چرا ساترا چشم دیدن نماوا و فیلیمو را ندارد؟
ساترا، دو پلتفرم بزرگ نمایش خانگی را به نافرمانی متهم و تهدید به ابطال مجوز کرده است
از قرار این روزها «جادوگر» و «یاغی» و«نوبت لیلی»، سریال‌های پرطرفدار وی او دی‌ها ، بین منگنه ساترا قرار گرفته‌اند. اتفاقی که از خیلی وقت پیش قابل پیش بینی بود. سازمان تنظیم مقررات که به ساترا معروف است می‌گوید این آثار مجوز نگرفته‌اند و به همین خاطر هم ممکن است یک تصمیم تنبیهی برای شبکه‌های نمایش خانگی فیلیمو و نماوا اتخاذ کند. .
یک تهدید بزرگ!
این سازمان چند شب پیش اعلام کرده ممکن است نماوا و فیلیمو را به خاطر طی نکردن کامل مراحل اخذ مجوز سه سریالی که اسمشان آمد لغو مجوز کند. خبر لغو مجوز را سعید مقیسه، رئیس ساترا داده است. از فحوای کلام او پیداست که ساترا فعلا از اهرم «لغو مجوز» صرفا برای تهدید این دو شبکه استفاده کرده یا طبق گفته خود تصمیم به لغو مجوز آنها «هنوز قطعی نشده است». متن اصلی خبر این گونه است:
در پی انتشار بدون مجوز بعضی سریال‌های فیلیمو و نماوا مانند «یاغی»، «نوبت لیلی» و «جادوگر» در این دو پلتفرم که بعضی بدون بازبینی به انتشار رسیدند، سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی با این دو پلتفرم برخورد می‌کند.
سعید مقیسه رییس ساترا در گفتگوی کوتاه با صبا، ضمن تایید این خبر گفت: ابطال مجوز فیلیمو و نماوا هنوز قطعی نشده است.
اسفند ماه ۱۴۰۰ محمدجواد شکوری‌مقدم مدیر فیلیمو در یادداشتی توییتری، از معطل ماندن ۹ سریال این پلتفرم به مدت ۷-۸ ماه در سامانه ساترا برای صدور موافقت کلی انتشار خبر داد.
فیلیمو و نماوا پلتفرم‌های وی‌اودی که بخش اعظم بازار انتشار فیلم و سریال آنلاین را در ایران در اختیار دارند، از زمستان ۹۸ در پی توافق با ساترا، نظارت این سازمان را پذیرفتند.
ساترا سریال‌ها را معطل نگه می‌دارد؟
خبرهای رسیده حاکی از این است که ساترا در این مدت یا خواستار ممیزی‌های اساسی در آثار نمایش خانگی بوده که داستان را از ریل خود خارج کرده، یا به طور کلی اجازه پخش برخی دیگر از آثار را نداده است. از طرف دیگر مدیران شبکه‌های خانگی هم از طولانی‌تر شدن فرایند نمایش شکایت دارند. ساترا می‌گوید طرح‌ها و فیلمنامه‌هایی که در سایتش بارگذاری می‌شود ۱۵ روزه می‌خوانند و درباره مجوز آن نظر می‌دهند اما گویا در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتد. طوری که یک بار مدیرعامل یکی از وی او دی‌ها در توئیتی نوشته بود که حدود هفت تا هشت ماه برای مجوز ۹ سریال این شبکه منتظر مانده اما هیچ خبری نشده است. به غیر از این شایعاتی وجود دارد که گویا ساترا با یکی از دیالوگ‌های کاراکتر پشه در برنامه مهمونی هم مخالفت داشته اما با این حال از نمایش حذف نشده است و همین موضوع آنها را از شبکه خانگی عصبانی‌تر هم کرده. گویا این آثار مجوز اولیه را از ساترا گرفته‌اند اما آنها باید بعد از ساخته شدن برای هر قسمت، مجددا مجوز بگیرند که این اتفاق دیگر نیفتاده است.
حمله به محتوای سریال‌ها
در هفته‌های گذشته این اولین‌بار نبوده که شبکه نمایش خانگی با فشار روبه‌رو می‌شود. همین هفته پیش رئیس سازمان صداوسیما بین برخی از دانشجویان گفته بود که هیچ‌کدام از آنها به هیچ‌وجه همراه خانواده حاضر به نشستن پای قسمت‌هایی از سریال‌هایی که همین الان دارد از شبکه نمایش خانگی پخش می‌شود، نخواهند بود.این جمله با اعتراض بسیاری از کارشناسان سینما و تلویزیون روبه رو شد که چنین اتهامی‌را اشتباه می‌دانستند. حالا هم به نظر می‌رسد همانطور که جبلی تاکید کرده بود می‌خواهد «از مسئولیت خود برای حفظ حریم فرهنگی در شبکه‌های نمایش خانگی کوتاه نیاید.» برای همین این‌بار هم سازمان وابسته به صداوسیما، یعنی ساترا، تصمیم جدیدی برای آنها گرفته است که هنوز مشخص نیست به کجا ختم شود.
پذیرفتن نظارت ساترا اشتباه بود؟
جنگ بین شبکه نمایش خانگی و ساترا از زمانی شروع شد که فیلیمو و نماوا از زمستان ۱۳۹۸ بعد از فشارهای مجلس و صداوسیما توافق کردند که زیر نظارت ساترا فعالیت داشته باشند. برای همین هم بود که اختیار نمایش خانگی از دست وزارت ارشاد خارج شد و در حوزه قلمرو ساترا که زیرمجموعه صداوسیماست، قرار گرفت و حاشیه‌های آنها از همین‌جا شروع شد.
اگرچه اولین‌بار است که به‌طور واضح شبکه خانگی با تهدید لغو مجوز روبه‌رو شده اما سختگیری‌های ساترا مربوط به دیروز و امروز نیست. برای مثال قبلا مدیرعامل هلدینگ صبا ایده که آپارات و فیلیمو را زیرمجموعه خودش دارد در توئیتر نوشته بود: «هر هفته از معاونت پایش و نظارت ساترا به ما نامه می‌زنند و آن را یک فرایند تلقی می‌کنند و عدول ما از آن را، رفتار غیر فرایندی و بی‌نظمی‌پلتفرم قلمداد می‌کنند!» مدیرعامل نماوا هم قبلا گفته بود که ساترا خط قرمز شفافی ندارد و سلیقه‌ای برخورد می‌کند. به غیر از این، اتفاق‌های دیگری هم بوده که رابطه وی او دی‌ها(شبکه‌های نمایش خانگی) با سازمان تنظیم مقررات یا همان ساترا را با چالش بیشتری روبه‌رو کرده. برای مثال آخرین مورد آن حذف مصاحبه علی علیزاده با محمود احمدی‌نژاد از آپارات بود که سال پیش اتفاق افتاد. یک‌سال قبل‌تر از آن هم علی کریمی پشت سد ساترا ماند و پخش مصاحبه او با «تی وی تاک» با مانع روبه‌رو شد. قبل از این مورد هم عادل فردوسی‌پور بود که در مهر ماه سال ۱۳۹۹ بعد از کنار گذاشته شدن از شبکه سه قصد داشت برنامه جدیدی در فیلیمو پخش کند که با مخالفت ساترا روبه‌رو شد. همچنین مورد دیگر هم سریال جیران بوده است. اگر به خاطر بیاورید یکی از دلایلی که پخش جیران را بارها عقب انداخت، همین ممیزی‌های ساترا بود که درست ۴۸ ساعت قبل از نمایش به دست فیلیمو رسید.
چوب صداوسیما بر سر وی‌او‌دی‌ها
به نظر می‌رسد یکی از عوامل کندی و توقف در تعاملات وی اودی‌ها با ساترا وابسته بودن این نهاد به صدا وسیماست که به شکل مستقیم و غیرمستقیم در روند اعطای مجوزها تاخیر ایجاد می‌کند. در واقع ساترا برای نظارت و تصمیم‌گیری درباره آثار نمایش خانگی بی‌طرف نیست. سینمای خانگی در سال‌های گذشته به هماوردی قابل در کنار صداوسیما تبدیل شده بود . حالا سپردن نظارت بر وی او دی‌ها به سازمانی وابسته به صدا و سیما موجب می‌شود که ملاحظاتی در کار اعمال شود که شاید چندان منصفانه محسوب نشوند. به نظر می‌رسد باید یک مرجع دیگر در عرصه اعطای مجوز به برنامه‌های وی او دی‌ها معرفی شوند.
به هرحال فیلیمو ونماوا و دیگر وی اودی‌ها جای مهمی در سبد سرگرمی خانواده‌ها برای خود پیدا کرده‌اند که مطمئنا نمی‌توانند توسط ساترا و یا هر نهاد دیگری نادیده گرفته شوند. فرایند مکمل این وی او دی‌ها در کنار تلویزیون ،مجموعه ای کارآو فراگیر را تشکیل داده اند اما مثل بسیاری از پدیده‌های دیگر ،برخی کارشناسان و مسئولان همیشه بدبین ،در حال رصد کردن نیمه خالی لیوان هستند و بخش موفق این همنشینی را در نظر نمی‌گیرند. فیلیمو ونماوا برای ادامه چرخه تولید خود نیازمند به نظارتی چابک تر هستند و اعمال شیوه‌های خسته و آرام نظارت تلویزیونی نمی‌تواند این حجم تولید بخش خصوصی را پاسخگو باشد . در واقع لاک پشت خسته تلویزیون در مواجهه با خرگوش‌های زبل بخش خصوصی قرار گرفته است .
ساترا چه زمانی قدرت گرفت؟
اگرچه بالاتر هم گفته شد که سه سال پیش فیلیمو و نماوا روی کاغذ ملزم به گرفتن مجوز از ساترا شدند ولی قدرت اصلی سال گذشته و زمان تصویب بودجه از سوی نمایندگان مجلس به ساترایی‌ها داده شد. کمیسیون تلفیق بودجه مجلس عبارتی را به لایحه بودجه ۱۴۰۱ کشور افزود که مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر و نظارت بر آن، منحصرا برعهده سازمان تنظیم مقررات رسانه‌ای صوت و تصویر فراگیر (ساترا) قرار بگیرد. بعد هم بودجه ساترا را که در سال ۱۴۰۰ حدود دو هزار میلیارد تومان بود، با وجود مخالفت دولت وقت به ۱۱هزار میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان رساند.
این هزینه نظارت از کجا تامین می‌شود؟ قرار است با افزایش هزینه پیامک این هزینه جبران شود. این راه درآمدزایی قبلا از سوی وزارت ارتباطات قبل مورد مخالفت قرار می‌گرفت اما ممکن است وزارتخانه فعلی در این زمینه همدلی بیشتری نشان دهد.
همانطور که گفته شد کار ساترا با این مبلغ این بود که بر تولیدات فضای مجازی نظارت کند. اما در چه مسیری؟ بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۰، سازمان صداوسیما (ساترا) موظف است در راستای حفظ ارزش‌های ایرانی اسلامی‌و نظام خانواده بر تمام مراحل تولید آثار حرفه‌ای در فضای مجازی نظارت داشته باشد. به جز همین یک عبارت مجلس در هیچ ماده و قانون دیگری برای تاسیس ساترا مجوز نداده و از قضا این یکی از انتقادهای مهم به نحوه شکل‌گیری این سازمان است.
نظارت را از صداوسیما بگیرید
مجموع این انتقادها باعث شد که هفته اول خرداد ۴ هزار و ۲۰۰ هنرمند و سینماگر با پیوستن به یک کارزار، از رئیس‌جمهور درخواست کنند مدیریت شبکه نمایش خانگی از دست صداوسیما خارج شود. این کارزار به دنبال دیدار برخی از عوامل سینما در ماه رمضان با رئیس‌جمهور شکل گرفت که در آن از ساترا و دخالت‌های صداوسیما شکایت کردند. در بین نام‌هایی که این کارزار را امضا کردند چهره‌هایی مانند علیرضا داودنژاد، فاطمه معتمدآریا، کیومرث پوراحمد، محسن تنابنده، ابوالحسن داودی، گلاب آدینه، مهتاب کرامتی، محمدعلی نجفی، علی سرتیپی، جواد نوروزبیگی، جمال ساداتیان، نرگس آبیار، بیژن امکانیان، پرویز فلاحی‌پور، علی ژکان، مصطفی کیایی، فرشته صدرعرفایی، بهنوش طباطبایی،هاتف علیمردانی، ستاره پسیانی، احمد بهرامی، پانته‌آ بهرام، مهتاب نصیرپور، منیر قیدی، رویا تیموریان، الهام کردا، مستانه مهاجر، امیر دژاکام، علی شادمان، غزل شاکری و … هم حضور دارند.
یک رابطه فرسایشی
مجلس در بررسی بودجه امسال نشان داد که وابستگی و همدلی بیشتری با ساترا دارد اما با این حال آخرین روز ماه فروردین امسال یکی از نمایندگان خبر داد که آنها قرار است درباره این اختلاف از رهبری استعلام بگیرند. این حرف را نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس زده و گفته است که «اگر رهبری به صورت شفاف و صریح تایید کنند که شبکه نمایش خانگی زیر نظر صداوسیما باشد کار تمام شده است. چون فرمایش ایشان فصل‌الخطاب است و در این صورت باید آیین‌نامه‌ها را بنویسیم.» با وجود این خبر جزئیات بیشتری درباره این ماجرا شنیده نشده و به نظر می‌رسد رابطه فرسایشی بین ساترا با فیلیمو و نماوا همچنان به همین منوال ادامه داشته باشد تا شاید یکی از طرفین روزی از مواضع خود کوتاه بیاید.