فضای کار اشتراکی پیش‌نیاز توسعه اکوسیستم‌های استارتاپی

گفت‌وگو با حمیدرضا هنرکار ، مدیر مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا

اکوسیستم‌ها نوآور و فناور برای رشد و توسعه نیازمند زیرساحت‌هایی هستند که وجود آن‌ها به مثابه موتور پیشران تیم‌های نوآور عمل خواهد کرد. زیرساخت‌هایی چون امکان سرمایه‌گذاری خطرپذیر، حضور منتورهای باتجربه و البته فضاهایی برای استقرار تیم‌های نوآور. از این رو فضاهای کار اشتراکی به عنوان پاتوقی برای حضور تیم‌ها و منتورها و ارتباط با سرمایه‌گذارها و شبکه سازی با دیگر بازیگران اکوسیستم‌های استارتاپی این امکان را به تیم‌های مختلف می دهند که بخشی از یک محیط پویا باشند و از امکانات مشترکی استفاده کنند که مهم ترین نتیجه آن کم شدن قابل توجه هزینه‌های راه‌اندازی و رشد یک استارتاپ است. فضای کار اشتراکی، این روزها به یک مفهوم آشنا در بین فعالان اکوسیستم استارتاپی تبدیل شده است.

در گفتگویی که با حمیدرضا هنرکار، مدیرعامل و عضو هیات مدیره شرکت سرمایه گذاری رایان ونچرز و مدیر مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا داشتیم، به تاثیری که این فضاها می‌توانند در توسعه اکوسیستم‌های فناور یک کشور داشته باشند پرداخته‌ایم.

هنرکار، تحصیلاتش را در حوزه مدیریت مالی دانشگاه تهران گذرانده است. او در ابتدای این گفت‌وگو به اولین تجربه تیمی‌اش راه‌اندازی استارتاپ اشاره می‌کند و می‌گوید: «سابقه فعالیت‌های من به حدود ۱۰ سال پیش برمی­گردد که در کنار دانشگاه صنعتی شریف، گروهی به نام گروه مالی و سرمایه­‌گذاری داشتیم که فعالیت‌­های مشاوره و توسعه و ترویجی در حوزه­‌های مالی و سرمایه­‌گذاری انجام می­‌دادیم. به مرور فعالیت­‌هایمان به سمت نوآوری هم سوق پیدا کرد. همچنین در راه‌­اندازی صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه صنعتی شریف دست‌­­اندر کار بودیم که جزو اولین صندوق‌­های این زمینه بود. در این بین به همراه دوستان، استارتاپ‌های کوچکی هم راه­‌اندازی و هدایت کردیم.»

او و تیم همکارانش حدود دو سال پیش تصمیم می‌گیرند مجموعه‌­ای را طراحی کنند که به شکل متمرکزتری، توسعه نوآوری را انجام دهد که ماحصل آن، شرکت سرمایه­‌گذاری رایان ونچرز می‌شود. هنرکار درباره فعالیت این شرکت توضیح می‌دهد: «این مجموعه به عنوان یک VC خصوصی فعالیت می‏‌کند که با هدف سرمایه­‌گذاری خطرپذیر روی تیم‌های مستعد راه افتاده است.  رسالت‌مان را بر این مبنا قرار دادیم که در دوران پساشتابدهی روی استارتاپ­‌ها سرمایه­‌گذاری کنیم. یعنی استارتاپ­‌هایی که از دوره شتابدهی خارج شده­‌اند و یک محصول اولیه دارند، ولی هنوز به آن سطحی نرسیده­‌اند که بتوانند سرمایه‌­گذاران را به سمت خود جذب کنند. در این مدت دو ساله، روی پنج استارتاپ سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و ضمن این فعالیت‌­ها، با توجه به توانمندی‌‏ها و مزیت‌‏های مجموعه، خدمات مختلفی را در حوزه‏ نوآوری به بخش‌‏های مختلف داخل و خارج از اکوسیستم نوآوری ارائه کردیم.

با مدیر مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا که به تازگی راه افتاده، درباره این فضای کاری، ماموریت آن و البته چالش‌های پیش روی توسعه فضاهای کار اشتراکی به گفتگو نشسته‌ایم.

فضاهای کار اشتراکی، یک فضای کاری مشترک برای چندین استارتاپ را فراهم می‌کند که فعالان استارتاپی می‌توانند در کنار هم فعالیت کنند و به این ترتیب، این فضاهای کار اشتراکی موجب رشد هم‌­افزایی بین تیم­‌های استارتاپی می‌شود.‌

چطور شد که به فکر راه اندازی مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا افتادید؟

راه‌‏اندازی یک فضای کار مناسب که بتوان در آن خدمات متمرکز و مناسب‏‌تری به استارت‏آپ‏‌ها ارائه کرد از دغدغه‌‏های ما طی دو سال گذشته بود، از طرفی ما ارتباطات خوبی هم با فعالان بازار پول و سرمایه داشتیم به همین دلیل سال گذشته طی مذاکراتی که داشتیم با یکی از مجموعه‌های سرمایه‏‌گذاری مطرح بورسی در کشور به نام سرمایه­‌گذاری خوارزمی به جمع­‌بندی رسیدیم که یک فضای کار اشتراکی را با همکاری هم تاسیس کنیم که نتیجه آن، مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا است که در حال حاضر در مجتمع نوآوری دانشگاه الزهرا تاسیس شده است. این مجموعه چند هفته پیش به طور رسمی افتتاح شد.

درواقع با توجه به اینکه سال­‌ها کار مدیریتی و آموزشی در حوزه‌های مالی و سرمایه‌گذاری کرده بودیم، تقریبا همه بازار پول و سرمایه، مجموعه ما را می­‌شناختند. بازار پول و سرمایه شامل شرکت‌­های بورسی، کارگزاری­‌ها، بانک­‌ها و … است که ما تصمیم گرفتیم از این طریق کمی سرمایه­‌های غیراکوسیستمی و غیراستارتاپی را وارد این فضا کنیم. در نتیجه، خدمات مختلفی را به این مجموعه‌­ها ارائه کرده و آنها را هر چه بیشتر با حوزه استارتاپی آشنا کردیم.

در طول این دو سال همواره دغدغه ایجاد محیطی مناسب برای استقرار تیم‌‏های استارتاپی و ارائه خدمات متمرکز به آنها را داشتیم و برای این این موضوع تلاش می‏‌کردیم که ایجاد یک فضای کار اشتراکی و فعالیت در این عرصه، ماحصل این دغدغه و تلاش‏‌های در راستای آن بود.  فضاهای کار اشتراکی، یک فضای کاری مشترک برای چندین استارتاپ را فراهم می‌کند که فعالان استارتاپی می‌توانند در کنار هم فعالیت کنند و به این ترتیب، این فضاهای کار اشتراکی موجب رشد هم‌­افزایی بین تیم­‌های استارتاپی می‌شود.‌

مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا
مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا

سیاست کارمانا برای پذیرش استارتاپ­ها در فضای کار اشتراکی به چه صورت است؟ آیا از ابتدای راه ایده‌­پردازی استارتاپ‌ها پذیرش دارید یا مثل رایان ونچر، استارتاپ­‌هایی را پذیرش می‌کنید که در مرحله پس از شتاب­دهی باشند؟

برای پاسخ به این سوال بهتر است به چند تفاوت بین رایان ونچرز و کارمانا اشاره کنم. اول اینکه رایان ونچرز یک VC است و رسالت‌­های یک شرکت سرمایه‌­گذاری خطرپذیر را بر دوش دارد، اما کارمانا یک فضای کار اشتراکی است.

دومین تفاوت اینکه رایان ونچرز برای سرمایه­‌گذاری به دنبال استارتاپ‌­های خاصی نمی­‌گردد. یعنی به صورت عمومی به سراغ استارتاپ­‌هایی می رود که برایش جذاب هستند. این در حالی است که ما در کارمانا دنبال استارتاپ­‌هایی هستیم در حوزه‌­های فین­‌تک، بلاک­چین، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا هستند. یکی از عمده دلایلی که روی این حوزه از استارتاپ­‌ها تمرکز کرده­‌ایم این است که مجموعه خوارزمی به عنوان شریک ما در کارمانا و همینطور یک سرمایه‌گذار بزرگ بورسی، بازار مطلوبی برای اینگونه استارتاپ­‌ها خواهد داشت. از طرف دیگر معتقدیم که به دوره‌­ای رسیده‌­ایم که باید در اکوسیستم استارتاپی کشور روی موضوعات جدیدتر سرمایه‌­گذاری شود.

تفاوت سوم در این است که رایان ونچرز تنها در دوره پساشتابدهی استارتاپ­‌ها سرمایه­‌گذاری می­‌کند، اما در کارمانا، استارتاپ­ها در مراحل پیش­‌شتاب­دهی، شتاب­دهی و پساشتاب­دهی مورد پذیرش قرار می­‌گیرند. درواقع روی استارتاپ­‌هایی که محصول دارند و وارد کارمانا می‌­شوند، به شکل VC سرمایه‌­گذاری می‌­کنیم و همچنین روی تیم‌هایی هم که هنوز به محصول نرسیده‌­اند، اما ایده‌های چشمگیری دارند­، سرمایه‌­گذاری می‌­کنیم و خودمان برای آنها دوره­‌های شتابد­دهی را اجرا می­‌کنیم.

تفاوت چهارم اینکه در رایان ونچرز بر اساس ساختار و فرآیندهای معمول یک وی سی، ابتدا بر اساس مدارک و مستندات و جلسات مشترک به بررسی یک استارتاپ می‌پردازیم و در صورتی که از جنبه‌‏های مختلف مورد بررسی، استارتاپی را مناسب سرمایه‌گذاری تشخیص دهیم پیشنهاد سرمایه‌گذاری می‌دهیم، اما در کارمانا علاوه بر روش فوق، برنامه ما این است که در صورت امکان هر استارتاپ را ابتدا سه ماه در فضای کار مستقر کنیم و طی این سه ماه ضمن برقراری ارتباط موثر با تیم استارتاپ و ارائه خدمات جاری در کارمانا، زوایای مختلف مورد نظرمان را هم بررسی کنیم و سپس در صورت مطلوب بودن، پیشنهاد سرمایه‏‌گذاری بدهیم.

درست است که کارمانا یک مجموعه فضای کار اشتراکی است، اما تفاوت اساسی که با سایر فضاهای کار اشتراکی دارد، سرمایه­‌گذاری کردن روی استارتاپ­‌ها است. در واقع فضاهای کار اشتراکی یک فضایی را در اختیار استارتاپ­‌ها قرار می‌­دهند تا تیم­‌ها به کارشان برسند، اما ما چون در کارمانا قصد سرمایه­‌گذاری روی تیم‌­ها را داریم، در نتیجه اغلب استارتاپ‌­هایی را می­‌پذیریم که فکر می‌کنیم فرصت­‌های خوبی برای سرمایه­‌گذاری هستند.

در مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا ، چه خدماتی به تیم‌­های استارتاپی ارائه می شود؟

درست است که کارمانا یک فضای کار اشتراکی است، اما تفاوت اساسی که با سایر فضاهای کار اشتراکی دارد، سرمایه­‌گذاری کردن روی استارتاپ­‌ها است. در واقع فضاهای کار اشتراکی یک فضایی را در اختیار استارتاپ­‌ها قرار می‌­دهند تا تیم­‌ها به کارشان برسند، اما ما چون در کارمانا قصد سرمایه­‌گذاری روی تیم‌­ها را داریم، در نتیجه اغلب استارتاپ‌­هایی را می­‌پذیریم که فکر می‌کنیم فرصت­‌های خوبی برای سرمایه­‌گذاری هستند.

با توجه به اینکه کارمانا حدود چهار ماه است که راه‌­اندازی شده، در حال جمع کردن عده‌­ای از مشاوران مجرب و حرفه‌­ای این حوزه هستیم تا خدمات مشاوره­ای مطلوبی به تیم‌­ها ارائه کنیم و کارمانا دارای یک شبکه مشاوره و منتورینگ قوی باشد. از طرفی دوره‌های آموزشی در حوزه­‌های مختلف آغاز شده است. دیگر امکانات زیرساختی رایج در فضاهای کاری اشتراکی مثل اینترنت، آشپزخانه، پذیرایی، فضای بازی، فضای شاد و جذاب هم در کارمانا تامین شده است.

در این مدت کوتاه که کارمانا راه‌­اندازی شده است، استارتاپی را پذیرش داشته­‌اید؟

با اینکه حدود چهار ماه است که کارمانا فعالیتش را آغاز کرده­، اما افتتاحیه رسمی ما هفته گذشته بود. با این حال در این مدت درخواست­‌های زیادی داشته‌­ایم و چند تیم هم پذیرش کرده‌­ایم. اولین قرارداد سرمایه‏‌گذاری کارمانا را هم طی مراسم افتتاحیه با استارتاپی به نام «دیالوگ» امضا کردیم. این استارتاپ در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌­کند.

کارمانا برای پذیرش چند تیم استارتاپی به صورت همزمان ظرفیت دارد؟

ما می­توانیم تعداد ۱۲۰ نفر را به صورت همزمان پذیرش کنیم که متناسب با تعداد اعضای هر تیم، تعداد تیم­‌ها متغیر است. کارمانا پنج اتاق اختصاصی هم دارد که برای تیم­‌هایی است که کمی بیشتر شکل گرفته‌­اند یا با توجه به نوع فعالیتشان ممکن است نیاز به فضای خصوصی داشته ­باشند.

 مدل درآمدی­تان به چه صورت است؟

ما روی کارمانا چندان حساب درآمدزایی باز نکرده‌­ایم. البته بابت هر میز یک اجاره‌­ای دریافت می­‌کنیم. هزینه هر نفر از ۳۵۰ هزار تومان به پایین است. به این صورت که اگر شخصی، به تنهایی درخواست استفاده از فضا را داشته باشد، ماهانه ۳۵۰ هزار تومان پرداخت می­‌کند، در حالی که اگر تیم دو نفره باشد، نفری ۳۲۰ هزار تومان باید پرداخت کنند. هرچه تعداد اعضای تیم بالاتر باشد، هزینه پایین‌­تر می‌­آید تا فشار کمتری به تیم وارد شود. ما در کارمانا بیشتر دنبال این هستیم که تیم­‌های خوبی برای سرمایه­‌گذاری پیدا کنیم و فضایی را آماده کرده‌­ایم که در این چهار حوزه موردنظر که اشاره کردم، بتوانیم تیم‌های فعال را دور هم جمع کنیم.

یکی از عمده اهداف فضاهای کار اشتراکی، رشد هم‌­افزایی بین تیم­‌هایی است که در یک فضا فعالیت می­‌کنند. آیا در کارمانا چنین هدفی دنبال شده است؟

دقیقا همینطور است. در فضاهای کار اشتراکی که حوزه تخصصی ندارند، درست است که هم­‌افزایی ایجاد می‌­شود، اما احتمالا نرخ هم‌­افزایی پایین‌­تر از زمانی است که حوزه تخصصی وجود داشته باشد. در فضای کاری ما تیم‌­ها در این چهار حوزه وارد می‌شوند و طبیعی است که بیشتر می‌­توانند به هم کمک کنند. علاوه بر آن، وقتی در مصاحبه اولیه با تیمی که قصد دارد وارد کارمانا شود می‌نشینیم، اگر حس کنیم که آن تیم توانایی کمک به دیگر تیم‌­ها را دارد، از آنها تعهد می‌­گیریم که حتما کمک‌شان را از دیگر تیم­‌ها دریغ نکنند.

مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا
مجموعه فضای کار اشتراکی کارمانا

خیلی از مجموعه­‌هایی که در حوزه فضای کار اشتراکی فعالیت می­‌کنند، مجوز خاصی که مربوط به چنین کسب و کاری باشد را ندارند. البته اخیرا مطلع شدم که معاونت علمی، فناوری ریاست جمهوری و پارک پردیس، برای این نوع کسب و کارها هم مجوز صادر می‌کنند که این کار بسیار خوبی است.

با توجه به اینکه در کشور ما  اکوسیستم استارتاپی نوپایی داریم، تبعا فضای کار اشتراکی­‌مان هم راه زیادی تا تکامل دارد. به نظر شما، چه نواقص و چالش‌­هایی در این حوزه به چشم می­‌خورد؟

اول اینکه فکر می­‌کنم ما خیلی بیشتر از حجمی که در حال حاضر فضای کار اشتراکی داریم، به این فضاها احتیاج داریم، چرا که ما در حال حاضر افراد و تیم‌‏های زیادی را می‌بینیم که از شتابدهنده‌‏ها خارج شده‏‌اند و یا تیم‏‌های نوپایی هستند که نیاز به فضای کار دارند و یا حتی اصلا در حوزه نوآوری فعالیت نمی‏‌کنند اما علاقه به استفاده از فضای کاری اشتراکی دارند، اما فضای کاری مناسب و کافی برای آنها تعبیه نشده است.

دومین چالش این است که هنوز خیلی از مجموعه­‌هایی که در حوزه فضای کار اشتراکی فعالیت می­‌کنند، مجوز خاصی که مربوط به چنین کسب و کاری باشد را ندارند. البته اخیرا مطلع شدم که معاونت علمی، فناوری ریاست جمهوری و پارک پردیس، برای این نوع کسب و کارها هم مجوز صادر می‌کنند که این کار بسیار خوبی است.

از طرف دیگر، بسیاری از دوستان فعال در اکوسیستم استارتاپی کشور هنوز درک درستی از فضاهای کار اشتراکی ندارند و نیاز است که در این مورد اطلاع رسانی‌های بیشتری صورت بگیرد. اغلب استارتاپ‌­ها علاقه‌­مند هستند که به خاطر هزینه‌­های پایین‌­تر، هم­‌افزایی بیشتر و امکانات مطلوب به فضاهای کار اشتراکی روی بیاورند، اما هر فضایی، قوانین و مقررات خاص خود را دارد. گاهی شاهد این هستم که برخی تیم­‌ها در چارچوب مقررات رفتار نمی­‌کنند. در نتیجه نیاز است که این فرهنگ، بیشتر جا بیفتد.

می­‌توان به فضای کار اشتراکی عملا به عنوان یک تسهیل‌گر کسب و کار نگاه کرد. در نتیجه می­‌توان گفت که افزایش چنین فضاهایی، روند رشد اکوسیستم استارتاپی کشور را تسهیل خواهد کرد.

 تاثیر این فضاهای کار اشتراکی روی توسعه اکوسیستم استارتاپی کشور را چگونه رصد می­‌کنید؟

می­‌توان به فضای کار اشتراکی عملا به عنوان یک تسهیل‌گر کسب و کار نگاه کرد. در نتیجه می­‌توان گفت که افزایش چنین فضاهایی، روند رشد اکوسیستم استارتاپی کشور را تسهیل خواهد کرد.

فضاهای کار اشتراکی از طریق هم‌­افزایی و انتقال تجارب، می‌تواند به توسعه اکوسیستم استارتاپی کمک کند. در حال حاضر شاهد شکل­‌گیری استارتاپ­‌های جدیدی هستیم که تجربه زیادی در پیشبرد استارتاپ­‌شان ندارند. طبیعتا وقتی این تیم­‌ها وارد فضاهای کار اشتراکی شده و با افرادی روبرو شوند که شکست­‌هایی داشته‌­اند و تجارب بیشتری را از سر گذرانده‌­اند، قطعا این اتفاق می­‌تواند به تیم­‌های نوپا کمک کند. در کل فضای کار اشتراکی در دنیا، یکی از ارکان ارتقای اکوسیستم استارتاپی است و در ایران هم گریزی از آن نیست.

 نگاه شما به آینده فضاهای کار اشتراکی در کشور چگونه است؟

به اعتقاد من حتما در آینده شاهد رونق فضاهای کار اشتراکی در کشور خواهیم بود. به این دلیل که فکر می­‌کنم همه افراد مرتبط با این­گونه فضاها، از فضای کار اشتراکی بهره‌­مند خواهند بود. چه سیستم­‌های حکومتی و دولتی که برای رونق این مجموعه­‌ها تشویق می­‌کنند، چه صاحبان و مدیران فضای کار اشتراکی که می­‌توانند در مسیر دستیابی به اهداف خود از این فضاها بهره ببرند، چه استارتاپ­‌ها که از تسهیلات این فضا با هزینه کم بهره می‌­برند. مشاوران این اکوسیستم هم می­‌توانند با برگزاری جلسات کاری خود و کلاس­‌های آموزشی، در این فضاها از امکانات این فضاها بهره‌­مند شوند.  در مجموع می‏‌توان این فضاها را به عنوان محل‏‌هایی برای دور هم جمع شدن اعضای این اکوسیستم دانست. بنابراین همه اعضای این اکوسیستم می­‌توانند به نوعی از این فضا استفاده کنند. به طور کلی به نظر من، رشد فضاهای کار اشتراکی، تحولی را در مجموع اقتصاد کشور ایجاد خواهد کرد، همانطور که امروزه شاهد علاقه‌‏مندی سایر فضاهای اقتصادی به راه‏‌اندازی و پیشبرد امور خود در قالب فضاهای کاری بازتر و تعاملی‌تر هستیم.

در کل امیدوارم توسعه اینگونه زیرساخت‌ها در کشور در نهایت به رشد و توسعه هرچه بیشتر اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی کمک کند و در آینده شاهد سهم هرچه بیشتر بخش نوآوری در مجموع اقتصاد کشور باشیم.

اخبار اکوسیستم استارتاپی ایران در تلگرام آی‌چیزها دنبال کنید

۲ نظرات
  1. سهیلا اقدمی می گوید

    لطفا یک گزارش تحیلیلی هم داشته باشدی رد مورد اینکه هر یک از فضاهای کار اشتراکی چه خدماتی ارائه می‌ دهند و چقدر هزینه دریافت می کنند و کدام یک بهتر است؟ برای نمونه فضای کار اشتراکی کارمانا با فضای کار اشتراکی زاویه چه تفاوت هایی دارند و کدام یک برای چه استارتاپی مناسب تر است. ممنون

  2. دیمیتری می گوید

    باتشکر از آقای هنرکار و کارمانا که با کلینیک کارمانا کمک می کنند به استارتاپ های تازه وارد به اکوسیستم استارتاپی. البته به نظر می رسه که باید دامنه آموزش ها رو گسترده تر کرد و از ادمهای مختلفی برای حضور در این نشستها دعوت بکنن

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.