اهمیت دارد ساختن و تولید است. در واقع اشتغالزایی باید یک امر تبعی باشد نه یک هدف.
یکی از بحران‌هایی که در کشور وجود دارد موضوع بیکاری فراگیر است، به نظر شما به عنوان یک کارآفرین، آماده کردن بستر مناسب برای رشد استارتاپ‌ها و رونق کسب‌وکارهای جدید و همچنین توجه به شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا تا چه میزان به اشتغالزایی کمک می‌کند؟
متاسفانه به اشتغالزایی به عنوان یک ارزش نگاه می‌شود، اما به نظر من اشتغالزایی یک ارزش نیست و شرکت‌ها برای استخدام کردن به وجود نمی‌آیند و برای تصحیح سوال شما، باید بگویم نباید به کسانی که شرکت تاسیس می‌کنند کارآفرین گفت، بلکه آنها را باید ارزش‌آفرین خطاب کرد. زیرا آنچه که در ابتدای امر قبل از اشتغالزایی اهمیت دارد ساختن و تولید است. در واقع اشتغالزایی باید یک امر تبعی باشد نه یک هدف. من خود نیز به عنوان یک بیزنس‌من هرگز شعار اشتغالزایی ندادم و در طی 20 سال تنها هدف من ساختن، تولید و بالا بردن سوددهی کسب‌وکارم بوده است، در راستای همین امر افراد متخصص زیادی در این کسب‌وکار مشغول به کار شدند.
به نظر من اگر به این بپردازیم که شرکت‌ها ارزش تولید کنند و رتبه و درآمدزایی‌ها بالا باشد اشتغال هم به خودی خود درست می‌شود. در اصل باید شرکت‌های بسیار بزرگ پول‌ساز داشته باشیم تا بتوانند به کشور پول تزریق کنند نه آنکه کشور برای تعطیل نشدنش و بیکار شدن کارمندها به آن پول تزریق کند. قطعا اگر هدف را بر روی سوددهی کسب‌وکارهای نوپا بگذاریم، به مرور زمان کار و اشتغال در تمام کشور به وجود می‌آید.
به نظر شما حمایت‌های دولت از استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا چگونه باید باشد؟
دولت باید در حیطه وظایف خود و از طریق ابزارهایی که در دست دارد به شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا کمک کند؛ دولت کارش تزریق پول و یا رقابت با بخش خصوصی نیست. یکی از حمایت‌های مهمی که در دست دولت است ولی متاسفانه به درستی انجام نشده، ایجاد مناطقی کاملا مناسب برای شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا ی حوزه IT است، که تمامی امکانات مورد نیاز در آنجا وجود دارد. این سبک از شهرک‌ها در تمام کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه دیده می‌شود که وجودشان در حوزه‌های مختلف کمک شایانی به کسب‌وکارهای نوپا خواهد کرد.
اما یکی دیگر از حمایت‌های درستی که در دست دولت است و مدتی است که در حال اجراست، حذف مالیات کسب‌وکارهای نوپا است. این اقدام اگر به درستی انجام شود و مشکلات و حواشی پیرامون آن برطرف گردد، از بهترین حمایت‌هایی است که می‌شود انجام داد.
فعالیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران کم است، زیرا آنها با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند. از این رو برای حمایت و توجه به استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا در ابتدا لازم است مشکلات شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه برطرف گردد.
در حال حاضر یکی از معضل‌ها و مشکلات مهمی که استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا دارند جذب سرمایه‌گذار است. برای رفع این مشکل چه پیشنهادی دارید؟
در وهله اول سرمایه‌گذاری بر روی استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا نباید توسط بانک‌ها و یا سایر افراد و ارگان‌های دیگر انجام شود. بانک‌ها، اشخاص و یا هر ارگانی وظیفه به خصوصی دارد و این کار در حیطه وظایف آنها نیست، زیرا دخالت‌های آنها در این حوزه باعث مشکلات بسیاری می‌شود.
حمایت‌های مالی باید توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه صورت گیرد. این شرکت‌ها متشکل از متخصصین تحصیل کرده است که علاوه بر حمایت‌های مالی تمام فعالیت‌های استارتاپ‌ها را رصد کرده و ضعف‌ها و قوت آنها را شناسایی و مسیر درست را برای آنها مشخص می‌کنند. اما فعالیت این شرکت‌ها در ایران کم است، زیرا آنها با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند. از این رو برای حمایت و توجه به استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا در ابتدا لازم است مشکلات شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه برطرف گردد.
گفت‌وگو و تنظیم: افروز کریمی